Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

Со всех языков на:
Все языки
Со всех языков на:
Все языки
Английский
Немецкий
Русский
Французский

eo illum ad te misi (ut)

Толкование Перевод

1 eo

I iī (īvī), itum, īre
1) идти, ходить, ездить, шествовать (huc atque illuc L; viā rectā Sen)

ire pedibus L — идти пешком

ire equis L и super equos Just — ехать верхом

maximis itineribus ire L — идти ускоренным маршем

ire dormītum Pl (cubitum C, in somnum PM) — идти спать

ire novam (notam) viam Prp — идти по новой (знакомой) дороге

sic itur ad astra V — таков путь (восхождения) к звёздам

non quā eundum, sed quā itur Sen — (идущие) не тем путём, каким нужно, а тем, по которому ходят (другие)

2) плыть, плавать (ire navibus Su, puppibus O, cum classe L)

(mare), per quod saepe ieras, per quod iturus eras O — море, которое ты часто переплывал, да и собирался ещё переплывать

ire exsequias Ter, pompam funeris O — следовать в похоронном шествии

3) (тж. ire alis VF) лететь, пролетать ( telum it O)

4) течь (sanguis it V; lacrimae eunt O); проходить, протекать, проноситься ( eunt anni O)

5) возноситься, подниматься ( in caelum Su)

6) переходить

ire in lacrimas V — заплакать, разразиться слезами

ire in rixam Q — заспорить

ire in saecula PJ — распространяться среди будущих поколений

7) превращаться, претворяться ( sanguis it in sucos O)

ire in corpus Q — становиться мясистым

(in) melius ire C, T — улучшаться, поправляться

8) приступать

ire in suffragium L — приступить к подаче голосов

ire in poenas O — наказывать

ire in scelus O — совершать преступление

ire in duplum C — удвоить наказание

ire in causam praeceps L — целиком отдаться делу

ire infitias Ter — отпираться, отрицать

ire per disciplinas Q — заниматься науками

ire in eosdem pedes O — соблюдать тот же размер (ритм)

ire per leges O — принять законы

ire per laudes O — хвалить

9) прибегать ( ad illud Ter)

ire ad arma (saga) C — взяться за оружие

10) происходить, совершаться

it stridor V — стоит шум

nec miror ista sic ire Sen — да я не удивляюсь, что дело обстоит (именно) так

sic eat L — пусть так и будет

pugna it ad pedes L — сражение происходит в пешем строю

11) с ad или с supin. желать, стараться, собираться ( dominationem raptum ire T)

ad eloquentiam ituri Pt — готовящиеся овладеть искусством красноречия

ire prohibitum aliquid Cato — стараться воспрепятствовать чему-л.

ire ultum injurias Sl, L — стараться отомстить за обиды

ire in (ad, contra) aliquem L, V, Cs — броситься на кого-л.

(pedibus) ire in sententiam alicujus C, L — одобрить чьё-л. мнение (при подаче голосов в сенате)

ire in alia omnia C — быть совершенно противоположного мнения
II 1. eō adv.
[ из dat. к id, см. is ]

1) туда (eo abire, pervenire C etc.)

2) до тех пор, до того (eo rem adduxit, ut C)

eo usque или usque eo C etc. — настолько, до такой степени или столь долго, до тех пор

eo rerum ventum est QC — дошло до того

eo desperationis aliquem adducere Just — довести кого-л. до такого отчаяния

eo magnitudinis procedere Sl — достичь такого (такой степени) величия

3) сюда, к тому же (eo accessit, ut C)
2. [abl. sg. к id]
1) тем (eo magis C etc.); с тем (намерением) (eo scripsi, ut C)

eo illum ad te misi (ut) C — я послал его к тебе с тем (чтобы)

2) а потому, поэтому (eo, quod C, Cs, eo, quid C etc.; eo, quia Pl, Ter, C etc.; eo, quoniam AG; eo, ut C)

eo fit H — вот почему и получается

non eo haec dico, quin... Pl — я говорю не потому, что(бы) не..

3) там (eo loci = in eo loco C, T)

Латинско-русский словарь > eo
2 ut

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > ut
3 utei

ut or ŭtī (old form ŭtei, C. I. L. 1, 196, 4 sq.; 1, 198, 8 et saep.), adv. and conj. [for quoti or cuti, from pronom. stem ka-, Lat. quo-, whence qui, etc., and locat. ending -ti of stem to-, whence tum, etc.].
I.
As adv. of manner.
A.
Interrog. = quomodo, how, in what way or manner.
1.
In independent questions (colloq.; rare in class. prose; not in Cic.): De. Quid? ut videtur mulier? Ch. Non, edepol, mala. De. Ut morata'st? Ch. Nullam vidi melius mea sententia, Plaut. Merc. 2, 3, 56 sq.:
salve! ut valuisti? quid parentes mei? Valent?
id. ib. 5, 2, 107; id. Pers. 2, 5, 8:
ut vales?
id. Most. 2, 19, 29; 3, 2, 28; Ter. Heaut. 2, 4, 26:
ut sese in Samnio res habent?
Liv. 10, 18, 11:
ut valet? ut meminit nostri?
Hor. Ep. 1, 3, 12; id. S. 2, 8, 1.—
2.
In exclamatory sentences (in all periods of the language): ut omnia in me conglomerat mala! Enn. ap. Non. p. 90, 14 (Trag. Rel. v. 408 Vahl.):
ut corripuit se repente atque abiit! Hei misero mihi!
Plaut. Merc. 3, 4, 76:
ut dissimulat malus!
id. ib. 5, 4, 13:
ut volupe est homini si cluet victoria!
id. Poen. 5, 5, 15: ut multa verba feci;
ut lenta materies fuit!
id. Mil. 4, 5, 4:
ut scelestus nunc iste te ludos facit!
id. Capt. 3, 4, 47:
ut saepe summa ingenia in occulto latent,
id. ib. 1, 2, 61; id. Rud. 1, 2, 75; 2, 3, 33 sq.:
ut falsus animi est!
Ter. Eun. 2, 2, 42:
heia! ut elegans est!
id. Heaut. 5, 5, 19:
fortuna ut numquam perpetua est bona!
id. Hec. 3, 3, 46; cf. id. Phorm. 5, 8, 52:
Gnaeus autem noster... ut totus jacet,
Cic. Att. 7, 21, 1:
quae ut sustinuit! ut contempsit, ac pro nihilo putavit!
id. Mil. 24, 64:
qui tum dicit testimonium ex nostris hominibus, ut se ipse sustentat! ut omnia verba moderatur, ut timet ne quid cupide... dicat!
id. Fl. 5, 12:
quod cum facis, ut ego tuum amorem et dolorem desidero!
id. Att. 3, 11, 2:
quanta studia decertantium sunt! ut illi efferuntur laetitia cum vicerint! ut pudet victos! ut se accusari nolunt! etc.,
id. Fin. 5, 22, 61:
ut vidi, ut perii! ut me malus abstulit error!
Verg. E. 8, 41:
ut melius quidquid erit pati!
Hor. C. 1, 11, 3:
ut tu Semper eris derisor!
id. S. 2, 6, 53:
o superbia magnae fortunae! ut a te nihil accipere juvat! ut omne beneficium in injuriam convertis! ut te omnia nimia delectant! ut to omnia dedecent!
Sen. Ben. 2, 13, 1:
ut me in supremis consolatus est!
Quint. 6, prooem. 11.—
3.
In dependent questions.
(α).
With indic. (ante-class. and poet.): divi hoc audite parumper ut pro Romano populo... animam de corpore mitto, Enn. ap. Non. p. 150, 6 (Ann. v. 215 Vahl.): edoce eum uti res se habet, Plaut. [p. 1940] Trin. 3, 3, 21:
hoc sis vide ut avariter merum in se ingurgitat,
id. Curc. 1, 2, 33:
hoc vide ut dormiunt pessuli,
id. ib. 1, 2, 66:
illud vide os ut sibi distorsit carnufex,
Ter. Eun. 4, 4, 3:
vide ut otiosus it, si dis placet,
id. ib. 5, 3, 10:
illud vide, Ut in ipso articulo oppressit,
id. Ad. 2, 2, 21; 3, 5, 3:
viden ut faces Splendidas quatiunt comas?
Cat. 61, 77:
viden ut perniciter exiluere?
id. 62, 8:
adspicite, innuptae secum ut meditata requirunt,
id. 62, 12:
aspice, venturo laetantur ut omnia saeclo! (= omnia laetantia),
Verg. E. 4, 52 Forbig. ad loc.:
nonne vides, croceos ut Tmolus odores, India mittit ebur,
id. G. 1, 56; id. E. 5, 6; id. A. 6, 779. —
(β).
With subj. (class.):
nescis ut res sit, Phoenicium,
Plaut. Ps. 4, 4, 1:
oppido Mihi illud videri mirum, ut una illaec capra Uxoris dotem simiae ambadederit,
id. Merc. 2, 1, 16:
nam ego vos novisse credo jam ut sit meus pater,
id. Am. prol. 104:
narratque ut virgo ab se integra etiam tum siet,
Ter. Hec. 1, 2, 70:
tute scis quam intimum Habeam te, et mea consilia ut tibi credam omnia,
id. Eun. 1, 2, 48:
videtis ut omnes despiciat, ut hominem prae se neminem putet, ut se solum beatum se solum potentem putet?
Cic. Rosc. Am. 46, 135:
videtisne ut Nestor de virtutibus suis praedicet?
id. Sen. 10, 31; id. Rosc. Am. 24, 66:
credo te audisse ut me circumsteterint, ut aperte jugula sua pro meo capite P. Clodio ostentarint,
id. Att. 1, 16, 4:
videte ut hoc iste correxerit,
id. Verr. 2, 1, 45, § 115:
docebat ut omni tempore totius Galliae principatum Aedui tenuissent,
Caes. B. G. 1, 43:
veniat in mentem, ut trepidos quondam majores vestros... defenderimus,
Liv. 23, 5, 8:
aspice quo submittat humus formosa colores,
Prop. 1, 2, 9:
infinitum est enumerare ut Cottae detraxerit auctoritatem, ut pro Ligario se opposuerit,
Quint. 6, 5, 10:
vides ut alta stet nive candidum Soracte,
Hor. C. 1, 9, 1:
nonne vides, ut... latus et malus Antennaeque gemant,
id. ib. 1, 14, 3 Orell. ad loc.:
audis... positas ut glaciet nives Puro numine Juppiter,
id. ib. 3, 10, 7; id. S. 1, 8, 42; 2, 3, 315; Verg. A. 2, 4; Tib. 2, 1, 26; Prop. 2, 34 (3, 32), 57:
mirum est ut animus agitatione motuque corporis excitetur,
Plin. Ep. 1, 6, 2.—
B.
Relative adverb of manner = eo modo quo, as.
1.
Without demonstr. as correlatives: ut aiunt, Enn. ap. Varr. L. L. 7, § 101 Mull. (fr inc. l. 10 Vahl.):
ego emero matri tuae Ancillam... forma mala, ut matrem addecet familias,
Plaut. Merc. 2, 3, 79:
apparatus sum ut videtis,
id. ib. 5, 2, 10:
verum postremo impetravi ut volui,
id. Mil. 4, 5, 5:
ero ut me voles esse,
id. Capt. 2, 1, 32:
faciam ut tu voles,
id. Men. 5, 9, 90: ut vales? Tox. Ut queo, id. Pers. 1, 1, 16:
ut potero feram,
Ter. And. 5, 3, 27:
faciam ut mones,
id. Hec. 4, 4, 97:
Ciceronem et ut rogas amo, et ut meretur et ut debeo,
Cic. Q. Fr. 3, 9, 9:
cupiditates quae possunt esse in eo qui, ut ipse accusator objecit, ruri semper habitarit?
id. Rosc. Am. 14, 39:
ut ex propinquis ejus audio, non tu in isto artificio callidior es, quam hic in suo,
id. ib. 17, 49:
homo demens, ut isti putant,
id. Rep. 1, 1, 1:
cumulate munus hoc, ut opinio mea fert, effecero,
id. ib. 1, 46, 70:
non ut clim solebat, sed ut nunc fit, mimum introduxisti,
id. Fam. 9, 16, 7:
Labienus, ut erat ei praeceptum, ne proelium committeret nisi, etc., monte occupato nostros exspectabat, proelioque abstinebat,
Caes. B. G. 1, 22:
cuncta ut gesta erant exposuit,
Liv. 3, 50, 4:
(Postumius) fugerat in legatione, ut fama ferebat, populi judicium,
id. 10, 46, 16:
sed, ut plerumque fit, major pars meliorem vicit,
id. 21, 4, 1:
nec temere, et ut libet conlocatur argentum, sed perite servitur,
Sen. Vit. Beat. 17, 2:
servus, ut placet Chrysippo, perpetuus mercenarius est,
id. Ben. 3, 22, 1.—Esp. parenthet., to denote that the facts accord with an assumption or supposition made in the principal sentence (= sicut):
si virtus digna est gloriatione, ut est,
Cic. Fin. 4, 18, 51:
quorum etiamsi amplecterer virtutem, ut facio, tamen, etc.,
id. Phil. 10, 9, 18:
quamvis fuerit acutus, ut fuit,
id. Ac. 2, 22, 69; cf.:
incumbite in causam, Quirites, ut facitis,
id. Phil. 4, 5, 12:
tu modo istam imbecillitatem valetudinis sustenta, ut facis,
id. Fam. 7, 1, 5:
satis enim erat, probatum illum esse populo Romano, ut est,
id. Phil. 1, 15, 37.—
2.
With the correlative ita or sic: VTI LEGASSIT SVPER PECVNIA TVTELAVE SVAE REI, ITA IVS ESTO, Leg. XII. Tab. 5, fr. 3: alii, ut esse in suam rem ducunt, ita sint;
ego ita ero ut me esse oportet,
Plaut. Men. 5, 6, 24 sq.:
sic sum ut vides,
id. Am. 2, 1, 57:
omnes posthabui mihi res, ita uti par fuit,
Ter. Phorm. 5, 8, 15:
ut viro forti ac sapienti dignum fuit, ita calumniam ejus obtrivit,
Cic. Caecin. 7, 18.—In partic. with a superlative belonging to the principal sentence, attracted to the relative clause:
haec ut brevissime dici potuerunt, ita a me dicta sunt (= ita breviter dicta sunt ut dici potuerunt),
Cic. de Or. 2, 41, 174.—So ut qui, with sup.:
te enim semper sic colam et tuebor ut quem diligentissime,
Cic. Fam. 12, 62 fin.; without sic or ita:
causas ut honorificentissimis verbis consequi potero, complectar,
id. Phil. 14, 11, 29:
sed exigenda est ut optime possumus,
Quint. 12, 10, 38.—And with comp.:
eruditus autem sic ut nemo Thebanus magis,
Nep. Epam. 2, 1; cf.:
ad unguem Factus homo, non ut magis alter, amicus,
Hor. S. 1, 5, 33:
cocto Chium sic convenit, ut non Hoc magis ullum aliud,
id. ib. 2, 8, 48.—
3.
Doubled ut ut, as indefinite relative, = utcumque, in whatever manner, howsoever (mostly ante-class.; only with indic.):
gaudeo, ut ut erga me est merita,
Plaut. Am. 5, 1, 52:
age jam, utut est, etsi'st dedecori, patiar,
id. Bacch. 5, 2, 85:
utut est, mihi quidem profecto cum istis dictis mortuo'st,
id. Ps. 1, 3, 76:
utut res sese habet, pergam, etc.,
id. Most. 3, 1, 14:
non potis est pietati opsisti huic, ututi res sunt ceterae,
id. Ps. 1, 3, 36; id. Cist. 1, 1, 110:
sed ut ut haec sunt, tamen hoc faciam,
Ter. Phorm. 3, 2, 46; cf. id. ib. 3, 1, 4; id. Heaut. 1, 2, 26; id. Ad. 2, 2, 40; 4, 4, 22:
ut ut est res, casus consilium nostri itineris judicabit,
Cic. Att. 15, 25 B. and K. (dub.;
v. Orell. ad loc.): sed ut ut est, indulge valetudini tuae,
id. Fam. 16, 18, 1 dub. (al. ut est).—
4.
Causal, as, = prout, pro eo ut.
a.
Introducing a general statement, in correspondence with the particular assertion of the principal clause, ut = as, considering... that, in accordance with:
atque, ut nunc sunt maledicentes homines, uxori meae mihique objectent, lenociniam facere,
Plaut. Merc. 2, 3, 75:
ut aetas mea est, atque ut huic usus facto est,
id. Men. 5, 2, 1:
haud scio hercle ut homo'st, an mutet animum,
Ter. Phorm. 5, 2, 9:
praesertim, ut nunc sunt mores,
id. ib. 1, 2, 5:
atque ille, ut semper fuit apertissimus, non se purgavit, sed, etc.,
Cic. Mur. 25, 51:
permulta alia colligit Chrysippus, ut est in omni historia curiosus,
id. Tusc. 1, 45, 108:
magnifice et ornate, ut erat in primis inter suos copiosus, convivium comparat,
id. Verr. 2, 1, 26, § 65:
Kal. Sextilibus, ut tunc principium anni agebatur, consulatum ineunt,
Liv. 3, 6, 1:
tribuni, ut fere semper reguntur a multitudine magis quam regunt, dedere plebi, etc.,
id. 3, 71, 5:
transire pontem non potuerunt, ut extrema resoluta erant, etc.,
id. 21, 47, 3.—Ellipt.:
mortales multi, ut ad ludos, convenerant (ut fit, si ludi sunt),
Plaut. Men. prol. 30:
Epicharmi, acuti nec insulsi hominis, ut Siculi,
as was natural, he being a Sicilian, Cic. Tusc. 1, 8, 15; so,
Diogenes, liberius, ut Cynicus... inquit,
id. ib. 5, 33, 92:
ceterum haec, ut in secundis rebus, segniter otioseque gesta,
Liv. 23, 14, 1.—
b.
Reflecting the assertion to particular circumstances, etc., ut = for, as, considering:
hic Geta ut captus est servorum, non malus,
Ter. Ad. 3, 4, 34:
ut est captus hominum,
Cic. Tusc. 2, 27, 65; Caes. B. G. 4, 3: Themistocles ut apud nos perantiquus, ut apud Athenienses non ita sane vetus, in regard to us, etc., Cic. Brut. 10, 41:
Caelius Antipater, scriptor, ut temporibus illis, luculentus,
for those times, id. ib. 26, 102:
nonnihil, ut in tantis malis est profectum,
considering the unfortunate state of affairs, id. Fam. 12, 2, 2:
(orationis genus) ut in oratore exile,
for an orator, id. Or. 3, 18, 66:
multae (erant in Fabio) ut in homine Romano, litterae,
id. Sen. 4, 12:
consultissimus vir, ut in illa quisquam esse aetate poterat,
Liv. 1, 18, 1:
florentem jam ut tum res erant,
id. 1, 3, 3:
Apollonides orationem salutarem, ut in tali tempore, habuit,
id. 24, 28, 1:
Sp. Maelius, ut illis temporibus praedives,
id. 4, 13, 1: insigni, ut illorum temporum habitus erat, triumpho, id. 10, 46, 2:
Ardeam Rutuli habebant, gens ut in ea regione atque in ea aetate divitiis praepollens,
id. 1, 57, 1:
vir, ut inter Aetolos, facundus,
id. 32, 33, 9:
Meneclidas, satis exercitatus in dicendo, ut Thebanus scilicet,
Nep. Epam. 5, 2:
ad magnam deinde, ut in ea regione, urbem pervenit,
Curt. 9, 1, 14:
multum, ut inter Germanos, rationis ac sollertiae,
Tac. G. 30. —
c.
Ut before relatives, with subj., as it is natural for persons who, like one who, since he, since they, etc.; seeing that they, etc. (not in Cic.):
non demutabo ut quod certo sciam,
seeing that I know it for certain, Plaut. Ps. 1, 5, 153:
prima luce sic ab castris proficiscuntur ut quibus esset persuasum non ab hoste, sed ab homine amicissimo consilium datum,
Caes. B. G. 5, 31, 6:
facile persuadent (Lucumoni) ut cupido honorum, et cui Tarquinii materna tantum patria esset,
Liv. 1, 34, 6:
inde consul, ut qui jam ad hostes perventum cerneret, explorato, etc., procedebat,
id. 38, 18, 7:
Philippus, ut cui de summa rerum adesset certamen, adhortandos milites ratus, etc.,
id. 33, 4, 11:
Tarquinius ad jus regni nihil praeter vim habebat, ut qui neque populi jussu, neque auctoribus patribus regnaret,
id. 1, 49, 3; 25, 23, 3:
Aequorum exercitus, ut qui permultos annos imbelles egissent, sine ducibus certis, sine imperio,
id. 9, 45, 10:
igitur pro se quisque inermes, ut quibus nihil hostile suspectum esset, in agmen Romanum ruebant,
id. 30, 6, 3; 23, 15, 4; 23, 29, 12:
omnia nova offendit, ut qui solus didicerit quod inter multos faciendum est,
as is natural in one who, since he, Quint. 1, 2, 19:
in omni autem speciali inest generalis, ut quae sit prior,
id. 3, 5, 9:
ignara hujusce doctrinae loquacitas erret necesse est, ut quae vel multos vel falsos duces habeat,
id. 12, 2, 20; 5, 14, 28; 11, 3, 53.—Rarely with participle:
ne Volsci et Aequi... ad urbem ut ex parte captam venirent,
Liv. 3, 16, 2:
gens ferox cum procul visis Romanorum signis, ut extemplo proelium initura, explicuisset aciem, etc.,
id. 7, 23, 6.—
d.
With perinde or pro eo, with reference to several alternatives or degrees to be determined by circumstances, as, according as, to the extent that, in the measure that, etc.:
perinde ut opinio est de cujusque moribus, ita quid ab eo factum et non factum sit, existimari potest,
Cic. Clu. 25, 70:
in exspectatione civitas erat, perinde ut evenisset res, ita communicatos honores habitura,
Liv. 7, 6, 8: pro eo ut temporis difficultas aratorumque penuria tulit, Metell. ap. Cic. Verr. 2, 3, 54, § 126.—
C.
Transf. of local relations, like Gr. hina, where (very rare):
in eopse astas lapide, ut praeco praedicat,
Plaut. Bacch. 4, 7, 17:
flumen uti adque ipso divortio (aquae sunt),
Lucil. 8, 18 Mull.:
in extremos Indos, Litus ut longe resonante Eoa Tunditur unda,
Cat. 11, 2 sqq.; 17, 10; cf. Verg. A. 5, 329; Lucr. 6, 550 Munro ad loc.
II.
Conj.
A.
Introducing comparative clauses of manner, = eodem modo quo, as, like.
1.
In gen.
(α).
With sic as correlative:
haec res sic est ut narro tibi,
Plaut. Most. 4, 3, 40:
quae si ut animis sic oculis videre possemus, nemo de divina ratione dubitaret,
Cic. N. D. 2, 39, 99:
Pomponium Atticum sic amo ut alterum fratrem,
id. Fam. 13, 1, 5:
si sic ageres ut de eis egisti qui jam mortui sunt... ne tu in multos Autronios incurreres,
id. Brut. 72, 251:
sic, Scipio, ut avus hic tuus, ut ego, justitiam cole,
id. Rep. 6, 15, 15:
ut dicere alia aliis magis concessum est, sic etiam facere,
id. Quint. 11, 3, 150 (for ut... sic, in similes, v. sic, IV. 1. a.).—
(β).
With ita as correlative:
ut sementem feceris, ita metes,
Cic. Or. 2, 65, 261:
quamobrem, ut ille solebat, ita nunc mea repetat oratio populi origines,
id. Rep. 2, 1. 3:
non ut injustus in pace rex ita dux belli pravus fuit,
Liv. 1, 53, 1:
ut haec in unum congeruntur, ita contra illa dispersa sunt,
Quint. 9, 3, 39.—
(γ).
With other correlatives:
in balteo tracta ex caseo ad eundem modum facito ut placentum sine melle,
Cato, R. R. 78:
encytum ad eundem modum facito uti globos,
id. ib. 80:
cum animi inaniter moveantur eodem modo rebus his quae nulla sint ut iis quae sint,
Cic. Ac. 2, 15, 47:
disputationem exponimus, eisdem fere verbis, ut disputatumque est,
id. Tusc. 2, 3, 9: scelerum caput, ut tute es item omnis censes esse' [p. 1941] Plaut. Rud. 4, 4, 55:
ut filium bonum patri esse oportet, item ego sum patri,
id. Am. 3, 4, 9:
fecisti item ut praedones solent,
Cic. Verr. 2, 4, 9, § 21:
item ut illo edicto de quo ante dixi... edixit, etc.,
id. ib. 2, 1, 45, § 117;
so with item,
id. Or. 60, 202:
is reliquit filium Pariter moratum ut pater eius fuit,
Plaut. Aul. prol. 21.—With atque:
nec fallaciam astutiorem ullus fecit Poeta atque ut haec est fabrefacta a nobis,
Plaut. Cas. 5, 1, 7.—And after aliter = than:
si aliter ut dixi accidisset,
Cic. Rep. 1, 4, 7.—
(δ).
Without correlative:
rem omnem uti acta erat cognovit,
Sall. J. 71, 5:
quare perge ut instituisti,
Cic. Rep. 2, 11, 22:
apud me, ut apud bonum judicem, argumenta plus quam testes valent,
id. ib. 1, 38, 59:
miscent enim illas et interponunt vitae, ut ludum jocumque inter seria,
Sen. Vit. Beat. 12, 2:
comitetur voluptas, et circa corpus ut umbra versetur,
id. ib. 13, 5:
ut in animum ejus oratio, ut sol in oculos, incurrat,
Quint. 8, 2, 23.—
2.
In partic.
a.
Ut... ita or ut... sic; co-ordinate, introducing contrasted clauses.
(α).
= cum... tum, as... so, as on the one hand... so on the other, both and:
ut errare potuisti, sic decipi te non potuisse, quis non videt?
Cic. Fam. 10, 20, 2:
ut Poeni ad moenia urbis Romanae nullo prohibente se pervenisse in gloria ponebant, ita pigebat irriti incepti,
Liv. 26, 37, 6:
Dolabellam ut Tarsenses ita Laodiceni ultra arcessierunt,
Cic. Fam. 12, 13, 4:
fert sortem suam quisque ut in ceteris rebus ita in amicitiis,
Sen. Ben. 2, 28, 3.—
(β).
Concessive, = etsi... tamen, although... yet:
consul, ut fortasse vere, sic parum utiliter in praesens certamen, respondit, etc.,
Liv. 4, 6, 2:
Saguntini, ut a proeliis quietem habuerant per aliquot dies, ita non cessaverant ab opere,
id. 21, 11, 5:
ut quies certaminum erat, ita ab apparatu operum nihil cessatum,
id. 21, 8, 1:
haec omnia ut invitis, ita non adversantibus patriciis transacta,
id. 3, 55, 15:
in agrum Nolanum exercitum traducit, ut non hostiliter statim, ita... nihil praetermissurus,
id. 23, 14, 6; 23, 34, 12:
uti longe a luxuria, ita famae propior,
Tac. Agr. 6:
ut multo infirmior, ita aliquatenus lucidior,
Quint. 10, 1, 74:
ut est utilis saepe... ita obstabit melioribus,
id. 12, 2, 12:
quod, ut optimum est, ita longe quidem, sed sequitur tamen,
id. 5, 12, 9; cf. id. 10, 1, 62.—With certe in place of ita:
ut non demens, crudelis certe videtur,
Quint. 9, 2, 91.—
b.
Ita... ut;
in oaths or strong asseverations: ita me di amabunt ut ego hunc ausculto lubens,
Plaut. Aul. 3, 5, 22:
ita me di ament ut ego nunc non tam meapte causa Laetor quam illius,
Ter. Heaut. 4, 3, 8:
ita me di amabunt, ut nunc Menedemi vicem Miseret me,
id. ib. 4, 5, 1:
ita vivo ut maximos sumptus facio,
Cic. Att. 5, 15, 2.—So with sic:
sic me di amabunt ut me tuarum miseritum'st fortunarum,
Ter. Heaut. 3, 1, 54.—
c.
In exemplifications.
(α).
In gen., as for example, for instance:
nam aut ipsa cognitio rei perquiritur, ut: virtus suam ne, etc., aut agendi consilium exquiritur, ut: sitne sapienti, etc.,
Cic. de Or. 3, 29, 112:
sunt bestiae in quibus inest aliquid simile virtutis, ut in leonibus, ut in canibus, in equis, etc.,
id. Fin. 5, 14, 38:
in libero populo, ut Rhodi, ut Athenis, nemo est civium qui, etc.,
id. Rep. 1, 31, 47:
qui rem publicam constituissent, ut Cretum Minos, Lacedaemoniorum Lycurgus, etc.,
id. ib. 2, 1, 2; id. Ac. 2, 24, 76; id. Inv. 2, 52, 157:
est aliquid quod dominus praestare servo debeat, ut cibaria, ut vestiarium,
Sen. Ben. 3, 21, 2:
est etiam amarum quiddam... et aere, ut illud Crassi Ego te consulem putem? etc.,
Quint. 8, 3, 89; 4, 3, 12.—Where several instances are adduced, if each of them singly is made prominent, ut is repeated with each;
if they are taken in a group, ut occurs but once, e. g. quod erant, qui aut in re publica, propter sapientiam florerent, ut Themistocles, ut Pericles, ut Theramenes, aut, qui.. sapientiae doctores essent, ut Gorgias, Thrasymachus, Isocrates, etc.,
Cic. de Or. 3, 16, 59.—
(β).
Ut si, if for instance; for example, if, etc.; with subj.:
ut si accusetur is qui P. Sulpicium se fateatur occidisse,
Auct. Her. 1, 15, 25:
ut si quis hoc velit ostendere, eum qui parentem necarit, etc.,
Cic. Inv. 2, 15, 48:
ut si qui docilem faciat auditorem, etc.,
id. ib. 1, 18, 26:
ut si qui in foro cantet,
id. Off. 1, 40, 145:
ut si quis ei quem urgeat fames venenum ponat,
Liv. 6, 40, 12; cf. Auct. Her. 2, 26, 4; 2, 27, 43; 3, 2, 2; Cic. Inv. 1, 49, 92:
ut si obsessi de facienda ad hostem deditione deliberent,
Quint. 3, 8, 23:
ut si des arma timidis et imbellibus,
id. 12, 5, 2; 5, 10, 34; 2, 4, 18; 9, 2, 79 et saep.—So with cum:
ut cum marem feminamque filios dicimus,
Quint. 9, 3, 63; 1, 6, 22; 3, 8, 30; 9, 1, 3.—
d.
Before an appositive noun, as, the same as, like:
qui canem et felem ut deos colunt,
Cic. Leg. 1, 11, 32:
ut militiae Africanum ut deum coleret Laelius,
id. Rep. 1, 12, 18:
suam vitam ut legem praefert suis civibus,
id. ib. 1, 34, 52:
habuit (ei) honorem ut proditori, non ut amico fidem,
id. Verr. 2, 1, 15, § 38:
Hannibalem, non ut prudentem tantum virum, sed ut vatem omnium quae tum evenirent admirari,
Liv. 36, 15, 2: (Dionysium) dimisi a me ut magistrum Ciceronum non lubenter;
ut hominem ingratum non invitus,
in his capacity of, Cic. Att. 8, 10:
qui ante captas Syracusas non desciverant... ut socii fideles accepti, quos metus post captas Syracusas dediderat, ut victi a victore leges acceperunt,
Liv. 25, 40, 4:
qui et ipsum, ut ambiguae fidei virum, suspectum jam pridem habebat,
id. 24, 45, 12:
Cicero ea quae nunc eveniunt cecinit ut vates,
Nep. Att. 16:
et ipsam (virtutem) ut deos, et professores ejus ut antistites colite,
Sen. Vit. Beat. 26, 7:
hunc ut deum homines intuebuntur,
Quint. 12, 10, 65:
id ut crimen ingens expavescendum est,
id. 9, 3, 35.—
e.
Ut si = quasi, velut si, tamquam si, as if, just as if:
mater coepit studiose... educere ita uti si esset filia,
Ter. Eun. 1, 2, 37:
Rufio tuus ita desiderabatur ut si esset unus e nobis,
Cic. Fam. 7, 20, 1:
ejus negotium sic velim suscipias ut si esset res mea,
id. ib. 2, 14, 1:
ita se gerant in istis Asiaticis itineribus ut si iter Appia via faceres,
id. Q. Fr. 1, 1, 6:
qui aliis nocent ut in alios liberales sint, in eadem sunt injustitia ut si in suam rem aliena convertant,
id. Off. 1, 14, 42; id. Opt. Gen. 4, 10:
similes sunt ut si qui gubernatorem in navigando nihil agere dicant,
like men who should say, Cic. Sen. 6, 17: similiter facere eos... ut si nautae certarent, etc., they act like sailors who, etc., id. Off. 1, 25, 87.—
f.
Ut quisque... ita (sic), with superlatives (= eo magis... quo magis, with indefinite subjects): ut quisque est vir optimus, ita difficillime alios improbos suspicatur, the better a man is, the more difficult it is for him to, etc., Cic. Q. Fr. 1, 1, 4, § 12:
ut quaeque res est turpissima, sic maxime et maturissime vindicanda est,
id. Caecin. 2, 7:
ut quisque (morbus) est difficillimus, ita medicus nobilissimus quaeritur,
id. Clu. 21, 57:
ut quisque te maxime cognatione... attingebat, ita maxime manus tua putabatur,
id. Verr. 2, 2, 10, § 27; id. Off. 1, 16, 50; 1, 19, 64:
nam ut quaeque forma perfectissima ita capacissima est,
Quint. 1, 10, 40.—This construction is variously modified,
(α).
With ita understood:
facillime ad res injustas impellitur ut quisque altissimo animo est,
Cic. Off. 1, 19, 65. —
(β).
With virtual superlatives:
ut quisque in fuga postremus ita in periculo princeps erat,
Cic. Verr. 2, 5, 34, § 90:
ut quisque optime institutus est, esse omnino nolit in vita, si, etc.,
id. Fin. 5, 20, 57.—
(γ).
The superlatives omitted in either clause:
ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet,
Cic. Sen. 18, 64:
ut quisque aetate et honore antecedebat, ita sententiam dixit,
id. Verr. 2, 4, 64, § 143:
pro se quisque, ut in quoque erat auctoritatis plurimum, ad populum loquebatur,
id. ib. 2, 1, 27, §
68: ut quisque gradu proximus erat, ita ignominiae objectus,
Liv. 9, 6, 1:
ut quisque maxime laboraret locus, aut ipse occurrebat, aut aliquos mittebat,
id. 34, 38, 6.—And with tum = ita:
nec prodesse tantum, sed etiam amari potest, tum... ut quisque erit Ciceroni simillimus,
in proportion to his resemblance, Quint. 2, 5, 20.—
(δ).
With a comparative in one of the terms:
major autem (societas est) ut quisque proxime accederet,
Cic. Lael. 5, 19.—
(ε).
Without superlative, as, according as:
de captivis, ut quisque liber aut servus esset, suae fortunae a quoque sumptum supplicium est,
Liv. 3, 18, 10 (for ut quisque... ita, in temporal clauses, v. B. 3. g infra).—
B.
Introducing a temporal clause, the principal predicate being an immediate sequence; orig. = quo tempore.
1.
With perf. indic.
a.
In gen., as soon as:
principio ut illo advenimus... continuo Amphitruo delegit viros, etc.,
Plaut. Am. 1, 1, 49:
ut hinc te intro ire jussi, opportune hic fit mi obviam,
Ter. And. 3, 4, 11:
ut abii abs te fit forte obviam Mihi Phormio,
id. Phorm. 4, 3, 12:
ut modo argentum tibi dedimus apud forum, recta domum Sumus profecti,
id. ib. 5, 6, 19; id. Hec. 3, 3, 5; 5, 1, 26; id. Eun. 4, 7, 12:
qui ut peroravit, surrexit Clodius,
Cic. Q. Fr. 2, 3, 2:
eumque ut salutavit, amicissime apprehendit,
id. Rep. 1, 11, 7:
qui ut huc venit... hominesque Romanos bellicis studiis ut vidit incensos, existimavit, etc.,
id. ib. 2, 13, 25; cf. id. Verr. 2, 4, 22, § 48; id. Phil. 9, 4, 9; id. Brut. 8, 30:
ut vero aquam ingressi sunt... tum utique egressis rigere omnibus corpora,
Liv. 21, 54, 9:
ut haec dicta in senatu sunt, dilectus edicitur,
id. 3, 10, 9; 23, 34, 6; 24, 44, 10.—
b.
In oblique discourse:
Ariovistum, ut semel Gallorum copias vicerit, superbe et crudeliter imperare,
Caes. B. G. 1, 31.—
c.
With primum, when first, as soon as ever:
atque ego, ut primum fletu represso loqui posse coepi, Quaeso inquam, etc.,
Cic. Rep. 6, 15, 15:
Siculi, ut primum videre volgari morbos, in suas quisque urbes dilapsi sunt,
Liv. 25, 26, 13: ut primum lingua coepit esse in quaestu, curam morum qui diserti habebantur reliquerunt, Quint. prooem. 13.—
d.
Rarely of coincidence in time:
nam ut dudum adcurrimus ad Alcesimarchum... tum mi puto prae timore hic excidisse Cistellam,
Plaut. Cist. 4, 2, 46.—
e.
Ut = ex quo tempore. since:
ut Brundusio profectus es, nullae mihi abs te sunt redditae litterae,
Cic. Att. 1, 15, 2.—
2.
With imperf. indic.
(α).
In gen.: Fabii oratio fuit qualis biennio ante;
deinde, ut vincebatur consensu, versa ad P. Decium collegam poscendum,
Liv. 10, 22, 2:
deinde ut nulla vi perculsos sustinere poterat, Quid ultra moror, inquit, etc.,
id. 10, 28, 20:
Marcellus, ut tanta vis ingruebat mali, traduxerat in urbem suos,
id. 25, 26, 15:
ut vero... exurebatur amoenissimus Italiae ager, villaeque passim incendiis fumabant... tum prope de integro seditione accensi,
id. 22, 14, 1.— And with perf. and imperf. in co-ordinate clauses:
consules, ut ventum ad Cannas est, et in conspectu Poenum habebant,
Liv. 22, 44, 1:
ut in extrema juga ventum, et hostes sub oculis erant,
id. 22, 14, 3:
ut Poenus apparuit in collibus, et pauci... adferebant, etc.,
id. 24, 1, 6.—
(β).
Of repeated past actions, whenever:
ut quaeque pars castrorum nudata defensoribus premi videbatur, eo occurrere et auxilium ferre,
Caes. B. G. 3, 4.—
3.
With plupf.
(α).
= postquam (rare):
ut hinc forte ea ad obstetricem erat missa,
Ter. Ad. 4, 4, 10:
ut ad mare nostrae cohortes excubuerant, accessere subito prima luce Pompejani,
Caes. B. C. 3, 63.—
(β).
In epistolary style = the Engl. perf.:
litteras scripsi... statim ut tuas legeram (= litteras nunc scribo, ut tuas legi),
Cic. Att. 2, 12, 4:
ut Athenas a. d. VII. Kal. Quinct. veneram, exspectabam ibi jam quartum diem Pomptinium (= ut veni, exspecto),
id. ib. 5, 10, 1.—
(γ).
Of repeated past actions, whenever:
ut cujusque sors exciderat... alacer arma capiebat,
Liv. 21, 42, 3 dub.:
ut quisque istius animum offenderat, in lautumias statim coniciebatur,
Cic. Verr. 2, 5, 55, § 143:
ut quidque ego apprehenderam, statim accusator extorquebat e manibus,
id. Clu. 19, 52:
ut cuique erat locus attributus, ad munitiones accedunt,
Caes. B. G. 7, 81; cf.:
ut quisque arma ceperat... inordinati in proelium ruunt,
Liv. 23, 27, 5.—With ita as correl.:
ut enim quisque contra voluntatem ejus dixerat, ita in eum judicium de professione jugerum postulabatur,
Cic. Verr. 2, 3, 15, § 39.—
4.
With fut. perf., or, in oblique discourse, plupf. subj.:
neque, ut quaeque res delata ad nos erit, tum denique scrutari locos debemus,
Cic. Or. 2, 34, 146:
traditum esse ut quando aqua Albana abundasset, tum... victoriam de Veientibus dari,
Liv. 5, 15, 11 (for ut after simul, v. simul, VI.).—
C.
Introducing substantive clauses, that; always with subj. (cf. ut as interrog. adverb in dependent clauses, I. A. 3. supra).
1.
In object clauses.
a.
In clauses which, if independent, would take the imperative mood, often rendered by the Engl. infinitive.
(α).
After verbs denoting [p. 1942] to wish, request, pray, demand, or invite:
malim istuc aliis ita videatur quam uti tu, soror, te collaudes,
Plaut. Poen. 5, 4, 18:
equidem mallem ut ires,
Cic. Att. 1, 16, 8:
equidem vellem ut pedes haberent (res tuae),
id. Fam. 7, 31, 2:
volo uti mihi respondeas num quis, etc.,
id. Vatin. 7, 17:
precor (deos) ut his infinitis nostris malis contenti sint,
id. Q. Fr. 1, 3, 9:
postulo ut ne quid praejudicati afferatis,
id. Clu. 2, 5:
petebant uti equites praemitterent,
Caes. B. G. 4, 11:
tibi instat Hortensius ut eas in consilium,
Cic. Quint. 10, 34:
hoc ut aliquando fieret, instabat,
Sen. Clem. 2, 1, 2:
illum Dolabellae dixisse (= eum rogasse) ut ad me scriberet (= me rogaret), ut in Italiam quam primum venirem,
Cic. Att. 11, 7, 2:
cupio ut quod nunc natura et impetus est, fiat judicium,
Sen. Clem. 2, 2, 2:
senectutem ut adipiscantur omnes optant,
Cic. Lael. 2, 4:
exigo a me, non ut optimis par sim, sed ut malis melior,
Sen. Vit. Beat. 17, 3.—With ut ne = ne:
Trebatio mandavi, ut, si quid te eum velles ad me mittere, ne recusaret,
Cic. Fam. 4, 1, 2; Tac. H. 4, 58 fin. —Also without verb, like utinam, to express a wish;
esp. in imprecations (ante-class.): ut te cum tua Monstratione magnus perdat Juppiter,
Ter. Ad. 4, 6, 2:
ut illum di deaeque perdant,
id. Eun. 2, 3, 10; id. Heaut. 4, 6, 6.—
(β).
After verbs expressing or implying advice, suggestion, or exhortation:
ego vos hortari tantum possum ut, etc.,
Cic. Lael. 5, 17:
quod suades ut ad Quinctium scribam, etc.,
id. Att. 11, 16, 4:
tibi auctor sum ut eum tibi ordinem reconcilies,
id. Fam. 1, 9, 26:
censeo ut iter reliquum conficere pergas,
I propose, id. Or. 2, 71, 200; Caes. B. C. 1, 2; Liv. 30, 40, 4:
dixeram a principio ut sileremus,
I had advised, Cic. Brut. 42, 157:
Pompejum monebat ut meam domum metueret,
id. Sest. 64, 133:
equidem suasi ut Romam pergeret,
id. Att. 16, 8, 2:
M. Messalae et ipsi Attico dixit ut sine cura essent,
exhorted, id. ib. 16, 16, A, 5.—
(γ).
After verbs expressing resolution or agreement to do something:
rus ut irem jam heri constitiveram,
Plaut. Ps. 1, 5, 136:
decrevistis ut de praemiis militum primo quoque tempore referretur,
Cic. Phil. 5, 2, 4:
constitueram ut pridie Idus Aquini manerem,
id. Att. 16, 10, 1:
statuunt ut decem millia hominum in oppidum submittantur,
Caes. B. G. 7, 21:
Hasdrubal paciscitur cum Celtiberorum principibus ut copias inde abducant,
Liv. 25, 33, 3:
illos induxisse in animum, ut superbo quondam regi, tum infesto exuli proderent (patriam),
id. 2, 5, 7; 27, 9, 9; 42, 25, 11:
ut ne plebi cum patribus essent conubia sanxerunt,
Cic. Rep. 2, 27, 63:
servitia urbem ut incenderent conjurarunt,
Liv. 4, 45, 1.—
(δ).
After verbs of command or prohibition:
imperat Laelio ut per collis circumducat equites,
Liv. 28, 33, 11:
illud praecipiendum fuit ut... diligentiam adhiberemus,
Cic. Lael. 16, 60:
M. Aemilio senatus negotium dat ut Patavinorum seditionem comprimeret,
Liv. 41, 27, 3:
consul edicere est ausus ut senatus ad vestitum rediret,
Cic. Pis. 8, 18:
jubet sententiam ut dicant suam,
Plaut. Am. 1, 1, 50:
hic tibi in mentem non venit jubere ut haec quoque referret,
Cic. Verr. 2, 4, 12, § 28.—With ne:
iis praedixit, ut ne prius Lacedaemoniorum legatos dimitteret, quam ipse esset remissus,
Nep. Them. 7, 3.—
(ε).
Verbs expressing permission:
atque ille legem mihi de XII. tabulis recitavit quae permittit ut furem noctu liceat occidere,
Cic. Tull. 20, 47:
concedo tibi ut ea praetereas quae, etc.,
id. Rosc. Am. 19, 54:
dabis mihi hanc veniam ut eorum... auctoritatem Graecis anteponam,
id. de Or. 1, 6, 23:
ille tibi potestatem facturus est ut eligas utrum velis,
id. Div. in Caecil. 14, 45:
illud natura non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates augeamus,
id. Off. 3, 5, 22.—
b.
In dependent clauses implying an aim or end.
(α).
After verbs denoting direction and inclination of the mind, care, purpose, intention, or striving:
ut plurimis prosimus enitimur,
Cic. Ac. 2, 2, 6:
facilior erit ut albam esse nivem probet quam erat Anaxagoras,
he will be more inclined, disposed, id. ib. 2, 36, 117: ne ille longe aberit ut argumento credat philosophorum, far remote from believing = not inclined, id. ib. 2, 47, 144: qui sibi hoc sumpsit ut conrigat mores aliorum, quis huic ignoscat si, who undertakes to correct, id. Verr. 2, 3, 1, § 2:
navem idoneam ut habeas diligenter videbis,
care, id. Fam. 16, 1, 2:
ille intellexit id agi atque id parari ut filiae suae vis afferretur,
id. Verr. 2, 1, 26, § 67:
pater potuit animum inducere ut naturam ipsam vinceret,
id. Rosc. Am. 19, 53:
cum senatus temptaret ut ipse gereret sine rege rem publicam,
id. Rep. 2, 12, 23:
equidem ut honore dignus essem, maxime semper laboravi,
id. Planc. 20, 50:
omni contentione pugnatum est ut lis haec capitis existimaretur,
id. Clu. 41, 116:
omnis spes ad id versa ut totis viribus terra adgrederentur,
Liv. 24, 34, 12:
omnis cura solet in hoc versari, semper ut boni aliquid efficiam dicendo,
Cic. de Or. 2, 75, 306:
se miliens morituros potius quam ut tantum dedecoris admitti patiantur,
Liv. 4, 2, 8; 2, 34, 11.—
(β).
Verbs of effecting:
nec potui tamen Propitiam Venerem facere uti esset mihi,
Plaut. Poen. 2, 6:
prior pars orationis tuae faciebat ut mori cuperem,
Cic. Tusc. 1, 47, 112:
caritas annonae faciebat ut istuc... tempore magnum videretur,
id. Verr. 2, 3, 92, § 215:
sol efficit ut omnia floreant,
id. N. D. 2, 15, 41:
potest praestare ut ea causa melior esse videatur,
id. Or. 1, 10, 44:
non committam ut tibi ipse insanire videar,
id. Fam. 5, 5, 3:
di prohibeant, judices, ut hoc praesidium sectorum existimetur,
id. Rosc. Am. 52, 151:
effecisti ut viverem et morerer ingratus,
Sen. Ben. 2, 25, 1:
quibus nihil aliud actum est quam ut pudor hominibus peccandi demeretur,
id. Vit. Beat. 26, 6.—
(γ).
Verbs of obtaining:
Dumnorix a Sequanis impetrat ut per fines suos Helvetios ire patiantur,
Caes. B. G. 1, 9:
quid assequitur, nisi hoc ut arent qui... in agris remanserunt,
what does he gain, Cic. Verr. 2, 3, 55, § 128:
facile tenuit ut (Chalcidis) portae sibi aperirentur,
Liv. 35, 51, 6:
vicerunt tribuni ut legem perferrent,
id. 4, 25, 13.—
(δ).
Verbs of inducing and compelling:
nec ut omnia quae praescripta sunt defendamus necessitate ulla cogimur,
Cic. Ac. 2, 3, 8:
civitati persuasit ut de finibus suis exirent,
Caes. B. G. 1, 2:
exspectatione promissi tui moveor ut admoneam te,
Cic. Fam. 9, 8, 1:
Parhedrum excita ut hortum ipse conducat,
id. ib. 16, 18, 2:
ille adduci non potest ut... ne lucem quoque hanc eripere cupiat, etc.,
id. Rosc. Am. 52, 150:
impellit alios avaritia, alios iracundia ut levem auditionem pro re comperta habeant,
Caes. B. G. 7, 42:
ut de clementia scriberem, Nero Caesar, una me vox tua maxime compulit,
Sen. Clem. 2, 1, 1.—
(ε).
After verbs implying duty, right, rule, condition, or possibility:
cum mihi ne ut dubitem quidem relinquatur,
not even the possibility of doubt, Cic. Ac. 2, 38, 119:
obsides inter se dent, Sequani ne itinere Helvetios prohibeant, Helvetii ut sine maleficio transeant,
Caes. B. G. 1, 9:
se ita a majoribus didicisse ut magis virtute quam dolo contenderent,
id. ib. 1, 13:
mea lenitas hoc exspectavit ut id quod latebat erumperet,
Cic. Cat. 2, 12, 27:
(natura) nobis insculpsit in mentibus, ut eos (deos) aeternos et beatos haberemus,
id. N. D. 1, 17, 45:
hoc mihi Metellus non eripuit, hoc etiam addidit ut quererer hoc sociis imperari,
he gave the additional right, id. Verr. 2, 2, 68, § 164:
ut vero conloqui cum Orpheo, Musaeo, Homero liceat, quanti tandem aestimatis?
the privilege of conversing, id. Tusc. 1, 41, 98:
respondet Socrates sese meruisse ut amplissimis honoribus decoraretur,
id. Or. 1, 54, 272:
meruit ut suspendatur,
Sen. Ep. 7, 5:
quia enim non sum dignus prae te ut figam palum in parietem,
Plaut. Mil. 4, 4, 4.—So after dignus, Liv. 24, 16, 19; Quint. 8, 5, 12.—
c.
After verbs of fearing, where ut implies a wish contrary to the fear; that not:
rem frumentariam, ut satis commode supportari posset, timere se dicebant,
Caes. B. G. 1, 39:
vereor ut satis diligenter actum sit in senatu de litteris meis,
Cic. Att. 6, 4, 2:
verebar ut redderentur,
id. Fam. 12, 19, 1:
sin homo amens diripiendam urbem daturus est, vereor ut Dolabella ipse satis nobis prodesse possit,
id. ib. 14, 14, 1:
veretur Hiempsal ut foedus satis firmum sit,
id. Leg. 2, 22, 58:
timeo ut sustineas,
id. Fam. 14, 2, 3:
o puer, ut sis vitalis, metuo, et majorum ne quis amicus Frigore te feriat,
Hor. S. 2, 1, 60.— So sometimes after video, with weakened force: vide ut sit, nearly = perhaps it is not (cf. Roby, Gr. 2, p. 280): considerabitis, vestri similes feminae sintne Romae;
si enim non sunt, videndum est, ut honeste vos esse possitis,
Cic. Fam. 14, 14, 1.—Very rarely ut stands for ne after verbs of fearing:
quia nihil minus, quam ut egredi obsessi moenibus auderent, timeri poterat,
Liv. 28, 22, 12 Weissenb. ad loc.:
ut ferula caedas meritum... non vereor,
Hor. S. 1, 3, 120 Jan. and Orell. ad loc. —
d.
In interrogative clauses represented as untrue, rejecting a supposition or thought with indignation (nearly = fierine potest ut):
me ut quisquam norit, nisi ille qui praebet cibum?
Plaut. Pers. 1, 3, 52:
te ut ulla res frangat, tu ut umquam te corrigas?
Cic. Cat. 1, 9, 22:
egone ut te interpellem?
id. Tusc. 2, 18, 42:
pater ut in judicio capitis obesse filio debeat?
id. Planc. 13, 31:
egone ut prolis meae fundam cruorem?
Sen. Med. 927.—
2.
In subject clauses, with impersonal predicates.
a.
With a predicate adjective.
(α).
With the idea of rule, duty, etc.:
id arbitror Adprime in vita utile esse, ut ne quid nimis,
Ter. And. 1, 1, 34:
reliquum est ut de Catuli sententia dicendum videatur,
Cic. Imp. Pomp. 20, 59:
praeclarum est et verum ut eos qui nobis carissimi esse debeant, aeque ac nosmet ipsos amemus,
id. Tusc. 3, 29, 73:
ergo hoc sit primum ut demonstremus quem imitetur,
id. de Or. 2, 22, 90:
proximum est ut doceam, etc.,
id. N. D. 2, 29, 73:
extremum est ut te orem, etc.,
id. Fam. 4, 13, 7:
ei (Dionysio) ne integrum quidem erat ut ad justitiam remigraret,
permission, id. Tusc. 5, 21, 62. —With predicates, aequum est, par (anteclass. and rare):
aequom videtur tibi ut ego alienum quod est Meum esse dicam?
Plaut. Rud. 4, 7, 4:
non par videtur... praesente ibus una paedagogus ut siet,
id. Bacch. 1, 2, 31.—
(β).
In clauses expressing result and consequence:
magnificum illud etiam et gloriosum ut Graecis de philosophia litteris non egeant, illud,
that result of my labors, Cic. Div. 2, 2, 5:
consentaneum est huic naturae ut sapiens velit gerere et administrare rem publicam,
id. Fin. 3, 20, 68. —
(γ).
In clauses represented as real, true, false, certain, or probable (where the acc. and inf. might be used):
concedetur verum esse ut bonos boni diligant,
Cic. Lael. 14, 50: sin autem illa veriora ut idem interitus animorum et corporum, etc., id. ib 4, 14; cf.:
concedant ut hi viri boni fuerin (= concedant vere factum esse ut, etc.),
id. ib. 5, 18:
si verum est ut populus Romanus omnis gentes virtute superarit, etc.,
Nep. Hann. 1, 1:
de ipso Roscio potest illud quidem esse falsum ut circumligatus fuerit, angui,
Cic. Div. 2, 31, 66:
non est verisimile ut Chrysogonus horum litteras adamarit aut humanitatem,
id. Rosc. Am. 41, 121:
deos verisimile est ut alios indulgentius tractent propter parentis, alios propter futuram posterorum indolem,
Sen. Ben. 4, 32, 1; so,
rarum est ut,
Quint. 3, 19, 3:
quid tam inusitatum quam ut, etc.,
Cic. Imp. Pomp. 21, 62.—And after potius:
multi ex plebe spe amissa potius quam ut cruciarentur... se in Tiberim praecipitaverunt,
Liv. 4, 12, 11.—
b.
With predicate nouns.
(α).
Expressing the idea of a verb which would require an object clause, with ut:
quoniam ut aliter facias non est copia,
Plaut. Merc. 5, 4, 30:
Romano in hostico morandi causa erat ut hostem ad certamen eliceret,
Liv. 6, 31, 7:
vetus est lex amicitiae ut idem amici semper velint,
Cic. Planc. 2, 5:
consensus fuit senatus ut mature proficisceremur (= decretum est a senatu),
id. Fam. 3, 3, 1:
fuit hoc sive meum, sive rei publicae fatum ut in me unum omnis illa inclinatio temporum incumberet,
ordained by fate, id. Balb. 26, 58:
tempus est ut eamus ad forum,
Plaut. Mil. 1, 1, 72:
dicasque tempus maximum esse ut eat,
id. ib. 4, 3, 9:
primum est officium ut homo se conservet in naturae statu,
Cic. Fin. 3, 6, 20:
ejus culturae hoc munus est ut efficiat, etc.,
id. ib. 4, 14, 38:
caput illud est ut Lyconem recipias in necessitudinem tuam,
duty, id. Fam. 13, 19, 3; so,
caput est ut, etc.,
id. de Or. 1, 19, 87:
fuit hoc quoddam inter Scipionem et Laelium jus ut Scipio Laelium observaret parentis loco,
id. Rep. 1, 12, 18:
mea ratio in dicendo haec esse solet ut boni quod habeat id amplectar,
id. de Or. 2, 72, 292; so,
ratio est ut,
id. Verr. 1, 11, 34: est mos hominum ut [p. 1943] nolint eundem pluribus excellere, id. Brut. 21, 84:
est hoc Gallicae consuetudinis ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 5.—
(β).
Expressing result and consequence:
est hoc commune vitium in magnis liberisque civitatibus ut invidia gloriae comes sit,
Nep. Chabr. 3, 3.—
c.
With impersonal verbs.
(α).
Including the idea of a verb requiring an object clause, with ut:
convenit, victi utri sint eo proelio, urbem, agrum... seque uti dederent,
Plaut. Am. 1, 1, 71:
mihi cum Dejotaro convenit ut ille in meis castris esset,
Cic. Att. 6, 1, 14:
placitum est ut in aprico loco considerent,
id. Rep. 1, 12, 18:
postea mihi placuit ut, etc.,
id. Or. 1, 34, 155:
ad Appii Claudii senectutem accedebat etiam ut caecus esset,
id. Sen. 6, 16.—So after fit, it happens:
fit ut natura ipsa ad ornatius dicendi genus incitemur,
Cic. Or. 2, 83, 338:
potest fieri ut res verbosior haec fuerit, illa verior,
it may be that, id. Att. 8, 3, 6; id. Ac. 2, 11, 36; id. Verr. 2, 2, 77, § 190.—
So with accidit, evenit, contigit: accidit... ut illo itinere veniret Lampsacum,
Cic. Verr. 2, 1, 24, § 63; so id. Imp. Pomp. 9, 25:
sed tamen hoc evenit ut in vulgus insipientium opinio valeat,
id. Tusc. 2, 26, 63:
utinam Caesari contigisset ut esset optimo cuique carissimus,
id. Phil. 5, 18, 49.—
(β).
Denoting consequence:
ex quo efficitur ut quidquid honestum sit, idem sit utile,
Cic. Off. 2, 3, 10:
sequitur ut dicamus quae beneficia danda sint et quemadmodum,
Sen. Ben. 1, 11, 1:
sequitur ut causa ponatur,
Cic. Or. 2, 81, 331.—
(γ).
Est, in the meaning fit, or causa est:
est ut plerique philosophi nulla tradant praecepta dicendi,
it is a fact that, Cic. Or. 2, 36, 152:
non est igitur ut mirandum sit ea praesentiri,
there is no reason for wondering, id. Div. 1, 56, 128:
quando fuit ut quod licet non liceret?
id. Cael. 20, 48; so, in eo est ut, prope est ut, to be on the point of, to be near to:
jam in eo rem fore ut Romani aut hostes aut domini habendi sint,
Liv. 8, 27, 3:
cum jam in eo esset ut comprehenderetur,
Nep. Paus. 5, 1; id. Milt. 7, 3:
jam prope erat ut ne consulum quidem majestas coerceret iras hominum,
Liv. 2, 23, 14:
prope est ut lamentationem exigat,
Sen. Clem. 2, 6, 4.— Here belongs the circumlocution of the periphrastic future by futurum esse or fore, with ut; generally in the inf.:
arbitrabar fore ut lex de pecuniis repetundis tolleretur,
Cic. Verr. 1, 14, 41.—Very rarely in the indic.:
futurum est ut sapiam,
Sen. Ep. 117, 29.—
3.
In attributive clauses, dependent on nouns not belonging to the predicate.
a.
With the idea of resolve, etc.:
vicit sententia ut mitterentur coloni,
Liv. 9, 26, 4:
sententiam dixit (= censuit) ut judicum comitia haberentur,
Cic. Q. Fr. 2, 1, 2; id. Fam. 4, 4, 5; id. Tusc. 5, 41, 119; id. Leg. 3, 15, 33.—
b.
Of agreement:
fide accepta ut remitterent eum,
Liv. 24, 48, 8. —
c.
Of law, rule, etc.:
praetores rogationem promulgarunt ut omnes regiae stirpis interficerentur,
Liv. 24, 25, 10:
senatus consultum factum est ut M. Fulvius litteras extemplo ad consulem mitteret,
id. 35, 24, 2:
haec ei est proposita condicio ut aut juste accusaret aut acerbe moreretur,
Cic. Clu. 14, 42:
Suevi in eam se consuetudinem induxerunt ut locis frigidissimis lavarentur in fluminibus,
Caes. B. G. 4, 1.—
d.
Of duty:
jusjurandum poscit ut quod esse ex usu Galliae intellexissent, communi consilio administrarent,
Caes. B. G. 8, 6. —
e.
Of purpose, inclination, etc.:
vobis dent di mentem oportet ut prohibeatis, etc.,
make you inclined, Liv. 6, 18, 9:
causa mihi fuit huc veniendi ut quosdam hinc libros promerem,
Cic. Fin. 3, 2, 8:
confectio tabularum hanc habet vim (= efficit) ut quidquid fingatur aut non constet, appareat,
id. Font. 2, 3.—
f.
Of effect, result, etc.:
fuit ista quondam virtus ut viri fortes acrioribus suppliciis civem perniciosum quam hostem everterent,
Cic. Cat. 1, 1, 3:
habet hoc virtus ut viros fortis species ejus et pulchritudo etiam in hoste posita delectet,
id. Pis. 32, 81:
damnatum poenam sequi oportebat ut igni cremaretur,
Caes. B. G. 1, 4.—
4.
In clauses of manner, that, so that.
a.
With ita, sic, adeo, tantus, talis, or tam as antecedent (v. hh. vv.;
anteclass. ut qui = ut): Adeon' me fungum fuisse ut qui illi crederem?
Plaut. Bacch. 2, 3, 49.—
b.
With is or hic as antecedent: eos deduxi testes et eas litteras deportavi ut de istius facto dubium esse nemini possit, Cic. Verr. 2, 4, 42, § 91:
ejusmodi res publica debet esse ut inimicus neque deesse nocenti possit, neque obesse innocenti (ejusmodi = talis),
id. ib. 2, 3, 69, §
162: eo perducam servum ut in multa liber sit,
Sen. Ben. 3, 19, 2:
non eo loco res humanae sunt ut vobis tantum otii supersit,
id. Vit. Beat. 27, 6:
haec aequitas in tuo imperio fuit, haec praetoris dignitas ut servos Siculorum dominos esse velles,
Cic. Verr. 2, 3, 38, § 87:
hoc jure sunt socii ut eis ne deplorare quidem de suis incommodis liceat,
id. ib. 2, 2, 27, § 65.—
c.
Without antecedents, so that:
cujus aures clausae veritati sunt ut ab amico verum audire nequeat, hujus salus desperanda est,
Cic. Lael. 24, 90:
in virtute multi sunt ascensus, ut is maxima gloria excellat qui virtute plurimum praestet,
id. Planc. 25, 60:
mons altissimus impendebat ut perpauci prohibere possent,
Caes. B. G. 1, 6:
accessit quod Domitius Heraclea iter fecerat, ut ipsa fortuna illum obicere Pompejo videretur,
id. B. C. 3, 79:
pecunia a patre exacta crudeliter, ut divenditis omnibus bonis aliquamdiu trans Tiberim veluti relegatus viveret,
Liv. 3, 13, 10:
fama Gallici belli pro tumultu valuit ut et dictatorem dici placeret,
id. 8, 17, 6:
nihilo minus... magnas percipiendum voluptates, ut fatendum sit, etc.,
Sen. Vit. Beat. 12, 1.—
d.
Idiomat. with non.
(α).
Ut non, when the principal sentence is negative, without: non possunt una in civitate multi rem ac fortunam amittere ut non plures secum in eandem trahant calamitatem, without dragging, etc., Cic. Imp. Pomp. 7, 19:
flaminem Quirinalem neque mittere a sacris neque retinere possumus ut non deum aut belli deseramus curam,
Liv. 24, 8, 10:
non ita fracti animi civitatis erant ut non sentirent, etc.,
id. 45, 25, 12:
nusquam oculi ejus flectentur ut non quod indignentur inveniant,
Sen. Ira, 2, 7, 2:
ajunt, nec honeste quemquam vivere ut non jucunde vivat, nec jucunde ut non honeste quoque,
id. Vit. Beat. 6, 3:
nemo in eo quod daturus es gratiam suam facere potest ut non tuam minuat,
id. Ben. 2, 4, 3; cf. also: ut non conferam vitam neque existimationem tuam cum illius;
neque enim est conferenda (= ut omittam conferre),
Cic. Verr. 2, 4, 20, § 45.—
(β).
Non ut, followed by sed quod, causal (= non quod, sed quod;
rare): earum exempla tibi misi non ut deliberarem reddendaene essent, sed quod non dubito, etc.,
not that... but because, Cic. Att. 14, 17, 4:
haec ad te scribo non ut queas tu demere solitudinem, sed, etc.,
id. ib. 11, 15, 3.—Followed by sed ut:
benigne accipe (beneficium): rettulisti gratiam, non ut solvisse te putes, sed ut securior debeas,
Sen. Ben. 2, 35, 5; and in reversed order: quorsum haec praeterita? Quia sequitur illud, etc.;
non ut eas res causam adferrent amoris,
Cic. Fat. 15, 35.—Rarely nedum ut, in the sense of nedum alone, much less that, not to mention that (mostly post-class.; cf.
Zumpt, Gram. § 573): ne voce quidem incommoda, nedum ut illa vis fieret, paulatim permulcendo mansuefecerant plebem,
Liv. 3, 14, 6 Weissenb. ad loc.:
quando enim... fama in totam urbem penetrat? nedum ut per tot provincias innotescat,
Tac. Or. 10.—
e.
Conditional or concessive.
(α).
Granting that ( for argument's sake):
quod ut ita sit—nihil enim pugno—quid habet ista res aut laetabile aut gloriosum?
Cic. Tusc. 1, 21, 49:
sed ut haec concedantur, reliqua qui tandem intellegi possunt?
id. N. D. 3, 16, 41:
ut tibi concedam hoc indignum esse, tu mihi concedas necesse est, etc.,
id. Clu. 53, 146:
quae, ut essent vera, conjungi debuerunt,
id. Fin. 4, 15, 40:
quae natura ut uno consensu juncta sit et continens... quid habere mundus potest cum thesauri inventione conjunctum?
id. Div. 2, 14, 33:
nihil est prudentia dulcius, quam, ut cetera auferat, adfert certe senectus,
id. Tusc. 1, 39, 94.—
(β).
Even if, although:
qui (exercitus) si pacis... nomen audiverit, ut non referat pedem, insistet certe,
Cic. Phil. 12, 3, 8:
ut ea pars defensionis relinquatur, quid impediet actionem? etc.,
id. Ac. 2, 34, 108:
ut quaeras omnia, quomodo Graeci ineptum appellant non reperies,
id. de Or. 2, 4, 18:
ut enim neminem alium nisi T. Patinam rogasset, scire potuit, illo ipso die a Milone prodi flaminem,
id. Mil. 17, 46: verum ut hoc non sit, tamen praeclarum spectaculum mihi propono, id. Att. 2, 15; id. Leg. 1, 8, 23; id. Fat. 5, 9; id. Verr. 2, 3, 64, § 151; 2, 1, 45, § 117; id. Planc. 25, 62:
qui, ut non omnis peritissimus sim belli, cum Romanis certe bellare didici,
Liv. 36, 7, 20:
neque equites armis equisque salvis tantum vim fluminis superasse verisimile est, ut jam Hispanos omnes inflati travexerint utres,
id. 21, 47, 5:
at enim, ut jam ita sint haec, quid ad vos, Romani?
id. 34, 32, 13:
ut jam Macedonia deficiat,
id. 42, 12, 10:
cum jam ut virtus vestra transire alio possit, fortuna certe loci hujus transferri non possit,
id. 5, 54, 6; 22, 50, 2; cf.:
ac jam ut omnia contra opinionem acciderent, tamen se plurimum navibus posse,
Caes. B. G. 3, 9:
ut desint vires tamen est laudanda voluntas,
Ov. P. 3, 4, 79:
ut dura videatur appellatio, tamen sola est,
Quint. 3, 8, 25; 6, prooem. 15.—Ut maxime = si maxime:
quaere rationem cur ita videatur: quam ut maxime inveneris... non tu verum testem habere, sed eum non sine causa falsum testimonium dicere ostenderis,
Cic. Ac. 2, 25, 81.—With nihilominus:
quae (res) nihilominus, ut ego absim, confici poterunt,
Cic. Fam. 10, 2, 2.—
(γ).
Provided that:
ambulatiuncula, ut tantum faciamus quantum in Tusculano fecimus, prope dimidio minoris constabit isto loco,
Cic. Att. 13, 39, 2: dabo egenti, sed ut ipse non egeam;
succurram perituro, sed ut ipse non peream,
Sen. Ben. 2, 15, 1.—
5.
In clauses of purpose (final clauses; distinguished from object clauses with ut; v. C. 1., in which the verb itself contains the idea of purpose, the clause completing the idea of the verb), in order that, so that, so as to.
a.
In gen.:
quin voco, ut me audiat, nomine illam suo?
Plaut. Rud. 1, 4, 17:
haec acta res est uti nobiles restituerentur in civitatem,
Cic. Rosc. Am. 51, 149:
intellego, tempus hoc vobis divinitus datum esse ut odio... totum ordinem liberetis,
id. Verr. 1, 15, 43:
Caesar singulis legionibus singulos legatos praefecit uti eos testes suae quisque virtutis haberet,
Caes. B. G. 1, 52.—And with ut ne, instead of ne, lest:
id ut ne fiat, haec res sola est remedio,
Ter. Eun. 3, 1, 49; v. 1. ne, I. B. 4. a.—Very rarely, ut non for ne, expressing a negative purpose:
ut plura non dicam neque aliorum exemplis confirmem quantum valeat (= ut praeteream),
Cic. Imp. Pomp. 15, 44; cf. d. a fin. supra.—
b.
Esp., after certain antecedents.
(α).
After id, for the purpose (ante-class.):
id huc reverti uti me purgarem tibi,
Plaut. Am. 3, 2, 28.—
(β).
After idcirco:
idcirco amicitiae comparantur ut commune commodum mutuis officiis gubernetur,
Cic. Rosc. Am. 38, 111:
legum idcirco omnes servi sumus ut liberi esse possimus,
id. Clu. 53, 146; id. Rosc. Am. 47, 137.—
(γ).
After ideo and eo:
non ideo Rhenum insedimus ut Italiam tueremur, sed ne quis, etc.,
Tac. H. 4, 73:
Marionem ad te eo misi ut aut tecum ad me quam primum veniret, aut, etc.,
Cic. Fam. 16, 1, 1.—
(δ).
After ad eam rem, ad hoc, in hoc:
ad eam rem vos delecti estis ut eos condemnaretis quos sectores jugulare non potuissent?
Cic. Rosc. Am. 52, 151:
praebere se facilem ad hoc ut quem obligavit etiam exsolvi velit?
Sen. Ben. 2, 17, 6:
homo natus in hoc ut mores liberae civitatis Persica servitute mutaret,
id. ib. 2, 12, 2.—
(ε).
After ea mente, hac mente:
navis onerarias Dolabella ea mente comparavit ut Italiam peteret,
Cic. Fam. 12, 14, 1:
hac mente laborem Sese ferre senes ut in otia tuta recedant Ajunt,
Hor. S. 1, 1, 30.—
(ζ).
After potius quam:
potius ad delendam memoriam dedecoris, quam ut timorem faciat,
Liv. 6, 28, 8:
potius quodcumque casus ferat passuros, quam ut sprevisse Tarentinos videantur,
id. 9, 14, 8.—
c.
Idiomat.
(α).
With the principal predicate, referring to the conception of the writer, understood; mostly parenthet. = the Engl. inf.: ut in pauca conferam, testamento facto mulier moritur, to be brief, etc., Cic. Caecin. 6, 17:
ecquid tibi videtur, ut ad fabulas veniamus, senex ille Caecilianus minoris facere filium rusticum?
to come to the drama, id. Rosc. Am. 16, 46:
reliquum judicium de judicibus, et, vere ut dicam, de te futurum est,
to tell the truth, id. Verr. 2, 5, 69, § 177:
Murena, si nemini, ut levissime dicam, odio fuit,
to say the least, id. Mur. 40, 87: ut nihil de illo tempore, nihil de calamitate rei publicae [p. 1944] querar, hoc tibi respondeo, etc., not to complain of that time, etc., id. Caecin. 33, 95: quae cum se disposuit, et partibus suis consensit, et, ut ita dicam concinuit, summum bonum tetigit, and, so to speak, chimes in, etc., Sen. Vit. Beat. 8, 5:
ecce— ut idem in singulos annos orbis volveretur —Hernici nuntiant Volscos et Aequos reficere, etc.,
Liv. 3, 10, 8.—
(β).
Satis ut, enough to (lit. enough for the purpose of):
satis esse magna incommoda accepta ut reliquos casus timerent,
disasters large enough to make them afraid, Caes. B. C. 3, 10.—
(γ).
Quam ut after comparatives, too much to:
quod praeceptum, quia major erat quam ut ab homine videretur, idcirco adsignatum est deo,
too great to come from man, Cic. Fin. 5, 16, 44:
quis non intellegit, Canachi signa rigidiora esse quam ut imitentur veritatem?
id. Brut. 18, 70:
clarior res erat quam ut tegi ac dissimulari posset,
too clear to be covered up, Liv. 26, 51, 11:
potentius jam id malum apparuit quam ut minores per magistratus sedaretur,
id. 25, 1, 11:
est tamen aliquis minor quam ut in sinu ejus condenda sit civitas,
Sen. Ben. 2, 16, 2.

Lewis & Short latin dictionary > utei
4 mitto

mitto, mīsī, missum, ere, gehen-, laufen lassen, u. zwar in doppelter Beziehung, sowohl = »gehen-, laufen machen (faire aller)«, als auch »zulassen, daß etw. geht, läuft (laisser aller)«, I) gehen-, laufen lassen = schicken, senden, A) im allg.: 1) eig.: α) lebende Objj.: quo mittis istanc, quaeso? iube maneat, Ter.: mittor ad matrem, Ov.: m. servulum ad eam in urbem, Ter.: legati a rege ad me missi, Cic. – equitatum omnem ante se m., Caes.: ante m. equites, Caes., minimos (v. Elefanten), Solin. – adversus quos mille Aetoli missi, Liv. – m. alqm in od. sub Tartara od. ad umbras ante diem, od. ad Stygias undas, poet. = töten, Ov. – alqm in exsilium, Liv., Sen. rhet. u.a. – alqm sub iugum, Caes. u. Liv. (dagegen sub iugo = unter dem Joche weg entlassen, Liv.). – inermos singulos prae se, Sall. – equum medios per ignes, Hor. – ipse tibi me ab alto mittit, Stat. – alci subsidium, auxilia, Cic. u.a. – m. Auslassung des persönl. Obj., misit circum amicos, schickte (Boten, Sklaven) bei den Freunden umher, Suet. – β) lebl. Objj.: vestem, Ov.: currum in arcem, Ov.: litteras ad alqm od. alci, Cic. u.a.: libellum ad alqm, Catull.: alci carmina, Catull. – alci salutem, einen Gruß senden, sagen lassen, Ov.; vgl. Ba. in epistula nullam salutem mittere adscriptam solet? Sy. Ita militaris disciplina est, Ballio: manu salutem mittunt benevolentibus, eādem malam rem mittunt malevolentibus, Plaut. – m. ausgelass. sächl. Obj., cui tamen de mensa misit, Cic. – γ) lebenbe u. lebl. Obj., zugl. m. Angabe des Zweckes, filium suum foras ad propinquum suum quendam ad cenam, Cic. – alqm ad mortem, Cic., od. morti, Plaut., od. neci, Ov., in den Tod senden. – alqm ad negotium, ad bellum, Sall. u.a. (s. Fabri Sall. Iug. 65, 3). – alqm in negotium, auf den Handel sch., handeln lassen, Cic.: greges in pascua, Verg. – alqm alci auxilio od. subsidio, Cic., Caes. u.a., od. in auxilium, Iustin., ad subsidium, Auct. b. Hisp. 9, 1. – als publiz. t. t., pullarium in auspicium, Liv.: centurias in suffragium, abstimmen lassen, Liv.: iudices in consilium, sich beraten lassen, Cic.; vgl. deos in consilium de te mittis, rufst die G. zu Richtern über dich auf, Plin. pan. – alqm cum exercitu ad obtinendas Hispanias, Sall., od. ad visendas ordinandasque provincias, Vell. – ne mittas quidem visendi causā quemquam, Ter. – me visendae mitte uxori, Ter. – legatos de deditione ad alqm, Caes.: mittere u. obviam mittere alci litteras de etc., Cic. – m. folg. Finalsatz (m. ut u. Konj.), missus sum, te ut requirerem, Ter. – m. folg. Relativsatz, misit ad eum nuntios, qui postularent, Caes.: m. legatos Romam, qui senatum docerent de etc., Sall.: u. ohne pers. Obj., misi pro amicitia qui hoc ei diceret, Cic. – m. folg. 1. Supin., legatos ad Caesarem rogatum auxilium, Caes.: exclusi eos, quos tu ad me salutatum mane miseras, Cic.: u. ohne pers. Objj., mittit rogatum vasa ea, Cic.: non meā culpā saepe ad vos oratum mitto, Sall. – m. folg. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.² 2, 369 ff.), parasitum misi nudiusquartus Cariam (nach K.) petere argentum, Plaut.: reddere hoc, non perdere erus me misit, Plaut.: in Oceanum mittit me, quaerere gemmas, Prop.: quo (wohin er) decimam Herculis ferre a Carthaginiensibus missus fuerat, Iustin.: und ohne pers. Obj., misit orare, ut venirem, Ter. – m. folg. Partic. Praes., alium rogantes (= ut rogarent) regem misere ad Iovem, Phaedr. 1, 2, 22 M. – m. folg. Acc. Gerund., mittere librum corrigendum, Fronto ep. ad M. Caes. 3, 13. p. 52, 2 N. – dah. mittere nuntios od. litteras od. (wie επιστέλλειν) bl. mittere, Boten-, einen Brief schicken u. durch sie ansagen, sagen lassen, melden, bestellen, beauftragen, schreiben, auch oft bl. schicken, m. folg. oratio obliqua im Acc. u. Infin., im Finalsatz m. ut u. Konj. od. m. bl. Conjunctiv, im Fragesatz (s. Korte Cic. ep. 2, 8, 1. Manutius Cic. ep. 5, 20 in. die Auslgg. zu Liv. 8, 23, 1; 34, 29, 9. Benecke Iustin. 5, 3, 7), nuntios saepe ad eum miserat, velle se populi Rom. amicitiam, Sall. – L. Cornelio litterae missae, ut dictatorem diceret, Liv. – ad Bocchum nuntios mittit, quam primum copias adduceret, Sall.: litteras ad Iugurtham mittunt, quam ocissime ad provinciam accedat, Sall. – mitte mihi obviam litteras, num quid putes etc., Cic. – Curio misi, ut medico honos haberetur, Cic.: Attico mitteret, quid ageret, Nep.: id cuiusmodi sit, ad me mittas velim, Cic. – δ) Partiz. subst., missus, ī, m., der Gesendete, der Gottgesandte, v. Christus, Arnob. 2, 73. Isid. orig. 7, 2, 35.

2) übtr.: α) lebende Objj.: alqm in vastum scribendi aequor, Prop.: alqm in fabulas sermonesque, in ora populi, ins Gerede bringen, Ps. Quint. decl.: alqm in iambos, hinreißen zu J., Hor. – alqm in possessionem, in den Besitz einsetzen (Ggstz. de possessione deturbare), Cic. – se in foedera, poet. = sich in ein Bündnis einlassen, Verg. – inconsulto se in periculum, sich in G. stürzen, Cornif. rhet.: so auch animas (das Leben) in pericula, Verg. – lares sub titulum, poet. = sein Haus durch einen Anschlag an demselben feilbieten, Ov.: Hesperiam sub iuga, unterjochen, Verg.: orbem sub leges, den Erdkreis in Dienstbarkeit bringen, Verg. – β) lebl. Objj.: alqd in litteras, schriftlich verzeichnen, aufzeichnen, niederschreiben, Vopisc. u. Lampr. – misso in compendium bello, Flor.: in pecuniam aut lucrum tota civitas spem suam misit, Sen. – alci mentem, eingeben, Verg.: funera Teucris, bereiten, Verg.: u. so exitium apibus, Verg.

B) insbes.: 1) Jmdm. eine Schrift zuschicken, übersenden = widmen, dedizieren, librum ad alqm, s. Cic. de nat. deor. 1, 16; de sen. 3.

2) (wie πέμπειν) unter Geleit wegführen, begleiten, geleiten, alias (animas) sub Tartara tristia mittit, von Merkur, Verg. Aen. 4, 243. – fines Italos mittēre (= mitteris), wirst unter dem Schutze der Götter gelangen zu usw., Verg. Aen. 3, 440.

3) feindl. auf jmd. losschicken, hetzen, sues in hostes, Lucr. 5, 1307: se in leonem, sich auf den L. stürzen, Lampr. Anton. Diad. 5, 6.

4) übersenden, zusenden, prägn., a) = etw. als Geschenk übergeben, puer causa erit mittundi (munus), Ter.: hospitibus magna munera, Sall.: ultro muneribus missis, Hor. – b) poet. v. Ländern usw.: α) Menschen als Krieger senden, stellen, quos frigida misit Nursia, Verg. Aen. 7, 715. – β) Erzeugnisse als Handelsartikel senden, liefern, India mittit ebur, Verg.: tura nec Euphrates nec miserat India costum, Ov. – od. als Ertrag, quae tibi dona mittere posset Tomitanus ager, Ov.: rure suburbano poteris tibi dicere missa (rustica dona), Ov.

5) von sich senden, -schicken, -geben, entsenden, von sich ausgehen od. ausströmen lassen, a) v. Körpern, plura sibi assumunt, quam de se corpora mittunt, Lucr.: vapor, quem sol mittit, Lucr.: robora fumum mittunt ignesque vaporem, Lucr. – luna mittit lucem in terras, Cic. – bildl., fruges mittunt signum sanguinis, geben Blut von sich, Lucr.: m. sui timoris signa, Beweise ihrer Mutlosigkeit geben, Caes.: mittit animus mortalia signa, gibt Merkmale sterblicher Abkunft von sich, Lucr. – b) v. Gewächsen, treiben, radices, Colum.: folium, Plin.: florem, Plin. – c) v. leb. Wesen u. übtr. v. lebl. Subjj., einen Laut, einen Ton von sich geben, hören-, sich verlauten lassen, fallen lassen, varios linguae sonitus, Lucr.: quoniam non omnia vocem mittere concedis neque odorem, Lucr.: mittunt venti fremitus, brausen, Lucr. – v. Schlangen, horrenda sibila mittere, Ov. met. 3, 38 (vgl. 15, 670) – v. Hunden, mittere voces, laut anschlagen, Lucr. 4, 990. – v. Fröschen, vocem mittere, quaken, Fest. 258 (b), 28. – v. Menschen, vocem pro alqo, seine Stimme erheben, sprechen für usw., Cic.: vox de quaestura missa nulla est, Cic.: memorem libertatis vocem aut in senatu aut in populo, ein Freiheit atmendes Wort fallen lassen, Liv.: apud dominum vitae necisque vocem supplicem, seine flehende Stimme erheben, Liv. (s. zu vocem m. mehr Beisp. b. Drak. Liv. 3, 50, 4. Duker Flor. 4, 10, 7. Benecke Iustin. 42, 4, 12. Burmann Phaedr. 4, 10, 4): missum verbum ab ore praeconis, Lucr.: oratio ex ore alterius mitti (zu kommen) videtur, Caes.: cantus mittere, Ps. Ver. Ciris 92.

6) wie unser werfen, a) = in irgend eine Lage, irgendwohin in rascher Bewegung bringen, legen, stecken, schütten, mollia mobiliter alternis brachia, gefällig die Arme verschränken, Lucr.: manum ad arma, mit der Hand nach den W. fahren, die H. rasch an die W. legen, Sen.: corpus saltu ad terram, Verg.: arundinem subter lectum, mit dem Stabe unter das Bett fahren, Petron.: post lectum occisum anserem, Petron. – fert missos patella cibos, auf die Schüssel gelegten, geschütteten, Ov.: m. in furnum, in den O. schieben, Apic.: uncias octo mittis in linteo, Pallad.: cui ad medium aqua mittatur, Pallad. – magna vis aquae caelo missa est, strömte vom usw., Sall.: missa est vis venti superne, Lucr. – u. vom Körper abwerfen, ablegen, ponunt tunicas cicadae et vituli membranas de corpore summo mittunt et lubrica serpens exuit vestem, Lucr. 4, 58 sq. – b) gewaltsam, mit Heftigkeit stoßend, schwingend, schleudernd werfen, α) lebende Wesen werfen = stoßen, stürzen, schleudern, pronos qui morbus mittere suevit, Lucr.: alqm de ponte pronum, Catull.: alqm praecipitem ex arce, Ov.: pueros in profluentem aquam, Liv.: se in flumen, in den Fl. springen, Liv. epit.: se in rapidas aquas, Ov.: se in mare (v. Badenden), Sen.: alqm beluarum modo in foveam, Liv.: anum super focum, Petron. – corpus e turribus in castra, Ov.: se saxo ab alto, Ov.: se super pontum, Ov. – β) lebl. Objj., werfen = schleudern, audacius pilam, Sen.: lapides post vestigia (hinter sich), Ov.: clavam et arcus trans ripam, hinüber auf usw., Ov.: tunicam in faciem alcis, Petron.: discum in auras, schwingen, Ov. – panem, hinabwerfen (in die Grube), Phaedr. 3, 2, 6: panem cani, hinwerfen, Phaedr. 1, 23, 3; 2, 3, 2. – rete, auswerfen, Hieron. epist. 71, 1. – im Bilde, malum discordiae inter alqos, Iustin. 12, 15, 11. – u. besonders, um zu treffen, Geschosse nach einem Ziele absenden, werfen, schleudern, schießen, abschießen (bes. als milit. t. t.), manu iaculum, Ov.: tela tormentis, Caes.: pila, Caes.: telum tormentumve, Caes.: glandem, Auct b. Hisp.: fundā lapides, Liv. – telum ex alqo loco, Caes.: hastas e ratibus, Curt.: telum, pinum in alqm, Ov.: lapides in alqm, Petron.: lapillos contra alqm, Auct. b. Afr.: fulmina in alqm, Ov., in mare, Lucr.: procul iacula sagittasque, Curt. – c) als t. t. des Würfelspiels, wie werfen, α) in den Würfelbecher, talos in phimum, Hor. sat. 2, 7, 17. – β) auf das Würfelbrett, ex pyrgo tesseras in tabulam, Schol. Hor.: tesseram, Ov. – u. γ) übtr., einen Wurf werfen, canem aut senionem, Suet.: absol., quoties missurus erat, einen Wurf tun, werfen wollte, Sen.

7) als mediz. t. t., Blut aus jmds. Körper herauslaufen lassen, Blut lassen, abzapfen, jmdm. zur Ader lassen, sanguinem incisā venā mitti novum non est, Cels.: antiqui medici nesciebant sanguinem mittere, Sen.: sanguinem homini mitti non alienum est, Cels.: sanguinem mittere a brachio, Cels., alci a capite, Petron., ex vena, ex brachio, ex crure, Cels., iuxta talos, Cels.: iterum tertioque et cotidie paulum aliquid, Cels.: sanguis recte, male mittitur, Cels. – im Bilde, Appius cum εξ ἀφαιρέσεως provinciam curarit, sanguinem miserit, quicquid potuit, detraxerit, mihi tradiderit enectam, das Blut ausgesaugt, Cic. ad Att. 6, 1, 2: missus est sanguis invidiae sine dolore, es ist ein kleiner Aderlaß, der dem Neide wohltut, Cic. ad Att. 1, 16, 11.

8) als t. t. der Feldm., intr. = sich erstrecken, terminus usque in olivastellum mittit, Gromat. vet. 305, 5; u. so ibid. 321, 11.

II) = laisser aller, gehen-, laufen lassen = eine Pers. von sich lassen, fortlassen, entlassen, lassen, etw. fahren lassen, loslassen, herabsinken-, fallen lassen u. dgl., A) im allg.: 1) eig.: α) lebende Objj.: As. amitte, sine. Di. amitto intro. As. ad te quidem.... Di. uno verbo eloquar: Mittin me intro? As. abi, Plaut.: non ego intro ad vos mittar? Plaut. – maesta virum mittens, Catull.: mitte me, laß mich los, laß mich gehen, Plaut. u. Ter.: u. so me missum face, Ter.: nos missos face, Ter.: quin me mittitis, Plaut.: m. Infin. mitte hunc ire, Plaut.: m. funus alcis non prius ex foro (nicht eher vom F. fortlassen), quam etc., Suet. – leo e cavea missus, Cornif. rhet.: columbas in theatro e sinu missas facere (fliegen lassen), Varro: turdum macrum per fenestram, Macr. – β) lebl. Objj.: m. arma, Caes.: accĭdere in mensas ut rosa missa (die man hat fallen lassen) solet, Ov.: cutem, loslassen, Hor.: brachiolum puellae, Catull.

2) übtr., sein od. aufhören lassen, u. gew. bl. lassen = a) fahren-, schwinden lassen, aufgeben, mittere ac finire odium, Liv.: maestum timorem, Verg.: certamen, Verg.: inanes spes et certamina divitiarum, Hor.: Syphacis reconciliandi curam ex animo, Liv.: missae (aufgegebene) amicitiae, Catull.: hanc curam de pectore, Verg. – u. so missum facere amorem, missam facere iram, Liv. – u. v. Redenden, (sein) lassen, unterlassen, m. maledicta omnia, Ter.: ambages, Plaut., Liv. u. Hor.: m. folg. Infin., iam scrutari mitto, Plaut. aul. 651; (vgl. Pers. 207): mitte male loqui, Ter. Andr. 872 (vgl. 904): mitto illud dicere, Cic. Quinct. 85: mitto quaerere, qua de causa etc., Cic. Rosc. Am. 53: mitte mortalium incommoda tamquam propria deflere, Val. Max. 7, 2. ext. 2: mitte sectari, Hor. carm. 1, 38, 3 (vgl. epod. 13, 7): pro nobis mitte precari, Ov. met. 3, 614. – u. in der Rede aufgeben, etw. weiter zu besprechen, etw. nicht erwähnen wollen, übergehen, lassen, mitto proelia, praetereo oppugnationes oppidorum, Cic.: mitto rem, Ter.: m. folg. quod (daß), mitto quod invidiam, quod pericula subire paratissimus fueris, Cic.: mitto quod amplissimae dignitatis, certe salubritate studio praestantis officii privatim sibi venerandum (virum), Val. Max.: m. de u. Abl., mitto de amissa parte exercitus, Cic. – so auch missum facere, zB. ut haec missa faciam, quae iam facta sunt, Cic.: horum agrorum ego missos faciam quaestus triennii, Cic. – b) sein lassen = nicht weiter beachten, -berücksichtigen, auf etwas Verzicht leisten u. so aufgeben, m. aliena, Lucr.: misso officio, ohne weitere Rücksicht auf Pfl., Cic. – so auch missum facere, zB. missos faciant honores, Cic.: m. f. vadimonium, Cic.: missa istaec face, denk nicht mehr daran, Ter.

B) insbes.: 1) in der Rennbahn die Renner aus den Schranken laufen lassen, ablaufen-, abrennen lassen, quadrigas, Liv.: carcere quadriiuges equos, Ov.: desultorem, Hygin. – im Pass. = ablaufen, abrennen, v. den Wagen u. Pferden, quadrigis missis, Liv.: carceribus missi currus, Hor.: carcere missus equus, Tibull. u. Ov. – vom Wettrenner, quasi quis ad Olympiacum cum venerit campum et steterit, ut mittatur, Cornif. rhet.: semel quadrigis, semel desultore misso, einen Gang machen, Liv.

2) eine Versammlung entlassen, auseinander gehen lassen, aufheben, senatum, Caes.: praetorium, Liv.: principia, Frontin.: convivium, Liv.: auditorium, Apul.: certamen, Verg.

3) aus dem Verhältnis entlassen, a) die Braut entlassen, ihr aufsagen, hanc ut mittam, Ter. Phorm. 675. – u. eine Gattin aus der Ehe entlassen, sich von ihr trennen, Lolliam Paulinam perductam a marito coniunxit sibi brevique missam fecit, Suet. Cal. 25, 2. – b) aus dem Dienste entlassen, abdanken, α) Zivildiener: remotis sive omnino missis lictoribus, Cic.: u. so auch amicos (die in die Provinz mitgenommenen Freunde des Prätors) missos faciamus, Cic. – β) Soldaten: missorum causas cognoscere, Liv. – gew. missum facere, zB. ab exercitu te removeo... te ab exercitu dimitto... vos (centuriones) missos facio, Auct. b. Afr.: nautas missos facere; missorum stipendia lucrari, Cic.: Marcum filium missum factum a consule, Cic.: legiones missas fieri iubere, Cic.: nonam legionem totam cum ignominia missam fecit, Suet.: quaestores, legatos, praefectos, tribunos suos multi missos fecerunt, Cic. – c) einen Angeklagten, gleichviel, ob er im Gefängnisse sitzt oder nicht, entlassen, los-, freigeben, freisprechen, non passurum inter hostes populi Rom. L. Scipionem in carcere et in vinculis esse, mittique eum iubere, Liv. – se statim illum interfecturum, nisi iusiurandum sibi dedisset, se patrem missum facturum esse, Cic. – u. außerhalb der Gerichtssphäre, rogamus, ut mittas, laß ihn ungestraft gehen, Petron. – d) aus der Gefangenschaft entlassen, u. zwar α) aus der Kriegsgefangenschaft: exercitum inermem, Liv.: praefecti a me missi sunt, Caes. b. Cic. – so auch missum facere alqm, Caes. (b. Cic.), Nep. u.a. – β) aus der Sklaverei = einen Sklaven entlassen, freigeben, losgeben, manu m. alqm, s. manūmitto. – so auch neque (eam) duxit (adulescens), neque ille (leno) vult mittere, Plaut. Poen. prol. 100.

/ Synk. Perf. misti, Catull. 14, 14. – Parag. Infin. mittier, Plaut. capt. 438. Lucr. 4, 43. – arch. Inf. Präs. Pass. mittei, Corp. inscr. Lat. 1, 199, 44 u. 206, 150.

lateinisch-deutsches > mitto
5 mitto

mitto, mīsī, missum, ere, gehen-, laufen lassen, u. zwar in doppelter Beziehung, sowohl = »gehen-, laufen machen (faire aller)«, als auch »zulassen, daß etw. geht, läuft (laisser aller)«, I) gehen-, laufen lassen = schicken, senden, A) im allg.: 1) eig.: α) lebende Objj.: quo mittis istanc, quaeso? iube maneat, Ter.: mittor ad matrem, Ov.: m. servulum ad eam in urbem, Ter.: legati a rege ad me missi, Cic. – equitatum omnem ante se m., Caes.: ante m. equites, Caes., minimos (v. Elefanten), Solin. – adversus quos mille Aetoli missi, Liv. – m. alqm in od. sub Tartara od. ad umbras ante diem, od. ad Stygias undas, poet. = töten, Ov. – alqm in exsilium, Liv., Sen. rhet. u.a. – alqm sub iugum, Caes. u. Liv. (dagegen sub iugo = unter dem Joche weg entlassen, Liv.). – inermos singulos prae se, Sall. – equum medios per ignes, Hor. – ipse tibi me ab alto mittit, Stat. – alci subsidium, auxilia, Cic. u.a. – m. Auslassung des persönl. Obj., misit circum amicos, schickte (Boten, Sklaven) bei den Freunden umher, Suet. – β) lebl. Objj.: vestem, Ov.: currum in arcem, Ov.: litteras ad alqm od. alci, Cic. u.a.: libellum ad alqm, Catull.: alci carmina, Catull. – alci salutem, einen Gruß senden, sagen lassen, Ov.; vgl. Ba. in epistula nullam salutem mittere adscriptam solet? Sy. Ita militaris disciplina est, Ballio: manu salutem mittunt benevolentibus, eādem

————

malam rem mittunt malevolentibus, Plaut. – m. ausgelass. sächl. Obj., cui tamen de mensa misit, Cic. – γ) lebenbe u. lebl. Obj., zugl. m. Angabe des Zweckes, filium suum foras ad propinquum suum quendam ad cenam, Cic. – alqm ad mortem, Cic., od. morti, Plaut., od. neci, Ov., in den Tod senden. – alqm ad negotium, ad bellum, Sall. u.a. (s. Fabri Sall. Iug. 65, 3). – alqm in negotium, auf den Handel sch., handeln lassen, Cic.: greges in pascua, Verg. – alqm alci auxilio od. subsidio, Cic., Caes. u.a., od. in auxilium, Iustin., ad subsidium, Auct. b. Hisp. 9, 1. – als publiz. t. t., pullarium in auspicium, Liv.: centurias in suffragium, abstimmen lassen, Liv.: iudices in consilium, sich beraten lassen, Cic.; vgl. deos in consilium de te mittis, rufst die G. zu Richtern über dich auf, Plin. pan. – alqm cum exercitu ad obtinendas Hispanias, Sall., od. ad visendas ordinandasque provincias, Vell. – ne mittas quidem visendi causā quemquam, Ter. – me visendae mitte uxori, Ter. – legatos de deditione ad alqm, Caes.: mittere u. obviam mittere alci litteras de etc., Cic. – m. folg. Finalsatz (m. ut u. Konj.), missus sum, te ut requirerem, Ter. – m. folg. Relativsatz, misit ad eum nuntios, qui postularent, Caes.: m. legatos Romam, qui senatum docerent de etc., Sall.: u. ohne pers. Obj., misi pro amicitia qui hoc ei diceret, Cic. – m. folg. 1. Supin., legatos ad Caesarem rogatum auxilium, Caes.: exclusi eos, quos

————

tu ad me salutatum mane miseras, Cic.: u. ohne pers. Objj., mittit rogatum vasa ea, Cic.: non meā culpā saepe ad vos oratum mitto, Sall. – m. folg. Infin. (s. Dräger Hist. Synt.² 2, 369 ff.), parasitum misi nudiusquartus Cariam (nach K.) petere argentum, Plaut.: reddere hoc, non perdere erus me misit, Plaut.: in Oceanum mittit me, quaerere gemmas, Prop.: quo (wohin er) decimam Herculis ferre a Carthaginiensibus missus fuerat, Iustin.: und ohne pers. Obj., misit orare, ut venirem, Ter. – m. folg. Partic. Praes., alium rogantes (= ut rogarent) regem misere ad Iovem, Phaedr. 1, 2, 22 M. – m. folg. Acc. Gerund., mittere librum corrigendum, Fronto ep. ad M. Caes. 3, 13. p. 52, 2 N. – dah. mittere nuntios od. litteras od. (wie επιστέλλειν) bl. mittere, Boten-, einen Brief schicken u. durch sie ansagen, sagen lassen, melden, bestellen, beauftragen, schreiben, auch oft bl. schicken, m. folg. oratio obliqua im Acc. u. Infin., im Finalsatz m. ut u. Konj. od. m. bl. Conjunctiv, im Fragesatz (s. Korte Cic. ep. 2, 8, 1. Manutius Cic. ep. 5, 20 in. die Auslgg. zu Liv. 8, 23, 1; 34, 29, 9. Benecke Iustin. 5, 3, 7), nuntios saepe ad eum miserat, velle se populi Rom. amicitiam, Sall. – L. Cornelio litterae missae, ut dictatorem diceret, Liv. – ad Bocchum nuntios mittit, quam primum copias adduceret, Sall.: litteras ad Iugurtham mittunt, quam ocissime ad provinciam accedat, Sall. – mitte mihi obviam litteras, num-

————

quid putes etc., Cic. – Curio misi, ut medico honos haberetur, Cic.: Attico mitteret, quid ageret, Nep.: id cuiusmodi sit, ad me mittas velim, Cic. – δ) Partiz. subst., missus, ī, m., der Gesendete, der Gottgesandte, v. Christus, Arnob. 2, 73. Isid. orig. 7, 2, 35.

2) übtr.: α) lebende Objj.: alqm in vastum scribendi aequor, Prop.: alqm in fabulas sermonesque, in ora populi, ins Gerede bringen, Ps. Quint. decl.: alqm in iambos, hinreißen zu J., Hor. – alqm in possessionem, in den Besitz einsetzen (Ggstz. de possessione deturbare), Cic. – se in foedera, poet. = sich in ein Bündnis einlassen, Verg. – inconsulto se in periculum, sich in G. stürzen, Cornif. rhet.: so auch animas (das Leben) in pericula, Verg. – lares sub titulum, poet. = sein Haus durch einen Anschlag an demselben feilbieten, Ov.: Hesperiam sub iuga, unterjochen, Verg.: orbem sub leges, den Erdkreis in Dienstbarkeit bringen, Verg. – β) lebl. Objj.: alqd in litteras, schriftlich verzeichnen, aufzeichnen, niederschreiben, Vopisc. u. Lampr. – misso in compendium bello, Flor.: in pecuniam aut lucrum tota civitas spem suam misit, Sen. – alci mentem, eingeben, Verg.: funera Teucris, bereiten, Verg.: u. so exitium apibus, Verg.

B) insbes.: 1) Jmdm. eine Schrift zuschicken, übersenden = widmen, dedizieren, librum ad alqm, s. Cic. de nat. deor. 1, 16; de sen. 3.

————

2) (wie πέμπειν) unter Geleit wegführen, begleiten, geleiten, alias (animas) sub Tartara tristia mittit, von Merkur, Verg. Aen. 4, 243. – fines Italos mittēre (= mitteris), wirst unter dem Schutze der Götter gelangen zu usw., Verg. Aen. 3, 440.

3) feindl. auf jmd. losschicken, hetzen, sues in hostes, Lucr. 5, 1307: se in leonem, sich auf den L. stürzen, Lampr. Anton. Diad. 5, 6.

4) übersenden, zusenden, prägn., a) = etw. als Geschenk übergeben, puer causa erit mittundi (munus), Ter.: hospitibus magna munera, Sall.: ultro muneribus missis, Hor. – b) poet. v. Ländern usw.: α) Menschen als Krieger senden, stellen, quos frigida misit Nursia, Verg. Aen. 7, 715. – β) Erzeugnisse als Handelsartikel senden, liefern, India mittit ebur, Verg.: tura nec Euphrates nec miserat India costum, Ov. – od. als Ertrag, quae tibi dona mittere posset Tomitanus ager, Ov.: rure suburbano poteris tibi dicere missa (rustica dona), Ov.

5) von sich senden, -schicken, -geben, entsenden, von sich ausgehen od. ausströmen lassen, a) v. Körpern, plura sibi assumunt, quam de se corpora mittunt, Lucr.: vapor, quem sol mittit, Lucr.: robora fumum mittunt ignesque vaporem, Lucr. – luna mittit lucem in terras, Cic. – bildl., fruges mittunt signum sanguinis, geben Blut von sich, Lucr.: m. sui timoris signa, Beweise ihrer Mutlosigkeit geben, Caes.: mit-

————

tit animus mortalia signa, gibt Merkmale sterblicher Abkunft von sich, Lucr. – b) v. Gewächsen, treiben, radices, Colum.: folium, Plin.: florem, Plin. – c) v. leb. Wesen u. übtr. v. lebl. Subjj., einen Laut, einen Ton von sich geben, hören-, sich verlauten lassen, fallen lassen, varios linguae sonitus, Lucr.: quoniam non omnia vocem mittere concedis neque odorem, Lucr.: mittunt venti fremitus, brausen, Lucr. – v. Schlangen, horrenda sibila mittere, Ov. met. 3, 38 (vgl. 15, 670) – v. Hunden, mittere voces, laut anschlagen, Lucr. 4, 990. – v. Fröschen, vocem mittere, quaken, Fest. 258 (b), 28. – v. Menschen, vocem pro alqo, seine Stimme erheben, sprechen für usw., Cic.: vox de quaestura missa nulla est, Cic.: memorem libertatis vocem aut in senatu aut in populo, ein Freiheit atmendes Wort fallen lassen, Liv.: apud dominum vitae necisque vocem supplicem, seine flehende Stimme erheben, Liv. (s. zu vocem m. mehr Beisp. b. Drak. Liv. 3, 50, 4. Duker Flor. 4, 10, 7. Benecke Iustin. 42, 4, 12. Burmann Phaedr. 4, 10, 4): missum verbum ab ore praeconis, Lucr.: oratio ex ore alterius mitti (zu kommen) videtur, Caes.: cantus mittere, Ps. Ver. Ciris 92.

6) wie unser werfen, a) = in irgend eine Lage, irgendwohin in rascher Bewegung bringen, legen, stecken, schütten, mollia mobiliter alternis brachia, gefällig die Arme verschränken, Lucr.: manum ad

————

arma, mit der Hand nach den W. fahren, die H. rasch an die W. legen, Sen.: corpus saltu ad terram, Verg.: arundinem subter lectum, mit dem Stabe unter das Bett fahren, Petron.: post lectum occisum anserem, Petron. – fert missos patella cibos, auf die Schüssel gelegten, geschütteten, Ov.: m. in furnum, in den O. schieben, Apic.: uncias octo mittis in linteo, Pallad.: cui ad medium aqua mittatur, Pallad. – magna vis aquae caelo missa est, strömte vom usw., Sall.: missa est vis venti superne, Lucr. – u. vom Körper abwerfen, ablegen, ponunt tunicas cicadae et vituli membranas de corpore summo mittunt et lubrica serpens exuit vestem, Lucr. 4, 58 sq. – b) gewaltsam, mit Heftigkeit stoßend, schwingend, schleudernd werfen, α) lebende Wesen werfen = stoßen, stürzen, schleudern, pronos qui morbus mittere suevit, Lucr.: alqm de ponte pronum, Catull.: alqm praecipitem ex arce, Ov.: pueros in profluentem aquam, Liv.: se in flumen, in den Fl. springen, Liv. epit.: se in rapidas aquas, Ov.: se in mare (v. Badenden), Sen.: alqm beluarum modo in foveam, Liv.: anum super focum, Petron. – corpus e turribus in castra, Ov.: se saxo ab alto, Ov.: se super pontum, Ov. – β) lebl. Objj., werfen = schleudern, audacius pilam, Sen.: lapides post vestigia (hinter sich), Ov.: clavam et arcus trans ripam, hinüber auf usw., Ov.: tunicam in faciem alcis, Petron.: discum in auras, schwingen, Ov. –

————

panem, hinabwerfen (in die Grube), Phaedr. 3, 2, 6: panem cani, hinwerfen, Phaedr. 1, 23, 3; 2, 3, 2. – rete, auswerfen, Hieron. epist. 71, 1. – im Bilde, malum discordiae inter alqos, Iustin. 12, 15, 11. – u. besonders, um zu treffen, Geschosse nach einem Ziele absenden, werfen, schleudern, schießen, abschießen (bes. als milit. t. t.), manu iaculum, Ov.: tela tormentis, Caes.: pila, Caes.: telum tormentumve, Caes.: glandem, Auct b. Hisp.: fundā lapides, Liv. – telum ex alqo loco, Caes.: hastas e ratibus, Curt.: telum, pinum in alqm, Ov.: lapides in alqm, Petron.: lapillos contra alqm, Auct. b. Afr.: fulmina in alqm, Ov., in mare, Lucr.: procul iacula sagittasque, Curt. – c) als t. t. des Würfelspiels, wie werfen, α) in den Würfelbecher, talos in phimum, Hor. sat. 2, 7, 17. – β) auf das Würfelbrett, ex pyrgo tesseras in tabulam, Schol. Hor.: tesseram, Ov. – u. γ) übtr., einen Wurf werfen, canem aut senionem, Suet.: absol., quoties missurus erat, einen Wurf tun, werfen wollte, Sen.

7) als mediz. t. t., Blut aus jmds. Körper herauslaufen lassen, Blut lassen, abzapfen, jmdm. zur Ader lassen, sanguinem incisā venā mitti novum non est, Cels.: antiqui medici nesciebant sanguinem mittere, Sen.: sanguinem homini mitti non alienum est, Cels.: sanguinem mittere a brachio, Cels., alci a capite, Petron., ex vena, ex brachio, ex crure, Cels., iuxta talos, Cels.: iterum tertioque et cotidie paulum ali-

————

quid, Cels.: sanguis recte, male mittitur, Cels. – im Bilde, Appius cum εξ ἀφαιρέσεως provinciam curarit, sanguinem miserit, quicquid potuit, detraxerit, mihi tradiderit enectam, das Blut ausgesaugt, Cic. ad Att. 6, 1, 2: missus est sanguis invidiae sine dolore, es ist ein kleiner Aderlaß, der dem Neide wohltut, Cic. ad Att. 1, 16, 11.

8) als t. t. der Feldm., intr. = sich erstrecken, terminus usque in olivastellum mittit, Gromat. vet. 305, 5; u. so ibid. 321, 11.

II) = laisser aller, gehen-, laufen lassen = eine Pers. von sich lassen, fortlassen, entlassen, lassen, etw. fahren lassen, loslassen, herabsinken-, fallen lassen u. dgl., A) im allg.: 1) eig.: α) lebende Objj.: As. amitte, sine. Di. amitto intro. As. ad te quidem.... Di. uno verbo eloquar: Mittin me intro? As. abi, Plaut.: non ego intro ad vos mittar? Plaut. – maesta virum mittens, Catull.: mitte me, laß mich los, laß mich gehen, Plaut. u. Ter.: u. so me missum face, Ter.: nos missos face, Ter.: quin me mittitis, Plaut.: m. Infin. mitte hunc ire, Plaut.: m. funus alcis non prius ex foro (nicht eher vom F. fortlassen), quam etc., Suet. – leo e cavea missus, Cornif. rhet.: columbas in theatro e sinu missas facere (fliegen lassen), Varro: turdum macrum per fenestram, Macr. – β) lebl. Objj.: m. arma, Caes.: accĭdere in mensas ut rosa missa (die man hat fallen lassen) solet, Ov.: cutem,

————

loslassen, Hor.: brachiolum puellae, Catull.

2) übtr., sein od. aufhören lassen, u. gew. bl. lassen = a) fahren-, schwinden lassen, aufgeben, mittere ac finire odium, Liv.: maestum timorem, Verg.: certamen, Verg.: inanes spes et certamina divitiarum, Hor.: Syphacis reconciliandi curam ex animo, Liv.: missae (aufgegebene) amicitiae, Catull.: hanc curam de pectore, Verg. – u. so missum facere amorem, missam facere iram, Liv. – u. v. Redenden, (sein) lassen, unterlassen, m. maledicta omnia, Ter.: ambages, Plaut., Liv. u. Hor.: m. folg. Infin., iam scrutari mitto, Plaut. aul. 651; (vgl. Pers. 207): mitte male loqui, Ter. Andr. 872 (vgl. 904): mitto illud dicere, Cic. Quinct. 85: mitto quaerere, qua de causa etc., Cic. Rosc. Am. 53: mitte mortalium incommoda tamquam propria deflere, Val. Max. 7, 2. ext. 2: mitte sectari, Hor. carm. 1, 38, 3 (vgl. epod. 13, 7): pro nobis mitte precari, Ov. met. 3, 614. – u. in der Rede aufgeben, etw. weiter zu besprechen, etw. nicht erwähnen wollen, übergehen, lassen, mitto proelia, praetereo oppugnationes oppidorum, Cic.: mitto rem, Ter.: m. folg. quod (daß), mitto quod invidiam, quod pericula subire paratissimus fueris, Cic.: mitto quod amplissimae dignitatis, certe salubritate studio praestantis officii privatim sibi venerandum (virum), Val. Max.: m. de u. Abl., mitto de amissa parte exercitus, Cic. – so auch missum facere, zB. ut haec missa faciam, quae

————

iam facta sunt, Cic.: horum agrorum ego missos faciam quaestus triennii, Cic. – b) sein lassen = nicht weiter beachten, -berücksichtigen, auf etwas Verzicht leisten u. so aufgeben, m. aliena, Lucr.: misso officio, ohne weitere Rücksicht auf Pfl., Cic. – so auch missum facere, zB. missos faciant honores, Cic.: m. f. vadimonium, Cic.: missa istaec face, denk nicht mehr daran, Ter.

B) insbes.: 1) in der Rennbahn die Renner aus den Schranken laufen lassen, ablaufen-, abrennen lassen, quadrigas, Liv.: carcere quadriiuges equos, Ov.: desultorem, Hygin. – im Pass. = ablaufen, abrennen, v. den Wagen u. Pferden, quadrigis missis, Liv.: carceribus missi currus, Hor.: carcere missus equus, Tibull. u. Ov. – vom Wettrenner, quasi quis ad Olympiacum cum venerit campum et steterit, ut mittatur, Cornif. rhet.: semel quadrigis, semel desultore misso, einen Gang machen, Liv.

2) eine Versammlung entlassen, auseinander gehen lassen, aufheben, senatum, Caes.: praetorium, Liv.: principia, Frontin.: convivium, Liv.: auditorium, Apul.: certamen, Verg.

3) aus dem Verhältnis entlassen, a) die Braut entlassen, ihr aufsagen, hanc ut mittam, Ter. Phorm. 675. – u. eine Gattin aus der Ehe entlassen, sich von ihr trennen, Lolliam Paulinam perductam a marito coniunxit sibi brevique missam fecit, Suet. Cal.

————

25, 2. – b) aus dem Dienste entlassen, abdanken, α) Zivildiener: remotis sive omnino missis lictoribus, Cic.: u. so auch amicos (die in die Provinz mitgenommenen Freunde des Prätors) missos faciamus, Cic. – β) Soldaten: missorum causas cognoscere, Liv. – gew. missum facere, zB. ab exercitu te removeo... te ab exercitu dimitto... vos (centuriones) missos facio, Auct. b. Afr.: nautas missos facere; missorum stipendia lucrari, Cic.: Marcum filium missum factum a consule, Cic.: legiones missas fieri iubere, Cic.: nonam legionem totam cum ignominia missam fecit, Suet.: quaestores, legatos, praefectos, tribunos suos multi missos fecerunt, Cic. – c) einen Angeklagten, gleichviel, ob er im Gefängnisse sitzt oder nicht, entlassen, los-, freigeben, freisprechen, non passurum inter hostes populi Rom. L. Scipionem in carcere et in vinculis esse, mittique eum iubere, Liv. – se statim illum interfecturum, nisi iusiurandum sibi dedisset, se patrem missum facturum esse, Cic. – u. außerhalb der Gerichtssphäre, rogamus, ut mittas, laß ihn ungestraft gehen, Petron. – d) aus der Gefangenschaft entlassen, u. zwar α) aus der Kriegsgefangenschaft: exercitum inermem, Liv.: praefecti a me missi sunt, Caes. b. Cic. – so auch missum facere alqm, Caes. (b. Cic.), Nep. u.a. – β) aus der Sklaverei = einen Sklaven entlassen, freigeben, losgeben, manu m. alqm, s. manumitto. – so auch neque (eam) duxit (ad-

————

ulescens), neque ille (leno) vult mittere, Plaut. Poen. prol. 100.

⇒ Synk. Perf. misti, Catull. 14, 14. – Parag. Infin. mittier, Plaut. capt. 438. Lucr. 4, 43. – arch. Inf. Präs. Pass. mittei, Corp. inscr. Lat. 1, 199, 44 u. 206, 150.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > mitto
6 mittō

mittō mīsī (mīstī, for mīsistī, Ct.), missus, ere [MIT-], to cause to go, let go, send, send off, despatch: ad Troiam ob defendendam Graeciam, Enn. ap. C.: alquem ad hoc negotium, S.: illum pro consule mittere: legatos de deditione ad eum, Cs.: Tanaim neci, V.: in possessionem, put in possession: filium foras ad propinquum mittit ad cenam, sends out: sub iugum, send under the yoke, Cs.: sub iugo, L.: legatos qui dicerent, esse, etc., Cs.: miserunt qui emerent, etc.: legatos rogatum auxilium, Cs.: Delphos consultum, N.: legati missi postulantes, etc., L.: Eurypylum scitantem oracula Mittimus, V.: in Oceanum me quaerere gemmas, Pr.: misit orare, ut venirem, T.— To send word, announce, tell, report, advise, send orders: tibi salutem, send greeting, O.: nuntios ad eum, velle, etc., S.: legatos ad me, se venturum, send me word that: ad conlegam mittit, opus esse exercitu, L.: in Siciliam misit, ut equitatus mitteretur, Cs.: Curio misi, ut medico honos haberetur: mitti ad principes placuit, ut secernerent se ab Etruscis, L.— To send as a compliment, dedicate, inscribe: liber ab eo ad Balbum missus: librum ad te de senectute.— To send, yield, produce, furnish, export: India mittit ebur, V.: (Padus) electra nuribus mittit gestanda Latinis, O.— To dismiss, forget, put away: odium, L.: levīs spes, H.: missam iram facere, T.: certamen, end, V.—In speaking, to pass over, pass by, dismiss, omit, give over, cease, forbear: mitte id quod scio, dic quod rogo, never mind what, etc., T.: mitto proelia: mitto ea, quae, etc., V.: mitte sectari, etc., do not, H.: Cetera mitte loqui, H.: illud dicere: pro nobis mitte precari, O.: mitto, quid tum sit actum: mitto, quod fueris, etc.: mitto de amissā maximā parte exercitūs (sc. dicere): missos facere quaestūs trienni. — To let go, let loose, quit, release, dismiss: carceribus missi currūs, H.: cutem, H.: mitte me, let me alone, T.: nos missos face, have done with us, T.: missus abibis, scot-free, H.: misso senatu, Cs.: ex oppido mitti, be let out, Cs.: missum fieri, be set at liberty, N.: amicos in negotium, to set up in business: sub titulum lares, put a bill on the house, i. e. offer for sale, O.: in consilium, i. e. send the judges to make their verdict: se in foedera, enter into, V.: me in iambos, drive, H.: missos faciant honores, renounce.—To let out, put forth, send out, emit: sanguinem provinciae, bleed, i. e. exhaust: serpens sibila misit, O.: vocem pro me nemo mittit, speaks a word: vocem liberam, speak with freedom, L.: Thyesteas preces, H.: Afranianos sui timoris signa misisse, showed signs of fear, Cs. — To send, throw, hurl, cast, launch: tanta caelo missa vis aquae, S.: pila, Cs.: fulmina, H.: se saxo ab alto, cast down, O.: se in aquas, O.: retia misit, cast, Iu.: talos in phimum, H.: panem cani, Ph.: panem, throw away, Cs.: aquas, sprinkle, O.: rosa missa, let fall, O.— To attend, guide, escort: (animas) sub Tartara, V.
* * *
I
mittere, additional forms V

send, throw, hurl, cast; let out, release, dismiss; disregard
II
mittere, misi, missus V

send, throw, hurl, cast; let out, release, dismiss; disregard

Latin-English dictionary > mittō
7 ad

[ABCU]A - ad (arch. ar), prép. avec acc.: (Gaffiot P. 27-29 -- Lebaigue P. 20) [zapI]I [sens local] [zapA]A [idée générale de mouvement, de direction, au pr. et au fig.] [zapst]¶1 vers, à: legatos ad aliquem mittere: envoyer des ambassadeurs à qqn II avec les noms de lieu, ad exprime l'idée d'approche ou bien l'idée d'arrivée; l'idée d'entrée dans le lieu est exprimée par in: ad urbem proficisci, Caes. BC. 1, 32, 1: partir pour la ville [Rome] ; ad urbem venire, Cic. Verr. 2, 167: venir à la ville II avec les noms de villes et de petites îles, ad exprime la direction ou l'arrivée dans les environs: ad Genavam pervenit, Caes. BG. 1, 7, 1: il arriva près de Genève; ad Mutinam proficisci, Cic. Phil. 12, 8: partir pour Modène; dux classium fuit ad ilium, Cic. Div. 1, 87: il [Calchas] dirigea les flottes vers Ilion II [en lang. milit. vers, contre: ad hostes contendere, Caes. BG. 5, 9, 1: marcher contre les ennemis; ad castra pergere, Caes. BG. 3, 18, 8: se porter contre le camp II ad vim atque arma confugere, Cic. Verr. 1, 78: chercher un refuge dans (recourir à) la force et les armes; ad insolitum genus dicendi labi, Cic. Sest. 119: se laisser glisser vers un genre de discours insolite ; [avec ellipse du v.] nunc ad ea quae scripsisti, Cic. Att. 3, 8, 2: venons-en maintenant à ce que tu m'as écrit. [zapst]¶2 [idée d'attacher, lier]: ad terram naves deligare, Caes. BG. 4, 29, 2: attacher des vaisseaux au rivage II [idée d'ajouter, annexer]: complecti vis amplissimos vires ad tuum scelus, Cic. Pis. 75: tu veux envelopper dans ton crime les hommes les plus considérables; ad cetera volnera, Cic. Vat. 20: outre les autres blessures, cf. Clu. 30 ; Liv. 7, 16, 2; ad naves viginti quinque, Liv. 23, 38, 7: en plus des 25 navires, cf. 24, 45, 3 ; 25, 3, 7, etc ; ad haec, en outre: Varr. R. 3, 5, 11; Liv. 6, 20, 7, etc ; ou ad hoc, Sall. C. 14, 3 17, 4, etc ; ad id, Liv. 3,62, 1, etc. [zapst]¶3 [idée de diriger, incliner]: ad centuriones ora convertunt, Caes. G. 6, 39, 2: ils tournent leurs visages vers les centurions; omnium mentibus ad pugnam intentis, Caes. G. 3, 26, 2: l'attention de tous étant portée sur le combat; ad aegrotandum proclivitas, Cic. Tusc. 4, 28: tendance (disposition) à la maladie; paulatim angustiore ad infimum fastigio, Caes. BG. 7,73, 5: la pente allant en se resserrant peu à peu vers le bas [en entonnoir] II ad omne periculum opponitur (consulatus), Cic. Mur. 87: (le consulat) s'expose à tous les dangers; ergo haec ad populum, Cic. Att. 6, 8, 4, donc voilà pour le peuple. II [idée de protection, de defense contre]: ad meos impetus opponitur... Cic. Verr. 5, 2: à mes assauts on oppose. [zapst]¶4 [idée d'adresser par écrit, par la parole, etc.]: ad aliquem omnia in dies singulos persequi, Cic. Att. 15, 26, 1: envoyer à qqn une relation quotidienne de tous les événements; sibi a Lentulo ad Catilinam datas esse (litteras), Cic. Cat. 3, 12: que Lentulus lui avait remis une lettre à l'adresse de Catilina; epistula C. Verris ad Neronem, Cic. Verr. 1, 83: lettre de C. Verrès à Néron II [verbe non exprimé]: tu modo quam saepissime ad me aliquid, Cic. Att. 4, 6, 4: pourvu que tu m'envoies le plus souvent possible quelques lignes; velim scribas ad me primum placeatne tibi aliquid ad illum, Cic. Att. 13, 16, 2: je voudrais que tu m'écrives d'abord, si tu es d'avis que je lui dédie qq ouvrage. [zapst]¶5 [indication de distance, de limite] à, jusqu'à: ex eo oppido pons ad Helvetios pertinet, Caes. BG. 1, 6, 3: de cette ville un pont s'étend jusque chez les Helvètes; usque ad ultimas terras, Cic. Verr. 4, 64: jusqu'aux confins de la terre II [au fig.] ad vivum, Cic. Lael. 18: jusqu'au vif; ad plenum, Virg. G. 2, 244: jusqu'au plein; pecunia ad sanum modum habendi parata, Sen. Ben. 1, 11, 5: l'argent acquis jusqu'à un raisonnable degré de possession; non ad perfectum nec ad plenum, Sen. Ep. 71, 18: non pas jusqu'à la perfection ni à la plénitude; si ea mercatus esses ad eam summam quam volueram, Cic. Fam. 7, 23, 1: si tu avais fait l'achat en te limitant à la somme que je voulais II ad numerum obsides mittere, Caes. BG. 5, 20, 4: envoyer des otages jusqu'au nombre fixé; in eorum locum et ad eorum numerum, Cic. Verr. 5, 73: à leur place et en pareil nombre; equitatus omnis, ad numerum quattuor milium, Caes. BG. 1, 15, 1: toute la cavalerie, à l'effectif de 4.000 hommes; ad certum pondus examinare, Caes. BG. 5, 12, 4: peser jusqu'à un poids déterminé; Tossas ad eandem magnitudinem perficere, Caes. BC. 1, 42, 1: creuser des fossés à la même profondeur II ad verbum unum contracta brevitas, Cic. de Or. 3, 157: brièveté ramassée en un mot unique; numerum ad trecentorum summam explevit, Liv. 2, 1, 10: il compléta le nombre jusqu'à un total de 300 II usque ad novem, Cic. Ac. 2, 94: jusqu'à neuf; omnes ad unum, Cic. Lael. 86: tous jusqu'au dernier, tous sans exception; omnibus navibus ad unam incolumibus, Caes. BC. 3, 6, 3: tous les navires sans exception étant indemnes. [zapA]B [sans idée de mouvement] [zapst]¶1 près de, chez: fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta chez moi très longtemps; in servitute ad suum patrem manere, Plaut. Cap 49: rester comme esclave chez son propre père, cf. Ter. Haut. 979 ; Varr. R. 1, 17, 3; Cato. Agr. 7, 2; Liv. 24, 48, 9; Sen. Ep. 108, 4 II ad recuperatores dicere, Cic. Verr. 3, 68: parler devant les récupérateurs; ad judicem Cic. Br. 289: devant le juge; ad populum agere, Cic. Phil. 12, 17: plaider devant le peuple II ad exercitum manere, Caes. BG. 5, 53: rester à l'armée, cf. 7, 5, 3; ad Caesarem primum pilum ducere, Caes. BG. 6, 38, 1: être centurion primipile dans l'armée de César II ad pedes: près des pieds, aux pieds: Cic. Div. 1, 46 ; Sen. Ben. 3, 27, 1, etc. II ad omnes nationes sanctum nomen, Caes. BG. 3, 9, 3: titre sacré auprès de toutes les nations, cf. BG. 4, 16,7 ; 7, 5, 3 ; 21, 60, 4, etc. [zapst]¶2 [proximité d'un lieu] près de: ad urbem esse, Cic. Verr. 2, 21: être près de la ville [Rome]; ad oppidum constitit, Caes. BC. 1, 16, 4: il s'arrêta près de la ville; pons qui erat ad Genavam, Caes. BG. 1, 7, 2: le pont qui était près de Genève. II [en parl. de batailles]: proelium ad Nolam, Cic. Br. 12: bataille de Nola; ad Tenedum, Cic. Mur. 33: de Ténédos; ad Magetobrigam, Caes. BG. 1, 31, 12: à Magetobriga; ad Cannas, Liv. 23, 11, 7, etc. II à, dans [emploi rare]: ad villam ali, Cic. Amer. 44: se nourrir dans la maison de campagne; quae ad aedem Felicitatis sunt, Cic. Verr. 4, 4: [statues] qui sont dans le temple du Bonheur [ABCR]II [avec ellipse de aedem]: ad Castoris, Cic. Quinct. 17: près du temple de Castor; senatus ad Apollinis fuit, Cic. Q. 2, 3, 3: le sénat tint séance au temple d'Apollon. II du côté de, vers: pugnatur acriter ad novissimum agmen, Caes. BC. 1, 80, 5: le combat est acharné du côté de l'arrière-garde, cf. BC. 1, 63, 3 ; 2, 42, 5; castris ad eam partem oppidi positis? Caes. BG. 7, 17, 1: le camp ayant été établi de ce côté de la ville; equestribus proeliis ad aquam factis, Caes. BG. 5, 50, 1: des engagements de cavalerie ayant eu lieu près du ruisseau; ad laevam, ad dextram, Cic. Tim. 48: vers la gauche, vers la droite (à g., à dr.); ad pulvinaria, Cic. Cat. 3, 23: [près des coussins] à tous les temples; ad solarium, Cic. Quinct. 59: aux alentours du cadran solaire; ad speculum barbam vellere, Sen. Nat. 1, 17, 2: s'épiler devant un miroir; ad ignem coquere, Cato. Agr. 81: cuire au feu, sur le feu. [zapst]¶3 [adaptation accompagnement]: cantare ad chordarum sonum, Nep. Epam. 2, 1: chanter aux sons d'un instrument à cordes; ad tibicinem, Cic. Agr. 2, 93; Tusc. 1, 3, etc.: avec accompagnement du joueur de flûte II ad lucernam, Sen. Ir. 3, 18, 4: à la lueur d'une lampe, cf. Cic. Q. 3, 7, 2; ad faces, Sen. Brev. 20, 5: à la lueur des torches; ad lunam, Virg, En. 4, 513: à la lumière de la lune; ad clepsydram, Cic. de Or. 3, 138: sous le contrôle de la clepsydre [avec un temps mesuré]. [zapst]¶4 [adhérence]: ad radices linguae haerens, Cic. Nat. 2, 135: fixé à la base de la langue; ad saxa inhaerens, Cic. Nat. 2, 100: attaché aux rochers. [zapst]¶5 [participation à], [au lieu de scribendo adesse, Cic. Fam. 8, 8, 5, etc.] ad scribendum esse: être à (participer à) la rédaction d'un sénatus-consulte: Cic. Att. 1, 19, 9 ; Fam. 12, 29, 2. [zapI]II [sens temporel]: [zapst]¶1 jusqu'à: ad summam senectutem, Cic. Br. 179: jusqu'à la plus grande vieillesse; usque ad hanc diem, Cic. Verr. 4, 130; ad hanc diem, Cic. Cat. 3, 17: jusqu'aujourd'hui; ad hoc tempus, Cic. Verr. 3, 216: jusqu'au moment présent; ad multam noctem, Caes. BG. 1, 26, 3: jusqu'à un moment avancé de la nuit; ad nostram memoriam, Nep. Them.10, 3: jusqu'à notre époque; ad reditum nostrum, Cic. Att. 8, 2, 3: jusqu'à notre retour; veteres illi usque ad Socratem, Cic. de Or. 3, 72: ces anciens jusqu'à Socrate. [zapst]¶2 [approximation] vers: ad vesperam, Catul. 2, 6: sur le soir; ad lucem, Cic. Div. 1, 99: vers le point du jour; ad extremam orationem, Caes. BG. 7, 53, 1: sur la fin du discours; ad exitum defensionis tuae, Cic. Verr. 5, 32: (sur) à la fin de ta défense; ad adventum imperatorum, Nep. Att. 10, 2: à l'arrivée des triumvirs, cf. Cic. Att. 2, 17,3; 13, 15, 2. [zapst]¶3 [précision] à: ad diem, Caes. BG. 2, 5, 1: au jour fixé, cf. 7, 77, 10 ; Cic. Off. 3, 45; ad idus, Caes. BG. 1, 7, 6: aux ides; ad tempus: à temps, au moment opportun Cic. Verr. 1, 141; Caes. BG. 4, 23, 5 [mais Fin. 5, 1 et Att. 16, 2, 2, au moment fixé] ; ad extremum, Cic. Or. 174 ; de Or. 1, 142: enfin. [zapst]¶4 [durée limitée, sens voisin de jusqu'à] pour: brevis est et ad tempus, Cic. Off. 1, 27: [passion qui] est courte et pour un temps; bestiae ex se natos amant ad quoddam tempus, Cic. Lael. 27: les bêtes aiment leur progéniture pour un temps limité; ad tempus lectus, Liv. 28, 24, 5: élu provisoirement, cf. 21, 25, 14. [zapst]¶5 [avenir] dans: ad annum, Cic. Att 5, 2, 1, [il sera tribun de la plèbe] dans un an, l'année prochaine, cf. de Or. 3, 92; ad decem milia annorum, Cic. Tusc. 1, 90: dans 10.000 ans. [zapI]III [rapports variés]: [zapst]¶1 pour, en vue de [avec les verbes qui signifient exhorter à, pousser à, préparer à, disposer pour; se servir pour; travailler à; envoyer pour, etc. ; avec les adjectifs et, d'une manière générale, les expressions qui marquent le but ; très souvent ad est suivi du gérondif ou de l'adj. verbal]: ad celeritatem onerandi paulo facit humiliores (naves), Caes. BG. 5, 1, 2: en vue de la promptitude du chargement, il fait faire les vaisseaux un peu plus bas; ad omnes casus, Caes. BG. 4, 31, 2, etc.: (en vue de) pour toutes les éventualités; naves factae ad quamvis vim perferendam, Caes. BG. 3, 13, 3: navires faits pour supporter n'importe quelle violence; tu omnia ad pacem; ego omnia ad libertatem, Cic. ad Br. 2, 7, 1: [ellipse du verbe] toi, c'était tout pour la paix; moi, tout pour la liberté; non ad eam rem, sed ut... Cic. Tusc. 49: ce n'est pas dans cette intention, c'est pour que... ; ad hoc, ut + subj. Liv. 28, 39, 7; 45, 39, 8: en vue de, pour que. [zapst]¶2 [marquant le résultat, l'aboutissement]: ex agresti vita exculti ad humanitatem, Cic. Lep. 2, 36: façonnés et amenés d'une vie sauvage à la civilisation; efferavit ea caedes Thebanos ad execrabile odium Romanorum, Liv. 33, 29, 1: ce meurtre déchaîna les Thébains et leur inspira une haine implacable contre les Romains; mutatis repente ad misericordiam animis, Liv. 24, 26, 14: la fureur populaire s'étant changée soudain en compassion II ad necem, Cic. Tusc. 2, 34: [frapper] jusqu'à ce que mort s'ensuive; ad insaniam aliquid concupiscere, Cic. Verr. 2, 87: désirer qqch jusqu'à être fou; nihil intolerabile ad demittendum animum, nimis laetabile ad ecferendum, Cic. Tusc. 4, 37: rien qui soit intolérable, au point d'abattre l'âme, qui cause trop de joie, au point de la transporter. [zapst]¶3 relativement à: genus praedandi ad magnitudinem quaestus immensum, Cic. Verr. 5, 22: genre de pillage sans limite quant à la grandeur des profits; ad cetera egregius, Liv. 37, 7, 15: remarquable sous tous les autres rapports II quid id ad rem? Cic. Quinct. 79: quel rapport cela a-t-il avec l'affaire? quid ad praetorem? Cic. Verr. 1, 116: en quoi cela intéresse-t-il le préteur? quid egerit, nihil ad causam, Cic. Sest. 71: ce qu'il a accompli? cela ne regarde pas le procès; ad ea quae scribis... Cic. Att. 11, 21, 1: quant à ce que tu écris... [zapst]¶4 suivant, conformément à, d'après: ad meam rationem usumque non aestimo, Cic. Verr. 4, 13: à consulter mes principes et mon usage personnel, je ne formule pas d'évaluation; versare suam naturam ad tempus, Cic. Cael. 13: modifier son caractère suivant les circonstances; hanc ad legem, Cic. de Or. 3, 190: d'après ces principes; ad naturam, Cic. Fin. 1, 30: conformément à la nature; ad nutum alicujus, Cic. Verr. pr. 13: selon la volonté de qqn; ad perpendiculum, Cic. Verr. 1, 133: suivant la perpendiculaire; ad istorum normam sapiens, Cic. Lael. 18: sage suivant leur (équerre) règle. [zapst]¶5 en comparaison de: terram ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere, Cic. Tusc. 1, 40: que la terre occupe pour ainsi dire l'équivalent d'un point en comparaison de l'étendue qu'embrasse le ciel; sed nihil ad Persium, Cic. de Or. 2, 25, mais ce n'est rien au prix de Persius, cf. Leg. 1, 6. [zapst]¶6 comme suite à, par suite de: ad clamorem convenerunt, Caes. BG. 4, 37, 2: aux cris poussés, ils se rassemblèrent; ad infirmitatem laterum contentionem omnem remiserat, Cic. Br. 202: en raison de la faiblesse de ses poumons, il avait renoncé à tout effort violent; ad quorum stridorem odoremque et aspectum territi equi, Liv. 30, 18, 7: au bruit, à l'odeur et à l'aspect de ces animaux, les chevaux effrayés; obstupuerant ad magnitudinem pristinae ejus fortunae, Liv. 39, 50, 2: ils restaient béants devant la grandeur de son ancienne fortune; ad quorum discessum respiravit Mago, Liv. 28, 30, 2: à leur départ Magon respira II ad auditas voces, Ov. M. 5, 509: entendant ces paroles; ad haec visa auditaque, Liv. 2, 23, 7: à cette vue, à ces paroles; ad crescentem tumultum, Liv. 2, 45, 12: devant le tumulte croissant. [zapst]¶7 [direction vers, réponse à]: cum ad singula acclamaretur, Liv. 34, 37, 3: comme à chaque point énoncé des cris de protestation s'élevaient, cf. 24, 14, 9; est ridiculum ad ea quae habemus nihil dicere, Cic. Arch. 8: c'est une plaisanterie que de ne rien répliquer à des faits dont nous avons la constatation; ad tuam epistolam redditae sunt meae litterae, Cic. Att. 9, 9, 3: en réponse à ta missive on t'a remis ma lettre II [sans verbe]: longum est ad omnia, Cic. Nat. 1, 19: il serait trop long de faire réponse à tout; ad ista alias, Cic. Nat. 2, 1: à une autre fois la réponse à cela; haec fere ad litteras, Cic. Fam. 12, 30, 7: voilà d'une manière générale ma réponse à la lettre; nisi quid ad haec forte vultis, Cic. Lael. 32: à moins que vous ne vouliez par hasard faire qq objection. [zapst]¶8 [idée d'approcher, d'appliquer contre], [d'où sens instrumental]: cornu ad saxa limato, Plin. 8, 71: la corne étant limée aux rochers; ad cribrum, Plin. 16, 54; ad circinum, Vitr. 10, 4, 1; ad tornum, Lucr. 4, 361; ad cotem, Plin. 24, 89, au crible, au compas, au tour, à la pierre à aiguiser [comp. au figuré ad normam]; mucronem ad linguam probare, Petr. 70: éprouver une pointe à la langue II ad digiti sonum vocare aliquem, Tibul. 1, 2, 32: appeler qqn au bruit des doigts ; [enfin, dans la 1. vulg.]: ad pectinem capillum flectere, Spart. Hadr. 2, 6, 1: arranger au peigne sa chevelure; ad fundas lapides jacere, Veg. Mil. 2,15: jeter des pierres à la fronde; ad spongiam... detergere, Veg. Mut. 3, 4, 2: essuyer à l'éponge. [zapst]¶9 [approximation] vers, environ [devant un nom de nombre]: ad hominum milia decem, Caes. BG. 1, 4, 2: environ 10.000 hommes II [emploi adverbial]: occisis ad hominum milibus quattuor, Caes. BG. 2, 32, 5: 4.000 hommes environ ayant été tués.
* * *
[ABCU]A - ad (arch. ar), prép. avec acc.: (Gaffiot P. 27-29 -- Lebaigue P. 20) [zapI]I [sens local] [zapA]A [idée générale de mouvement, de direction, au pr. et au fig.] [zapst]¶1 vers, à: legatos ad aliquem mittere: envoyer des ambassadeurs à qqn II avec les noms de lieu, ad exprime l'idée d'approche ou bien l'idée d'arrivée; l'idée d'entrée dans le lieu est exprimée par in: ad urbem proficisci, Caes. BC. 1, 32, 1: partir pour la ville [Rome] ; ad urbem venire, Cic. Verr. 2, 167: venir à la ville II avec les noms de villes et de petites îles, ad exprime la direction ou l'arrivée dans les environs: ad Genavam pervenit, Caes. BG. 1, 7, 1: il arriva près de Genève; ad Mutinam proficisci, Cic. Phil. 12, 8: partir pour Modène; dux classium fuit ad ilium, Cic. Div. 1, 87: il [Calchas] dirigea les flottes vers Ilion II [en lang. milit. vers, contre: ad hostes contendere, Caes. BG. 5, 9, 1: marcher contre les ennemis; ad castra pergere, Caes. BG. 3, 18, 8: se porter contre le camp II ad vim atque arma confugere, Cic. Verr. 1, 78: chercher un refuge dans (recourir à) la force et les armes; ad insolitum genus dicendi labi, Cic. Sest. 119: se laisser glisser vers un genre de discours insolite ; [avec ellipse du v.] nunc ad ea quae scripsisti, Cic. Att. 3, 8, 2: venons-en maintenant à ce que tu m'as écrit. [zapst]¶2 [idée d'attacher, lier]: ad terram naves deligare, Caes. BG. 4, 29, 2: attacher des vaisseaux au rivage II [idée d'ajouter, annexer]: complecti vis amplissimos vires ad tuum scelus, Cic. Pis. 75: tu veux envelopper dans ton crime les hommes les plus considérables; ad cetera volnera, Cic. Vat. 20: outre les autres blessures, cf. Clu. 30 ; Liv. 7, 16, 2; ad naves viginti quinque, Liv. 23, 38, 7: en plus des 25 navires, cf. 24, 45, 3 ; 25, 3, 7, etc ; ad haec, en outre: Varr. R. 3, 5, 11; Liv. 6, 20, 7, etc ; ou ad hoc, Sall. C. 14, 3 17, 4, etc ; ad id, Liv. 3,62, 1, etc. [zapst]¶3 [idée de diriger, incliner]: ad centuriones ora convertunt, Caes. G. 6, 39, 2: ils tournent leurs visages vers les centurions; omnium mentibus ad pugnam intentis, Caes. G. 3, 26, 2: l'attention de tous étant portée sur le combat; ad aegrotandum proclivitas, Cic. Tusc. 4, 28: tendance (disposition) à la maladie; paulatim angustiore ad infimum fastigio, Caes. BG. 7,73, 5: la pente allant en se resserrant peu à peu vers le bas [en entonnoir] II ad omne periculum opponitur (consulatus), Cic. Mur. 87: (le consulat) s'expose à tous les dangers; ergo haec ad populum, Cic. Att. 6, 8, 4, donc voilà pour le peuple. II [idée de protection, de defense contre]: ad meos impetus opponitur... Cic. Verr. 5, 2: à mes assauts on oppose. [zapst]¶4 [idée d'adresser par écrit, par la parole, etc.]: ad aliquem omnia in dies singulos persequi, Cic. Att. 15, 26, 1: envoyer à qqn une relation quotidienne de tous les événements; sibi a Lentulo ad Catilinam datas esse (litteras), Cic. Cat. 3, 12: que Lentulus lui avait remis une lettre à l'adresse de Catilina; epistula C. Verris ad Neronem, Cic. Verr. 1, 83: lettre de C. Verrès à Néron II [verbe non exprimé]: tu modo quam saepissime ad me aliquid, Cic. Att. 4, 6, 4: pourvu que tu m'envoies le plus souvent possible quelques lignes; velim scribas ad me primum placeatne tibi aliquid ad illum, Cic. Att. 13, 16, 2: je voudrais que tu m'écrives d'abord, si tu es d'avis que je lui dédie qq ouvrage. [zapst]¶5 [indication de distance, de limite] à, jusqu'à: ex eo oppido pons ad Helvetios pertinet, Caes. BG. 1, 6, 3: de cette ville un pont s'étend jusque chez les Helvètes; usque ad ultimas terras, Cic. Verr. 4, 64: jusqu'aux confins de la terre II [au fig.] ad vivum, Cic. Lael. 18: jusqu'au vif; ad plenum, Virg. G. 2, 244: jusqu'au plein; pecunia ad sanum modum habendi parata, Sen. Ben. 1, 11, 5: l'argent acquis jusqu'à un raisonnable degré de possession; non ad perfectum nec ad plenum, Sen. Ep. 71, 18: non pas jusqu'à la perfection ni à la plénitude; si ea mercatus esses ad eam summam quam volueram, Cic. Fam. 7, 23, 1: si tu avais fait l'achat en te limitant à la somme que je voulais II ad numerum obsides mittere, Caes. BG. 5, 20, 4: envoyer des otages jusqu'au nombre fixé; in eorum locum et ad eorum numerum, Cic. Verr. 5, 73: à leur place et en pareil nombre; equitatus omnis, ad numerum quattuor milium, Caes. BG. 1, 15, 1: toute la cavalerie, à l'effectif de 4.000 hommes; ad certum pondus examinare, Caes. BG. 5, 12, 4: peser jusqu'à un poids déterminé; Tossas ad eandem magnitudinem perficere, Caes. BC. 1, 42, 1: creuser des fossés à la même profondeur II ad verbum unum contracta brevitas, Cic. de Or. 3, 157: brièveté ramassée en un mot unique; numerum ad trecentorum summam explevit, Liv. 2, 1, 10: il compléta le nombre jusqu'à un total de 300 II usque ad novem, Cic. Ac. 2, 94: jusqu'à neuf; omnes ad unum, Cic. Lael. 86: tous jusqu'au dernier, tous sans exception; omnibus navibus ad unam incolumibus, Caes. BC. 3, 6, 3: tous les navires sans exception étant indemnes. [zapA]B [sans idée de mouvement] [zapst]¶1 près de, chez: fuit ad me sane diu, Cic. Att. 10, 4, 8: il resta chez moi très longtemps; in servitute ad suum patrem manere, Plaut. Cap 49: rester comme esclave chez son propre père, cf. Ter. Haut. 979 ; Varr. R. 1, 17, 3; Cato. Agr. 7, 2; Liv. 24, 48, 9; Sen. Ep. 108, 4 II ad recuperatores dicere, Cic. Verr. 3, 68: parler devant les récupérateurs; ad judicem Cic. Br. 289: devant le juge; ad populum agere, Cic. Phil. 12, 17: plaider devant le peuple II ad exercitum manere, Caes. BG. 5, 53: rester à l'armée, cf. 7, 5, 3; ad Caesarem primum pilum ducere, Caes. BG. 6, 38, 1: être centurion primipile dans l'armée de César II ad pedes: près des pieds, aux pieds: Cic. Div. 1, 46 ; Sen. Ben. 3, 27, 1, etc. II ad omnes nationes sanctum nomen, Caes. BG. 3, 9, 3: titre sacré auprès de toutes les nations, cf. BG. 4, 16,7 ; 7, 5, 3 ; 21, 60, 4, etc. [zapst]¶2 [proximité d'un lieu] près de: ad urbem esse, Cic. Verr. 2, 21: être près de la ville [Rome]; ad oppidum constitit, Caes. BC. 1, 16, 4: il s'arrêta près de la ville; pons qui erat ad Genavam, Caes. BG. 1, 7, 2: le pont qui était près de Genève. II [en parl. de batailles]: proelium ad Nolam, Cic. Br. 12: bataille de Nola; ad Tenedum, Cic. Mur. 33: de Ténédos; ad Magetobrigam, Caes. BG. 1, 31, 12: à Magetobriga; ad Cannas, Liv. 23, 11, 7, etc. II à, dans [emploi rare]: ad villam ali, Cic. Amer. 44: se nourrir dans la maison de campagne; quae ad aedem Felicitatis sunt, Cic. Verr. 4, 4: [statues] qui sont dans le temple du Bonheur [ABCR]II [avec ellipse de aedem]: ad Castoris, Cic. Quinct. 17: près du temple de Castor; senatus ad Apollinis fuit, Cic. Q. 2, 3, 3: le sénat tint séance au temple d'Apollon. II du côté de, vers: pugnatur acriter ad novissimum agmen, Caes. BC. 1, 80, 5: le combat est acharné du côté de l'arrière-garde, cf. BC. 1, 63, 3 ; 2, 42, 5; castris ad eam partem oppidi positis? Caes. BG. 7, 17, 1: le camp ayant été établi de ce côté de la ville; equestribus proeliis ad aquam factis, Caes. BG. 5, 50, 1: des engagements de cavalerie ayant eu lieu près du ruisseau; ad laevam, ad dextram, Cic. Tim. 48: vers la gauche, vers la droite (à g., à dr.); ad pulvinaria, Cic. Cat. 3, 23: [près des coussins] à tous les temples; ad solarium, Cic. Quinct. 59: aux alentours du cadran solaire; ad speculum barbam vellere, Sen. Nat. 1, 17, 2: s'épiler devant un miroir; ad ignem coquere, Cato. Agr. 81: cuire au feu, sur le feu. [zapst]¶3 [adaptation accompagnement]: cantare ad chordarum sonum, Nep. Epam. 2, 1: chanter aux sons d'un instrument à cordes; ad tibicinem, Cic. Agr. 2, 93; Tusc. 1, 3, etc.: avec accompagnement du joueur de flûte II ad lucernam, Sen. Ir. 3, 18, 4: à la lueur d'une lampe, cf. Cic. Q. 3, 7, 2; ad faces, Sen. Brev. 20, 5: à la lueur des torches; ad lunam, Virg, En. 4, 513: à la lumière de la lune; ad clepsydram, Cic. de Or. 3, 138: sous le contrôle de la clepsydre [avec un temps mesuré]. [zapst]¶4 [adhérence]: ad radices linguae haerens, Cic. Nat. 2, 135: fixé à la base de la langue; ad saxa inhaerens, Cic. Nat. 2, 100: attaché aux rochers. [zapst]¶5 [participation à], [au lieu de scribendo adesse, Cic. Fam. 8, 8, 5, etc.] ad scribendum esse: être à (participer à) la rédaction d'un sénatus-consulte: Cic. Att. 1, 19, 9 ; Fam. 12, 29, 2. [zapI]II [sens temporel]: [zapst]¶1 jusqu'à: ad summam senectutem, Cic. Br. 179: jusqu'à la plus grande vieillesse; usque ad hanc diem, Cic. Verr. 4, 130; ad hanc diem, Cic. Cat. 3, 17: jusqu'aujourd'hui; ad hoc tempus, Cic. Verr. 3, 216: jusqu'au moment présent; ad multam noctem, Caes. BG. 1, 26, 3: jusqu'à un moment avancé de la nuit; ad nostram memoriam, Nep. Them.10, 3: jusqu'à notre époque; ad reditum nostrum, Cic. Att. 8, 2, 3: jusqu'à notre retour; veteres illi usque ad Socratem, Cic. de Or. 3, 72: ces anciens jusqu'à Socrate. [zapst]¶2 [approximation] vers: ad vesperam, Catul. 2, 6: sur le soir; ad lucem, Cic. Div. 1, 99: vers le point du jour; ad extremam orationem, Caes. BG. 7, 53, 1: sur la fin du discours; ad exitum defensionis tuae, Cic. Verr. 5, 32: (sur) à la fin de ta défense; ad adventum imperatorum, Nep. Att. 10, 2: à l'arrivée des triumvirs, cf. Cic. Att. 2, 17,3; 13, 15, 2. [zapst]¶3 [précision] à: ad diem, Caes. BG. 2, 5, 1: au jour fixé, cf. 7, 77, 10 ; Cic. Off. 3, 45; ad idus, Caes. BG. 1, 7, 6: aux ides; ad tempus: à temps, au moment opportun Cic. Verr. 1, 141; Caes. BG. 4, 23, 5 [mais Fin. 5, 1 et Att. 16, 2, 2, au moment fixé] ; ad extremum, Cic. Or. 174 ; de Or. 1, 142: enfin. [zapst]¶4 [durée limitée, sens voisin de jusqu'à] pour: brevis est et ad tempus, Cic. Off. 1, 27: [passion qui] est courte et pour un temps; bestiae ex se natos amant ad quoddam tempus, Cic. Lael. 27: les bêtes aiment leur progéniture pour un temps limité; ad tempus lectus, Liv. 28, 24, 5: élu provisoirement, cf. 21, 25, 14. [zapst]¶5 [avenir] dans: ad annum, Cic. Att 5, 2, 1, [il sera tribun de la plèbe] dans un an, l'année prochaine, cf. de Or. 3, 92; ad decem milia annorum, Cic. Tusc. 1, 90: dans 10.000 ans. [zapI]III [rapports variés]: [zapst]¶1 pour, en vue de [avec les verbes qui signifient exhorter à, pousser à, préparer à, disposer pour; se servir pour; travailler à; envoyer pour, etc. ; avec les adjectifs et, d'une manière générale, les expressions qui marquent le but ; très souvent ad est suivi du gérondif ou de l'adj. verbal]: ad celeritatem onerandi paulo facit humiliores (naves), Caes. BG. 5, 1, 2: en vue de la promptitude du chargement, il fait faire les vaisseaux un peu plus bas; ad omnes casus, Caes. BG. 4, 31, 2, etc.: (en vue de) pour toutes les éventualités; naves factae ad quamvis vim perferendam, Caes. BG. 3, 13, 3: navires faits pour supporter n'importe quelle violence; tu omnia ad pacem; ego omnia ad libertatem, Cic. ad Br. 2, 7, 1: [ellipse du verbe] toi, c'était tout pour la paix; moi, tout pour la liberté; non ad eam rem, sed ut... Cic. Tusc. 49: ce n'est pas dans cette intention, c'est pour que... ; ad hoc, ut + subj. Liv. 28, 39, 7; 45, 39, 8: en vue de, pour que. [zapst]¶2 [marquant le résultat, l'aboutissement]: ex agresti vita exculti ad humanitatem, Cic. Lep. 2, 36: façonnés et amenés d'une vie sauvage à la civilisation; efferavit ea caedes Thebanos ad execrabile odium Romanorum, Liv. 33, 29, 1: ce meurtre déchaîna les Thébains et leur inspira une haine implacable contre les Romains; mutatis repente ad misericordiam animis, Liv. 24, 26, 14: la fureur populaire s'étant changée soudain en compassion II ad necem, Cic. Tusc. 2, 34: [frapper] jusqu'à ce que mort s'ensuive; ad insaniam aliquid concupiscere, Cic. Verr. 2, 87: désirer qqch jusqu'à être fou; nihil intolerabile ad demittendum animum, nimis laetabile ad ecferendum, Cic. Tusc. 4, 37: rien qui soit intolérable, au point d'abattre l'âme, qui cause trop de joie, au point de la transporter. [zapst]¶3 relativement à: genus praedandi ad magnitudinem quaestus immensum, Cic. Verr. 5, 22: genre de pillage sans limite quant à la grandeur des profits; ad cetera egregius, Liv. 37, 7, 15: remarquable sous tous les autres rapports II quid id ad rem? Cic. Quinct. 79: quel rapport cela a-t-il avec l'affaire? quid ad praetorem? Cic. Verr. 1, 116: en quoi cela intéresse-t-il le préteur? quid egerit, nihil ad causam, Cic. Sest. 71: ce qu'il a accompli? cela ne regarde pas le procès; ad ea quae scribis... Cic. Att. 11, 21, 1: quant à ce que tu écris... [zapst]¶4 suivant, conformément à, d'après: ad meam rationem usumque non aestimo, Cic. Verr. 4, 13: à consulter mes principes et mon usage personnel, je ne formule pas d'évaluation; versare suam naturam ad tempus, Cic. Cael. 13: modifier son caractère suivant les circonstances; hanc ad legem, Cic. de Or. 3, 190: d'après ces principes; ad naturam, Cic. Fin. 1, 30: conformément à la nature; ad nutum alicujus, Cic. Verr. pr. 13: selon la volonté de qqn; ad perpendiculum, Cic. Verr. 1, 133: suivant la perpendiculaire; ad istorum normam sapiens, Cic. Lael. 18: sage suivant leur (équerre) règle. [zapst]¶5 en comparaison de: terram ad universi caeli complexum quasi puncti instar obtinere, Cic. Tusc. 1, 40: que la terre occupe pour ainsi dire l'équivalent d'un point en comparaison de l'étendue qu'embrasse le ciel; sed nihil ad Persium, Cic. de Or. 2, 25, mais ce n'est rien au prix de Persius, cf. Leg. 1, 6. [zapst]¶6 comme suite à, par suite de: ad clamorem convenerunt, Caes. BG. 4, 37, 2: aux cris poussés, ils se rassemblèrent; ad infirmitatem laterum contentionem omnem remiserat, Cic. Br. 202: en raison de la faiblesse de ses poumons, il avait renoncé à tout effort violent; ad quorum stridorem odoremque et aspectum territi equi, Liv. 30, 18, 7: au bruit, à l'odeur et à l'aspect de ces animaux, les chevaux effrayés; obstupuerant ad magnitudinem pristinae ejus fortunae, Liv. 39, 50, 2: ils restaient béants devant la grandeur de son ancienne fortune; ad quorum discessum respiravit Mago, Liv. 28, 30, 2: à leur départ Magon respira II ad auditas voces, Ov. M. 5, 509: entendant ces paroles; ad haec visa auditaque, Liv. 2, 23, 7: à cette vue, à ces paroles; ad crescentem tumultum, Liv. 2, 45, 12: devant le tumulte croissant. [zapst]¶7 [direction vers, réponse à]: cum ad singula acclamaretur, Liv. 34, 37, 3: comme à chaque point énoncé des cris de protestation s'élevaient, cf. 24, 14, 9; est ridiculum ad ea quae habemus nihil dicere, Cic. Arch. 8: c'est une plaisanterie que de ne rien répliquer à des faits dont nous avons la constatation; ad tuam epistolam redditae sunt meae litterae, Cic. Att. 9, 9, 3: en réponse à ta missive on t'a remis ma lettre II [sans verbe]: longum est ad omnia, Cic. Nat. 1, 19: il serait trop long de faire réponse à tout; ad ista alias, Cic. Nat. 2, 1: à une autre fois la réponse à cela; haec fere ad litteras, Cic. Fam. 12, 30, 7: voilà d'une manière générale ma réponse à la lettre; nisi quid ad haec forte vultis, Cic. Lael. 32: à moins que vous ne vouliez par hasard faire qq objection. [zapst]¶8 [idée d'approcher, d'appliquer contre], [d'où sens instrumental]: cornu ad saxa limato, Plin. 8, 71: la corne étant limée aux rochers; ad cribrum, Plin. 16, 54; ad circinum, Vitr. 10, 4, 1; ad tornum, Lucr. 4, 361; ad cotem, Plin. 24, 89, au crible, au compas, au tour, à la pierre à aiguiser [comp. au figuré ad normam]; mucronem ad linguam probare, Petr. 70: éprouver une pointe à la langue II ad digiti sonum vocare aliquem, Tibul. 1, 2, 32: appeler qqn au bruit des doigts ; [enfin, dans la 1. vulg.]: ad pectinem capillum flectere, Spart. Hadr. 2, 6, 1: arranger au peigne sa chevelure; ad fundas lapides jacere, Veg. Mil. 2,15: jeter des pierres à la fronde; ad spongiam... detergere, Veg. Mut. 3, 4, 2: essuyer à l'éponge. [zapst]¶9 [approximation] vers, environ [devant un nom de nombre]: ad hominum milia decem, Caes. BG. 1, 4, 2: environ 10.000 hommes II [emploi adverbial]: occisis ad hominum milibus quattuor, Caes. BG. 2, 32, 5: 4.000 hommes environ ayant été tués.
* * *

    Ad Messanam venit. Cic. Au pres de la ville de Messine.

\

    Ad vrbem esse dicebantur olim, qui triumphum sibi decerni vellent, vrbem non ingredientes, ne id ius amitterent. Cic. Attendre au pres de la ville, Loger aux faulxbourgs.

\

    Ad vrbem esse, pro In vrbe. Cic. En la ville.

\

    Habes hortos ad Tyberim. Liu. Sur, ou Aupres du Tybre.

\

    Ad te ibam. Terent. J'alloye à toy.

\

    Ad me respice. Terent. Vers moy, A moy.

\

    Ad domum profecti. Cic. Jusques à la maison.

\

    Ad portam expectare. Cic. pro, In porta. A la porte.

\

    Ad me bene mane Dionysius fuit. Cic. Avec moy, ou Devers moy.

\

    Ad inferos poenas paricidii luent. Cic. és enfers.

\

    Ad iudicem dicere. Cic. Parler devant le juge.

\

    Famus ad me. Terent. Chez moy, En ma maison, En mon logis.

\

    Ad me domum. Plaut. Chez moy en ma maison.

\

    Ad quae tempora te expectem, facias me certiorem velim. Cic. Environ quel temps.

\

    Ad quod tempus quaeque res facillime crescat. Varro. En quelle saison, Vers, ou Environ quel temps.

\

    Nihil ad nostram hanc. Terent. Ce n'est rien au pris, ou En comparaison de la nostre.

\

    Classemve ad Pergama misi. Virg. Contre, A l'encontre.

\

    Ad, pro intra. Vt tibi Caesar faciendum est ad annum. Ci. Comme il fauldra que tu faces d'ici à un an, ou entre cy et un an.

\

    Ad decem annos. Cic. D'icy à dix ans.

\

    Ad nullas preces. Propert. Par, ou Pour prieres qu'on face.

\

    Ad desyderium relictarum. Liuius. De desir, ou De regret de celles qui estoyent demourees derriere.

\

    Ad statuam pecuniam contulerunt. Cic. Pour faire une statue.

\

    Ad vsum hominum omnia creantur. Cic. Pour l'usage des hommes.

\

    Ad memoriam aliquid notare. Cic. Pour en avoir memoire, Pour memoire.

\

    Ad iudicem fidem infirmabit. Cic. Devant le juge.

\

    Ad pedes stare passus. Sueton. Devant ses pieds, à ses pieds.

\

    Ad haec mala hoc mihi accedit etiam. Ter. Oultre ces ennuyz.

\

    Ad arbitrium libidinosae mulieris. Cic. Au plaisir, ou Selon.

\

    Ad arbitrium suum scribere. Cic. Comme bon luy semble, A son plaisir.

\

    Ad hoc exemplum est. Plaut. Il est semblable à cestuy.

\

    Ad hunc modum. Plaut. En ceste maniere.

\

    Ad istam faciem virum quaero. Plaut. Semblable à cestuy.

\

    Ad morem actionum aliquid persequi. Quint. A la maniere.

\

    Ad perpendiculum colunnas exigere. Cic. Au plomb, ou Au niveau.

\

    Ad portionem virium. Plin. Selon la force.

\

    Ad meum sensum. Cic. A ma fantasie ou advis, Selon, ou Ainsi qu'il me semble.

\

    Ad praescriptum omnia gerere. Caesar. Selon l'ordonnance d'autruy.

\

    Ad naturam viuere. Senec. Selon nature.

\

    Ad similitudinem gymnasiorum exornent mihi in palaestra locum. Cic. Ainsi comme on fait, etc. En la facon.

\

    Ad rationem loci et temporis. Plin. iunior. Selon le lieu, et le temps.

\

    Si ii ad numerum non essent. Caelius Ciceroni. Si le nombre n'estoit entier, S'ils n'estoyent autant qu'ils debvoyent estre.

\

    Ad ornatum, ad speciem magnifico ornatu. Cic. Quant à la beaulté, monstre, ou apparence.

\

    Ad tria millia. Plaut. Environ trois milles.

\

    Tendens ad sydera palmas. Virg. Vers, ou Droict au ciel.

\

    Animaduertit fugam ad se versum fieri. Sallust. Vers luy.

\

    Ad horam nonam in anchoris expectauit. Caesar. Jusques à neuf heures.

\

    Ad hanc diem. Cic. Jusques à ce jour, Jusques à present.

\

    Ad lucem dormire. Cic. Jusques au jour.

\

    Ad multum diei. Liuius. Jusques à ce qu'il fut grand jour, ou Une grande partie du jour.

\

    Ad vesperum. Cic. Jusques à vespre, ou Au soir.

\

    Ad solis occasum. Plaut. Jusques au soleil couchant.

\

    Ad meum reditum. Cic. Jusques à mon retour.

\

    Ad centena numero. Plin. Jusques au nombre de cent.

\

    Ad cinerem ambusti. Plin. Rostis ou bruslez tant qu'ils soyent reduicts en cendre.

\

    Ad albicandam cutem. Plin. Pour blanchir.

\

    Ad omnia inutilis. Plin. A toutes choses.

\

    Ad festos dies eo vti solebat. Cic. Pour les festes, és jours de feste.

\

    Ad morsus bestiarum. Cic. Contre les morsures des bestes, ou Pour, etc.

\

    Satis ad obiurgandum causae. Terent. Pour tanser et reprendre.

\

    Ad viuendum firmus. Plin. Pour vivre et durer long temps.

\

    Ad agnatos et gentiles deducendus. Varro. Il est fol et hors du sens, Il est insensé.

\

    Ad aliquem conuenire, pro In aliquem competere. Ci. In quem tu, nullam contumeliam iacere potueris, quae non ad maximam partem ciuium conueniret. Qui ne conveint à la pluspart, etc. Qui ne peust estre dicte de, etc.

\

    Ad praecipuam altitudinem exeunt vites Cypriae. Plin. Croissent fort haultes.

\

    Ad aspectum praeclarus. Ci. Fort beau à veoir, à regarder, à l'oeil.

\

    Ad assem impendium reddere. Pli. Rendre la despense et les frais jusques à la derniere maille, Payer ou rendre tout.

\

    Ad bonitatem proficere. Plin. Devenir meilleur.

\

    Ad cibos auiditas. Plin. Appetit de manger.

\

    Ad cibum purus. Plin. Pour manger.

\

    Ad currum leones jungere vel equos. Plin. Accoupler, Atteler.

\

    Ad cyathos stare. Suet. Estre eschanson, ou boutilier, ou sommelier

\

    Ad dextra, Ad laeua. Plin. A dextre, A senestre.

\

    Ad dextram manum. A main dextre.

\

    Ad dexteram. Sub. manum. Terent. A dextre.

\

    Ad sinistram. Terent. A senestre.

\

    Ad laeuam. Plaut. A gauche.

\

    Ad laeuam manum. Plaut. A la main gauche.

\

    Est ad hanc manum sacellum. Terent. A ceste main, De ce costé.

\

    Ad diem decedam. Cic. Au jour dict.

\

    Ad diem dare. Cic. Au terme dict.

\

    Ad digitos venire. Plin. Estre compté et calculé.

\

    Ad extremum, Ad postremum, Ad vltimum, Aduerbia sunt modo ordinis, pro Denique vel postremo: modo temporis, pro Tandem. Cic. Finalement, En fin, A la parfin.

\

    Ad extremum et Ad vltimum. Cic. Liu. Jusques au bout.

\

    Hastili oblongo et tereti, praeterquam ad extremum. Liu. Sinon, ou fors que au bout.

\

    Ad fidem affirmare. Li. Asseurer pour vray, Affermer pour verite.

\

    Ad gratiam esse dicitur res aliqua. Liu. In Quintio noua et recentia omnia ad gratiam erant. Le rendoyent plus aggreable.

\

    Adhoc et Adhaec, nonnulli dicunt esse ordinis aduerbia, alii pro coniunctionibus accipiunt: et ab aliis coniunctim, ab aliis separatim scribuntur. Sic autem dicuntur quasi praeter hoc, praeter haec. Sallu. Plinius iunior. Liu. D'avantage, Oultre ce, Avec ce.

\

    Ad teli iactum peruenire. Q. Curt. A un ject de dard pres.

\

    Ad id, pro Ad illud tempus. Li. Jusques là, Jusques à ceste heure là.

\

    Ad infinitum. Plin. Infiniement.

\

    Ad irritum cadit spes. Liu. Quand on est frustré de son esperance.

\

    Arripi coniuges ad libita Caesarum. Tacitus. Pour les plaisirs et paillardises des Cesars.

\

    Ad limina custos. Virgil. Portier, Huissier.

\

    Ad liquidum explorata veritas. Liu. Au cler, Au vray, Clerement.

\

    Locum ad literam subieci. Quintil. En forme, mot à mot, comme il estoit par escript.

\

    Ad manum esse. Liu. Prest et à main.

\

    Quod cuique ad manum venisset. Liu. Tout ce qui leur venoit à main, Tout ce qui s'offroit et presentoit, ce qu'ils rencontroyent ou trouvoyent.

\

    Ad manus venire. Cic. Jusques à se batre, et s'entr'empoigner.

\

    Ad manum intueri. Plin. De pres, le tenant en la main.

\

    Ad manum seruus. Cic. Escrivain, Clerc à escrire, Secretaire.

\

    Ad matrem pendent pyra. Plin. A l'arbre.

\

    Ad nasum celeriter venire. Plin. Monter tost au nez, Quand quelque chose est de grand odeur.

\

    Ad omnia alia. Terent. A toutes autres choses.

\

    Ad pedes desilire. Caes. Descendre à pied, Se mettre à pied, Mettre pied à terre.

\

    Ad pedes, idem quod A pedibus, siue Seruus a pedibus. Martial. Laquay.

\

    Ad pilum vlcera reducere. Plin. Faire venir le poil.

\

    Ad plenum nouit causam. Asconius. Parfaictement, Entierement.

\

    Ad planum reducere cicatrices. Plin. Remplir et unir les cicatrices tellement qu'il n'y paroisse point.

\

    Ad polituram sarcire. Plin. Poliement et proprement.

\

    Ad portionem. Plin. A, ou Pour, ou Selon la proportion, A l'equipollent, Au fur.

\

    Ad praesens. Plin. Pour l'heure, Pour le present.

\

    Ad praesens, pro Tum, de praeterito. Tacit. Pour lors, Pour ceste heure là.

\

    Ad quid? Cic. Pourquoy? A quelle fin?

\

    Ad remum dare aliquem. Tranq. Envoyer aux galeres, Faire tirer à l'aviron.

\

    Ad Seras aliquid petere. Plin. Aller ou envoyer querir quelque chose au pais des, etc. Faire venir du pais, etc.

\

    Ad summam, et in summa. Cic. Somme toute, A brief parler, Pour abbreger, Pour le faire court.

\

    Ad summum, Aduerbium qualitatis. Cic. Bis terue ad summum. Pour le plus tost, Tout au plus.

\

    Cras, ad summum perendie. Cic. Au plus tard, Pour le plus tard.

\

    Ad tempus consilium capiam. Plancus Ciceroni. Je prendray advis, ou m'adviseray selon le temps.

\

    Ad tempus aderis. Cic. Tu viendras tout à temps.

\

    Inuitamentum ad tempus. Cic. Pour un certain temps.

\

    Ad quoddam tempus. Cic. Pour quelque temps.

\

    Ad terram dare. Tranq. Jecter par terre.

\

    Ad tertiam decoquere, et similes locutiones. Plin. Cuire tant, ou Jusques à ce qu'il ne demeure que la tierce partie.

\

    Ad verbum. Cic. De mot à mot.

\

    Ad vetustatem fidelis materies. Plin. Bois de longue duree.

\

    Ad vinum disertus. Cic. Aupres du vin, Quand il a bien beu.

\

    Ad vinum transire. Plin. Conualescentibus ad vinum transeuntibus. Qui commencent à boire du vin.

\

    Ad viuum resecare. Columel. Couper jusques au vif, jusques à la chair vive.

\

    Ad vltimum, pro Ad finem vsque. Liu. Jusques à la fin, Jusques au bout. \ Ad vltimum. Curtius. Finalement.

\

    Ad vnguem, Id est, exquisita diligentia, atque exactissima cura. Colu. Parfaictement, avec grande diligence, fort bien, quand il n'y a que redire.

\

    Homo factus ad vnguem. Horat. Homme parfaict, Accompli.

\

    Castigare ad vnguem: Horat. Parfaictement bien.

\

    Ad vnum. Cicero, Omnes ad vnum idem sentiunt. Sans en excepter un, Touts generalement, Jusques à un.

\

    Ad votum. Quintil. A souhait, A mon gré, A mon plaisir, Selon mon desir.

\

    Ad sonum mergere se solent. Pli. Quand ils oyent le bruit.

\

    Ad strepitum citharae. Horat. Au son de la harpe.

\

    Ad tua verba reuixi. Ouid. Quand je t'ay ouy parler.

\

    Ad tibicinem immolare. Cic. Avoir un menestrier jouant de la fleute tandis qu'on sacrifie.

\

    Ad eum nuntium. Liu. Ces nouvelles ouyes.

Dictionarium latinogallicum > ad
8 scrībō

scrībō scrīpsī, scrīptus, ere [SCARP-], to scratch, grave, engrave, draw: quamque lineam: columna litteris scripta, inscribed, Cu.: scripto radiat Germanicus auro, Iu.: mihi Scripta illa dicta sunt in animo Chrysidis, graven, T.— To write: cum HS XXX scripta essent pro HS CCC: erat scriptum ipsius manu: suā manu scripsit, L.: Scripta ‘soror’ fuerat, O.— To write, write out, compose, draw up, produce: quo nemo in scribendo praestantior fuit: ad scribendum animum appulit, T.: Sumite materiem vestris, qui scribitis, aequam Viribus, H.: Denique nec video de tot scribentibus unum, O.: Graecam historiam: librum de rebus rusticis: in Catone Maiore, qui est scriptus ad te de senectute: defensionem causae suae: notas, O.: carmina, H.: epistulis tuis perdiligenter scriptis: litteras, quas ad Pompeium scripsi, tibi misi.— To draw up, draught, formulate, prepare, execute: urbana militia respondendi scribendi, i. e. of drawing legal instruments: testamenta: leges: senatūs consulto scribendo Lamiam adfuisse, i. e. to have been a party to, etc.: ponor ad scribendum, i. e. my signature is added: ad scribendum amicitiae foedus adduci, to conclude, L.— To write, write of, describe, tell in writing: scriptam attulerat sententiam: tibi formam et situm agri, describe, H.: bellum, L.: Quis Martem Digne scripserit, who could depict, H.: cum auctor pugnae se Cossum consulem scripserit, called himself (in the inscription), L.: Scriberis Vario fortis et hostium Victor, H.— To write, communicate, say in writing, tell in a letter: tu si, ut scribis, Kal. Iun. Romā profectus es, etc.: nihil habeo, quod ad te scribam, scribo tamen, non ut te delectem, etc.: consules Fulvio, ut exercitum ad Clusium admoveant, scribunt, L.: erat scriptum ipsius manu senatui, sese, etc.: scripsit ut heredes iurarent, etc.: Scipioni scribendum, ne bellum remitteret, L.: scribit Labieno, ad finīs Nerviorum veniat, Cs.: Romae quod scribis sileri, ita putabam: Graeceius ad me scripsit, C. Cassium sibi scripsisse, homines comparari, qui, etc.: erat scriptum, sese facturum esse, etc.: nec scribis, quam ad diem te exspectemus: scribe ad nos, quid agas.— Of troops, to enlist, enroll, levy, recruit, draft: milites, S.: exercitui supplementum, S.: scribebantur quattuor fere legiones quinis milibus peditum, L.: Albam in Aequos sex milia colonorum scripta, enrolled to be sent, L.: Scribe tui gregis hunc, enroll him in your retinue, H.— To name in a will, appoint by testament, designate, constitute: illum heredem et me scripserat: in testamento Ptolemaei patris heredes erant scripti, etc., Cs.: quis pauper scribitur heres? Iu.: illum tutorem liberis suis, appoint guardian by will.—To order a payment, draw a check for: Scribe decem a Nerio, draw on Nerius for ten (thousand sesterces), H.
* * *

scribere, scripsi, scriptus V

write; compose

Latin-English dictionary > scrībō
9 cura

cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB. alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines sereret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. libertatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine angelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare posset, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.: essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.

2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e) die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.

3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung (das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.

II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. amTage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere, curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe levarem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.

2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – / Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 1². p. 285.

lateinisch-deutsches > cura
10 promitto

prō-mitto, mīsī, missum, ere, vorwärts-, vor-, hervorgehen lassen, dah. I) übtr.: A) ( nach mitto no. I = faire aller) vorwärtsgehen machen, 1) hervorfließen-, vergießen machen, non est, quod tibi quicquam promisisse lacrimas putes, Sen. contr. 2, 3 (11), 4. – 2) v. Wachstum u. zwar refl. pr. se, hervor-, emporwachsen, nec ulla arborum avidius se promittit, Plin. 16, 107. – 3) v. Dehnen des Tones, dehnen, schleifen, sonus lusciniae promittitur revocato spiritu, Plin. 10, 81. – B) ( nach mitto no. II = laisser aller) vorwärts-, lang wachsen lassen, capillum et barbam, Liv., crinem barbamque, Tac.: ramos longius, Colum. – II) bildl., in Aussicht stellen, hoffen lassen, 1) zusichern, zusagen, versprechen, verheißen, geloben (Ggstz. facere, praestare [leisten], observare, negare [ableugnen]), a) übh.: α) m. Acc. rei u. mit u. ohne Dat. pers.: di faxint, ut faciat ea, quae promittit! Cic.: si Neptunus quod Theseo promiserat non fecisset, Cic.: vix videbar quod promiseram praestare posse, Cic.: qui plura promitteret quam praestaret, Iustin.: meque (velim) ea, quae promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum, Cic.: bene promittis multa ex multis; omnia incassum cadunt, Plaut.: mox paenitentiā ductus, ut honeste negaret, quod temere promiserat, Iustin.: hoc tibi de plano (ohne Mühe) possum promittere, Lucr.: pr. impigre auxilium, Liv.: auxilium Troiae (Dat.), Ov.: dotem, Curt.: impunitatem, Val. Max.: nunc ingentia, interdum quoque regnum, Curt.: librum, quem prioribus epistulis promiseram, exhibeo, Plin. ep.: non haec mihi litora (diese K., nach der ihr steuert) promisistis, Ov.: nihil ob advocationem dedisse promisisse cavisse, Plin. ep.: alci nummos, Val. Max., ducentos nummos, Plaut.: quinque milia nummûm in alimenta ingenuorum ingenuarumque, Plin. ep.: alci (virgini) nuptias, Sen. rhet.: impensius, quam exigebatur, operam promittit, Curt.: pr. pecuniam, Auct. b. Alex.: pecuniam in portarum ornatum, Plin. ep., ad refectionem Capitolii, Val. Max.: reditus sibi pr. inanes, sich vergebliche Hoffnung auf Rückkehr machen, Ov.: dum septem donat sestertia, mutua septem promittit, Hor.: pr. omnibus quinquagena sestertia, Suet. – v. lebl. Subj., ut alimenta sanis corporibus agricultura, sic sanitatem aegris medicina promittit, Cels.: hoc primum philosophia promittit, sensum communem, humanitatem et congregationem, Sen.: terra aquas promittit, Plin.: perpetuitatem enim urbis, non amissionem hoc facto promiserat (oraculum), Iustin.: ipse quid aura mihi tumulo promittat ab alto prospicio, Ov. – β) mit Acc. pers.: falso tibi me promittere noli, mich (meine Rückkehr), Ov. met. 11, 662: pr. oratorem, ein R. zu werden versprechen (hoffen lassen), Sen. contr. 9, 6 (29), 13: pr. ducem, sich zum F. (gegen die Römer) anbieten, Sen. nat. qu. 3. praef. § 6. – mit dopp. Acc., se socios fugae, Tac. hist. 3, 59: per ea scelera se parricidam, ein V. zu werden befürchten lassen, Ps. Quint. decl. 1, 6: se ultorem, sich als ein R. verheißen, d.i. mit Rache drohen, Verg. Aen. 2, 96. – γ) m. de u. Abl., mit und ohne Acc. rei: quod vitium procul afore chartis atque animo prius, ut si quid promittere de me possum aliud, vere promitto, Hor. sat. 1, 4, 102 sq.: nihil tibi ego tum de meis opibus pollicebar, sed de horum erga me benevolentia promittebam, Cic.: ohne Acc. rei, neque enim mehercule minus ei prolixe de tua voluntate promisi, quam erat solitus de mea polliceri, Cic.: implent enim me bonā spe et iam non promittunt de te, sed spondent, Sen. – δ) m. Genet.: si quis in pariete communi destruendo damni infecti promiserit, Versprechungen wegen (Ersatz) möglichen Schadens gegeben hat, Cic. top. 22: promittentes armorum, Amm. 14, 7, 18 G. – ε) m. folg. Infin.: si quidem operam dare promittitis, Plaut.: ei promisi dolium vini dare, Plaut.: fidentius promittentes latebras monstrare Florentii, Amm. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin., u. zwar gew. m. folg. Acc. u. Infin. Fut. act.: eum promisisse firmiter dixit sibi sese abducturum a me dolis Phoenicium, Plaut.: promitto tibi, si valebit, tegulam illum in Italia nullam relicturum, Cic.: ex voluntate Sullae omnia se facturum promittit, Sall.: equis se suis stipendia facturos promittunt, Liv.: promitto, recipio, spondeo C. Caesarem talem fore civem, qualis etc., Cic.: quem ita commendo, ut cupidissimum otii, studiosissimum bonorum futurum esse promittam et spondeam, Cic.: de me tibi sic contestans omnes deos promitto atque confirmo me pro tua dignitate... imperatoris suscepturum officia atque partes, Cic. – selten m. folg. Acc. u. Infin. Praes. act., promittebas te os sublinere meo patri, Plaut. merc. 631 (vgl. rud. 540): tepefactum (marrubi sucum) vomicas rumpere, purgare, persanare promittens, Plin. 20, 244: mit folg. Acc. u. Infin. Praes. u. Fut. act. zugl., is non praeceps se, sed strenuum remedium adferre tantamque vim morbi potione medicatā levaturum esse promisit, Curt. 3, 6 (14), 2: m. folg. Acc. u. Inf. Praes. passiv., ut Idibus Septembribus P. Quinctium sisti Sextus Alfenus promitteret, Cic. Quinct. 29: im Passiv m. Nom. u. Infin. Praes. act., Hammonis cornu promittitur (soll) praedivina somnia repraesentare, Plin. 37, 168. – η) absol.: aut facere ingenuae est aut non promisse (= promisisse) pudicae, Catull.: quae autem inconstantia deorum est, ut primis minentur extis, bene promittant secundis, Gutes (Glück) verheißen, Cic.: homines non modo promitti sibi... sed etiam large atque honeste promitti volunt, Cic.: si bene (tüchtig) promittent, totidem promittite verbis, Ov.: aliis si laudarent, benignissime promittere, Cic. – b) einer Gottheit geloben, donum Iovi dicatum et promissum, Cic.: pr. templa, Flor.: Laribus cristam galli, Iuven. – c) pr. ad alqm, ad cenam, sich zu jmd. zu Tische ansagen, versprechen (s. Benecke Iustin. 43, 3, 10. p. 484), ad fratrem promiserat, Cic.: ad cenam alio (anderswohin) promisi foras, Plaut.: ad cenam mihi promitte, Phaedr.: heus tu promittis ad cenam nec venis, Plin. ep.: u. so ego illi ad prandium promisissem, ad cenam renuntiassem (abgesagt), Sen. rhet.: simul ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem. Cum ille promisisset etc., Cic. – d) als Gebot eine Summe zusichern, bieten, pro domo sestertium millies promittens, Plin. 17, 3. – 2) versichern, zusichern = vorhersagen, a) von Pers.: praesertim cum, si mihi alterum utrum de eventu atque exitu rerum promittendum esset, id futurum, quod evenit, exploratius possem promittere, Cic. ep. 6, 1, 5. – b) v. Tieren u. Lebl., vorher anzeigen, pari in meliora praesagio omnia aves victimaeque promiserant, Flor.: stella... vindemiae maturitatem promittens, Plin.: clarum fore flamma promiserat, Flor. – c) v. Wetter, si ab ortu circave surrexit (arcus), serena promittunt, so bedeutet das heiteres Wetter, Sen. nat. qu. 1, 6, 2. – / Synkop. Perfektformen: promisti, Ter. adelph. 940. Catull. 110, 3: Infin. promisse, Catull. 110, 5. – Parag. Infin. promittier, Plaut. Bacch. 873.

lateinisch-deutsches > promitto
11 cura

cūra, ae, f. (arch. coira aus *coisa; vgl. pälign. coisatens »curaverunt«), das Sichangelegenseinlassen = die Sorge, I) = επιμέλεια, die Sorge, Fürsorge, 1) im allg., die angelegentliche Bemühung, das angelegentliche Bestreben, die Sorgfalt, das Interesse, die Teilnahme, die Beachtung, Rücksichtnahme, die Aufmerksamkeit, das Augenmerk, die Achtsamkeit (Ggstz. neglegentia; oft verb. cura et diligentia, cura ac diligentia, cura diligentiaque, tutela atque cura, opera curaque, cura atque opera, studium curaque, cura et cogitatio, cogitatio curaque, cura et od. ac labor), cura acris, Quint., acris cura diligentiaque, Cic.: intenta (intentior, intentissima), Liv.: magna (maior, maxima), Quint.: non mediocris, Planc. in Cic. ep.: minor, Quint.: nimia, Quint.: c. publica (die S. für das allgemeine Wohl), Ggstz. c. privata, Liv. – cum cura, zB. saucios reficere, Liv.: omnes milites sepelire, Curt.: omnia speculari, Liv.: so auch cum magna cura, zB. parare omnia, Sall.: magna cum cura atque diligentia, zB. scribere alqd, Cic.: cum maxima cura, zB. ultum ire iniurias, Sall.: summa cum cura, zB. exsequi alqd, Liv.: non sine cura, zB. rem administrant, Sall.: finis vitae extraneis non sine cura fuit, fand Teilnahme bei den Ausw., Tac. – u. sine cura deûm evenire (sich ereignen), Tac. (vgl. Heraei stud. crit. p. 73). – u. bl. magnā curā, zB.

————

alere equum, Suet.: ea non maiore curā praecepta ab ducibus sunt quam ab militibus observata, Liv. - m. obj. Genet., agrorum nimia c. (allzu großes Interesse am Landbau) et sollicitior rei familiaris diligentia, Quint.: c. sui, für sich, für die Selbsterhaltung, Sen.: cura rei publicae, Interesse am St., Cic. u. Sall.: legum, Beachtung, Beobachtung der G., Quint.: c. rerum, verborum, sorgfältige Wahl, Quint.: c. bonarum rerum, c. humanarum rerum, Interesse, Teilnahme an usw., Sall.: rerum alienarum cura (zB. difficilis est), Cic.: assidua et perpetua c. salutis tuae, Cic. – cura habendi, Habsucht (πλεονεξία), Phaedr.: cura diversa sciscitandi, Tac.: cura colendi, S. in der Pflege, sorgfältige Pflege (des Gartens), Verg.: singularis cura (Schonung) frugum, agrorum, hominum, urbium, Vell. – m. de (in betreff) u. Abl., studium tuum curaque de salute mea nullā me novā voluptate affecit, Brut. in Cic. ep.: gratissima est mihi tua cura de illo meo primo et maximo mandato, Cic. – m. pro u. Abl., divina pro nobis cura, Augustin. conf. 7, 19 in. (vgl. unten curam agere pro etc. u. est cura pro etc.). – m. Verben, abicere curam (Interesse an) rei publicae, Cic., od. omnem suam curam de re publica, Cic. – adhibere curam in capris et ovibus parandis (Ggstz. neglegentem esse in amicis eligendis), Cic.: adhibere magnam curam diligentiamque in valetudine sua tuenda, Nep.: de sacerdotio tuo quantum curam

————

ad-hibuerim, cognosce ex iis litteris, quas etc., Cic.: non mediocris adhibenda mihi est cura, ut etc., Planc. in Cic. ep. – agere curam alcis rei od. alcis u. de alqa re od. de alqo od. pro alqo, für etw. od. jmd. Sorge od. Fürsorge tragen, an etw, od. jmd. Interesse nehmen, sich um etw. od. jmd. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen (s. Burm. u. Ruhnk. Ov. her. 12, 302), zB. curam corporis diligentissime, Sen.: curam libertatis, Sall.: curam humanarum rerum (v. den Göttern), Plin. u. Quint.: curam sui, Sen.: curam civium, Liv.: curam pro nobis hospitis, uxor, agas, Ov.: curam de Samnitibus, non de se, Liv. – avocare curam alcis, die Aufm. jmds. abziehen, jmd. zerstreuen, Col. – capit alcis animum cura sacrorum et caerimoniarum, Liv. – conferre magnam curam in alcis salutem diligentiamque, Cic.: conferre omnem suam curam atque operam ad philosophiam, Cic. – cosumere in alcis salute omnem suum laborem, omnem operam, curam, studium, Cic.: istorum in dialecticis omnis cura consumitur, Cic. – defungi (loswerden) eā curā, Liv. – desiderare (erfordern) acrem curam diligentiamque, Cic. – curam hanc dimittere, Ov.: non dimittere istam curam, Cic.: dimittere omnem curam suorum, sich um die Seinigen gar nicht weiter bekümmern, Suet. – distendere alcis curam, jmds. Sorgfalt nach allen Seiten in Anspruch nehmen, jmd. gehörig beschäftigen, Col. 8, 2, 7 u. 12, 46, 1 (versch. von

————

curas distendere, s. no. II, 1). – est cura alcis, m. pro u. Abl., publica cura est pro moenibus istis, Ov.: m. ut u. Konj., medici cura esse debet, ut etc., Cels.: m. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas, Hor.: una erat cura, ne inultus occĭderet, nur darauf war sein Augenmerk gerichtet, daß er nicht usw., Curt. – est alqs cura alci od. alcis, cura pii dis sunt (Riese cura deûm di sunt) et qui coluere, coluntur, Ov. met. 8, 724 (715). – est alci cura alcis rei od. alcis, es trägt jmd. Sorge für etw. od. einen, nimmt Interesse an etw., richtet sein Augenmerk auf etw., bekümmert sich um etw. od. jmb., zB. Romanis interim arcis Tarentinae praesidiique, quod ibi obsideretur, cura est, Liv.: quodsi hominibus bonarun rerum tanta cura esset, quanto studio aliena petunt, Sall.: artium ingenuarum tibi maxima cura est, Ov.: cura tibi non est hospitis ulla tui, Ov. – cura est od. alci cura est m. folg. Infin., cura comere capillum fuit, Sen.: cura finitimos vincere maior erat, Ov.: praeverti ad Armenios instantior cura fuit, Tac.: ingens cura est mis cordibus aequiperare, Enn. fr.: nulli cura fuit externos quaerere divos, Prop.: nec sit mihi cura mederi, Verg. – alci cura est m. folg. ne u. Konj., haec mea cura est, ne quid tu perdas neu sis iocus, Hor.: inter quae maxima erat cura duci (war das Hauptaugenmerk des F. darauf gerichtet), ne qua exprobratio cuiquam veteris fortunae discordiam inter ordines se-

————

reret, Liv.: u. cura est alcis m. folg. indir. Fragesatz, neque senatus in eo cura, an imperii extrema dehonestarentur,Tac. ann. 4, 74. – est alqd intentioris curae, zB. custodiae vigiliaeque et ordo stationum intentioris curae erant, Liv. – est alci alqd od. alqs curae od. est alci curae de alqa re, es ist jmdm. eine Sache od. Pers. zur Sorge, d.i. ein Gegenstand der Sorge, Fürsorge, es läßt sich jmd. eine Sache od. Pers. zur Sorge sein, angelegen sein, zB. tibi erit eidem, cui salus mea fuit, etiam dignitas curae, Cic.: Caesar pollicitus est sibi eam rem curae futuram, Caes.: propinqui, quibus est puella curae, Catull.: rati sese dis immortalibus curae esse, Sall.: ergo illi curae contigit esse tuae, Ov.: de ceteris senatui curae fore, Sall.: de Tirone mihi curae est, Cic. ep.: mihi magnae curae tua vita et dignitas est, Anton. in Cic. ep.: salutem eius regis senatui populoque Romano magnae curae esse, Cic.: ei permagnum et perhonorificum videbatur senatui populoque Romano tantae curae esse salutem suam, Cic.: non enim tibi ea res maiori curae aut est aut erit quam mihi, Cic.: ceterum magis vis morbi ingravescens curae erat terroresque ac prodigia, Liv. 4, 21, 5: ceterum eo tempore minus ea bella quae gerebantur curae patribus erant, quam exspectatio nondum coepti cum Antiocho belli, Liv. 35, 23, 1: in eorum periculis non secus absentes quam praesentes amicos Attico esse curae, Nep. Att. 12, 5: so auch alci curae

————

est m. folg. ut od. ne u. Konj., zB. velim tibi curae sit, ut aliquid istinc bestiarum habeamus, Cael. in Cic. ep.: magis curae est magisque adformido, ne is pereat aut corrumpatur, Plaut.: in primis tibi curae sit, ne mihi tempus prorogetur, Cic.: patribus aeque curae fuisse, ne qua iniuria in eos oreretur, Liv.: alci curae est m. folg. indir. Fragesatz, zB. quo magis quae agas curae sunt mihi, Ter.: omnibus civitatibus Graeciae et Asiae curae erat, quid Eumenes in senatu egisset, Liv.: mihi maiori curae est, quemadmodum vobis gratiam referam, quam etc., Cic.: mihi non minori curae est, qualis res publica post mortem meam futura sit, quam qualis hodie sit, Cic.: quin id erat curae, quo pacto cuncta tenerem, Hor.: nisi sane curae sit (von Interesse für mich ist), quorsum eventurum hoc siet, Ter. – alci curae est m. Infin., zB. erit mihi curae explorare provinciae voluntatem, Traian. in Plin. ep.: magnae veteribus curae fuit gratiam dicendi et paribus et contrariis acquirere, Quint.: eligere modo curae sit (nur sei man in der Auswahl vorsichtig), Quint. – u. alci curae est m. Acc. u. Infin., tibi curae est sentire cives tuos, quanto per te onere leventur, Liv. 30, 31, 3. – plus exigere (erfordern) laboris et curae, Quint. – habere curam alcis rei od. alcis, für etw. Sorge tragen, auf etw. Sorgfalt verwenden, an etw. od. jmd. Interesse nehmen, sich um jmd. od. etw. bekümmern, sich etw. angelegen sein lassen, zB. liber-

————

tatis, Sall.: rerum divinarum. Liv.: in primis pacis tuendae, Suet.: serendi (arborem turis), Plin.: Ausoniae gentis, v. den Göttern, Ov.: delectus multo intentiorem quam alias curam habebat, Liv. – so auch habere curam de od. in alqa re, zB. de vita communi omnium curam publicaeque rei constitutione habere, Vitr. 1. praef. § 2: in ea (re publicā) cognoscenda multam magnamque curam habui, Ps. Sall. de rep. 2, 1, 3. – u. habere alqm od. alqd curae od. sibi curae, zB. petitionem alcis c. h., Sall.: nec aliter universos quam membra partesque imperii c. h., Suet.: me ut id mihi habeam curae rogas, Varro: eos tibi et rem, de qua misi, velim curae habeas, Cael. in Cic. ep.: u. so curae sibi habere m. Infin., zB. ut ille ex ultimis terris, quid ageret, curae sibi haberet certiorem facere Atticum, Nep. Att. 20, 4: curae habere m. folg. ut u. Konj., habebo itaque curae, ut te meliorem tibi reddam quam accepi, Sen. de ben. 1, 8, 2: curae habere m. folg. Relativsatz, sapienter habeatis curae, quae imperavi atque impero, Plaut. Men. 991: u. absol. curas habere, alle mögliche Sorgfalt anwenden, nichts vernachlässigen, Iustin. 43, 4, 11. – impendere curam alci rei, zB. rei domesticae, Phaedr.: u. so acrem quam maxime curam spei futuri oratoris, Quint. – incumbere onmi cogitatione curāque in rem publicam, Cic.: dagegen incumbe in eam curam od. totā mente incumbe in hanc curam, laß das deine an-

————

gelegentliche Sorge sein, Cic. – at mihi cura non mediocris inest, fontes ut adire remotos queam, Hor. sat. 2, 4, 93 sq. – intendere curam alcis, jmds. Aufmerksamkeit spannen, zB. gens bellicosa... curam regis intenderat, ließ den K. auf seiner Hut sein, Curt.; dagegen curam intendere in alqd, die Aufmerksamkeit, sein Augenmerk auf etw. richten, zB. in quem omnes intenderat curas, Curt.: dum omnium cura in Veiens bellum intenta est, Liv.: u. m. folg. indir. Fragesatz, non intenta cuiusquam cura, quae firmitudo (coriorum), quae mensura, ohne daß jemand genau darauf geachtet hätte, Tac. – ne Syphacis quidem reconciliandi curam ex animo mittere, den Gedanken nicht aufgeben, Liv. – ponere curam et aegritudinem, Cic.: ponere curam alcis rei, die S. für etw. beiseite lassen, sich nicht weiter um etw. bekümmern, zB. positis omnium aliarum rerum curis, mit Hintansetzung aller andern Geschäfte, Liv. – aber ponere curam in alqa re, Sorgfalt, Aufmerksamkeit richten, verwenden, zB. omnem curam in siderum cognitione, Cic.: omnis mihi cura et opera posita est in hominum periculis defendendis, Cic. – postulare (erfordern) minorem curam, Quint. – remittere curam diligentiamque, nachlassen in usw., Caes.: omnem curam belli remittere, Liv.: omnes curas referre ad alqm et in eo consumere, Cic. – stimulare curam, zB. ne fames quidem, quae mutas accenderet bestias, curam stimulare pos-

————

set, Liv. – suscipere curam, es sich eine Sorge sein lassen, darauf sein Augenmerk richten, m. folg. ut od. ne u. Konj. od. folg. indir. Fragesatz, zB. suscipe curam et cogitationem dignissimam tuae virtutis, ut Caesarem et Pompeium perfidiā hominum distractos in pristinam concordiam reducas, Balb. in Cic. ep.: quod magnam curam suscipiebat (weil er sich wohl hütete), ne quo temere progrederetur, Auct. b. Alex.: hanc quoque suscipe curam, quemadmodum experiamur, Cic. – sustinere maximam curam belli, die schweren u. sorgenvollen Kriegslasten zu tragen haben, Cic. – omni mente in ea cogitatione curaque versari, ut etc., Cic.: omnis cura mea solet in hoc versari semper, si possim, ut boni efficiam aliquid dicendo, Cic.: vincere omnes curā, vigilantiā, patientiā, Nep. – So nun insbes.: α) das Interesse für etw. Neues, die Neugierde, cura ingenii humani, die dem Menschen angeborene Neugierde, Liv. 21, 22, 7 (u. dazu Fabri): inerat cura insita mortalibus videndi congredientes nobilem regem et... legatos, Liv. 42, 39, 3. – β) das wissenschaftliche Streben, das Studium, die Forschung, cura et meditatio (Nachdenken), Tac. dial. 16; vgl. Tac. Agr. 10. – Plur., sapientis animus cum his habitans pernoctansque curis, Cic. Tusc. 5, 69. – dah. meton. = die ausstudierte Schrift, die Ausarbeitung, Arbeit, c. recens, Ov., nova et recens, Tac.: ii, quorum in manus cura nostra venerit, Tac.:

————

essent et iuvenes, quorum inedita cura est, Ov.; dimissā priore curā novae cogitationi toto pectore incumbam, Tac.: Plur.: condere victuras temptem per saecula curas, Mart. 1, 107, 5.

2) die Fürsorge = die Besorgung, Behandlung, Abwartung, Wartung, Pflege, Aufsicht, a) die landwirtsch. Pflege, Zucht, Pelusiacae lentis, Verg. georg. 1, 228: quae cura boum, qui cultus habendo sit pecori, Verg. georg. 1, 3. – b) die physiche Pflege des Körpers, bes. auch die verschönernde, das Ordnen, Schmücken, der Putz, wie θεραπεία (s. Broukh. Prop. 2, 12 [14], 28. Gronov Obss. 1, 23 p. 98 Fr.), m. subj. Genet., cura mulierum, Phaedr. – m. obj. Genet., c. corporis, Quint.: formae, Sen.: comae, Prop.: capillorum, Suet.: cura cultusque feminarum, Liv. – c) die Krankenpflege, α) des Wärters usw., die Pflege, saucios sustentare curā, Tac. ann. 4, 63. – β) des Arztes, die Behandlung, Heilung, Kur (griech. θεραπεία) c. morbi, Iustin.: c. aquae, quae inter cutem est, Cels.: si quid cura levarit, Cels.: cum omnem curam fata vincerent, Vell.: Plur., curae aegrescentium, Macr. sat. 7, 4, 6. – übtr., relinquebatur simplex illa iam cura doloris tui, Cic. ep. 5, 16, 5: illa fuit lacrimis ultima cura meis (v. Schlafe), Prop. 1, 3, 46. – d) die Besorgung einer Leiche (griech. κήδευσις), quibus ea (mater) funeris sui curam demandarat, Suet. Tib. 51, 2; vgl. Tac. hist. 5, 5. – e)

————

die Besorgung der Götter, cura deorum, der Gottesdienst (griech. θεραπεία θεῶν), Liv. 6, 41, 9. Iustin. 41, 3, 6. – f) die Fürsorge für jmd. od. etw. = die Aufsicht über jmd. od. etw., die Hut, Obhut, α) über jmd.: c. dominae, Ov.; vgl. vollst. dominam servandi cura, Ov.: filium regis non sub hospitum modo privatorum custodia, sed publicae etiam curae ac velut tutelae esse velle, Liv. – bes. des Erziehers, der Erzieherin, c. susceptorum semel adulescentium, Quint.: suum sororisque filios in eadem cura habere, Liv.: alci sororis suae nepotum curam delegare, Quint. – β) über etw.: omnes, quibus vivaria, armenta, alvearia, piscinae, aviaria in cura erant, alle Tierwärter, Hirten, Bienen-, Fisch-, Vogelwärter, Plin. 8, 44. – g) meton.: α) der Pfleger, Wärter, Aufseher, immundae cura fidelis harae (v. Schweinehirten Eumäus), Ov. her. 1, 104 (vgl. no. 3, a, β, ββ). – β) der Gegenstand der Fürsorge, der Schützling, Pflegling, Liebling, c. deûm (v. Anchises), Verg.: ipse Veneris iustissima cura, Dardanius puer, Verg.: tua cura, palumbes, Verg.: absunt, mea cura, sodales, Ov.: Roscia te salutat, cura communis, Sidon.: Lydia (ein Gedicht des P. Val. Kato) doctorum maxima cura liber, Ticida poët. bei Suet.

3) die Fürsorge = die verwaltende, leitende Besorgung, Pflege, die Verwaltung, Leitung ( das Kommando), die Aufsicht, a) übh.: α) eig.: c. rerum

————

domesticarum, die Verwaltung des Hauswesens, die Hauswirtschaft (οίκονομία), Quint. 3, 3, 9: patrimonii sui curam mandare alci, Sen. de ben. 4, 27, 5. – bes. als Staatsamt, magistratus et imperia et omnis cura rerum publicarum, Sall.: u. so cura rei publicae, Liv., u. cura rerum, Tac.: u. speziell c. urbis, Liv.: aerarii, annonae, Suet.: tabularum publicarum, die V. des öffentl. Schuldbuchs, V. des Staatsärars, Tac.: operum publicorum, Suet.: c. viarum, aquarum, alvei Tiberis, frumenti populo dividendi, Suet.: c. navium, Flottenverwaltung, Tac.: c. legionis armandae, Tac. – alqm ad curam rei publicae admovere, Suet., Ggstz. alqm curā rerum demovere, Tac.: provincias ad suam curam transferre, Suet.: aspenari curam urbis (Stadtpflege, Leitung der städtischen Angelegenheiten) ut ingratam ignobilemque, Liv.: curam ordinandarum bibliothecarum in porticu Octaviae suscipere, Suet.: alci delegare curam providendae tempestatis, die Gewitterwache übertragen, Sen.: curam atque onus Germanici belli Druso delegare, Vell.: obsidionem demandare in curam collegae, Liv.: alci arcis curam mandare, Curt.: curam peditum Paulinus, equitum Celsus sumpsere, Tac.: Equitius, cui tunc erat cura palatii credita, der damalige Hausmarschall, Amm. – β) meton., αα) die Besorgung = die Mühwaltung, Obliegenheit, das Geschäft, hi (delecti) vel aetate vel similitudine curae patres appellabantur, Sall.: hanc

————

curam tibi iniungo, Plin. ep.: in bello in aliqua maiuscula cura negotiove versari, Cic.: est minutioris curae m. folg. Infin., es ist ein allzu kleinliches Geschäft, Quint. 8, 6, 28. – bes. im Plur. (Ggstz. remissiones u. dgl.), nondum ad curas intentus, Tac.: cum sumus necessariis negotiis curisque vacui, Cic.: iam vero tempora curarum remissionumque divisa, Tac.: divisae inter Tutorem et Classicum curae, Tac.: tam humiles et sordidas curas alii mandare, Plin. ep. – ββ) der Aufseher, cura praetorii unus, Haushofmeister, Treb. Poll. Claud. 14, 11: Saturninus ex cura palatii, gewesener Hausmarschall, Amm. 22, 3, 7. – b) die Vormundschaft, Kuratel, curam gerere, administrare, ICt.

II) wie φροντίς, die Sorge = die Besorgnis, besorgte Teilnahme (Ggstz. gaudium, laetitia; Synon. u. stärkerer Begriff sollicitudo, Kummer, Bekümmernis, s. Plin. ep. 2, 11, 15: dah. oft verb. cura et sollicitudo, sollicitudo et cura, cura et angor, cura et angor animi mei), 1) im allg.: domitor curarum (v. Schlaf), Sen. poët.: curarum milia, Prop. – expers curae od. omnis curae, Liv.: erant illa castra plena curae, Cic. – liber curā et angore animus, Cic.: animus liber sensibus et curis od. omni impeditione curarum (zB. per somnum od. in somnis), Cic.: vacuus hāc curā, Cic.: vacua metu, curā, sollicitudine, periculo vita bonorum virorum est, Cic. – sine cura, ohne

————

S., sorglos, Sall.: u. so auch sine cura esse, Cic. – m. obj. Genet., curā impensarum populi Romani, aus Bes. für usw., Liv. – m. de u. Abl., cura de minore filio, Liv. 44, 44, 1. – m. pro u. Abl., cura pro alqo, Liv. 27, 30, 5. Verg. Aen. 12, 48. – m. in u. Akk., nullā in posterum curā, Tac. hist. 3, 55. – m. attrib. Adjj., curae amarae, Ov.: curae anxiae (bange), Liv.: curae atrae, Hor.: curae edaces, Hor.: c. gravis, gravior, Liv., gravissima, Cic.: c. ingens, Sall.: curae inanes, Lucr.: c. magna, maior, maxima, Cic.: c. materna, Plin.: c. minor, Cic.: curae mordaces, Lucan.: curae novae, Cic. (vgl. haec nova c., Hernici, diese neue Bes. [= Gegenstand der Bes.], Liv. 6, 6, 13): c. parva, Cic.: c. multiplex, Curt.: curae perpetuae, Ov.: c. cotidiana, Ter.: c. summa (zB. summā curā alcis adventum exspectare), Cic.: curae tristes, Verg.: curae vigilantes, Sorgen bei wachendem Auge (S. am Tage), Cic.: so auch curae vigiles, Val. Max. – m. Verben, abigere curas, die S. verscheuchen (v. Lebl.), Hor.: abstinere curis, sich der S. entschlagen, Cels.: accumulat curas filia parva meas, Ov. – adimere alci curam, Ter. (u. so auch quot curas ademi! Ter.). – afferre (alci) curam, curas, S. verursachen, zB. nonnullas curas et molestias (v. Umständen), Cic.: u. m. folg. Acc. u. Infin., Piliam in idem genus morbi delapsam curam tibi afferre maiorem sentio, Cic.: u. m. folg. quod, zB. quod negavit te potuisse ad me scribere,

————

curam mihi attulit, Cic. – afficere alqm aliquā curā, Cic., magnā curā et sollicitudine, Ter. (sowohl v. Pers. als v. Umständen): u. so auch afficior curā, Plin. ep. – curam de coniuge agere, Sorge tragen um d. G. (Ggstz. intrepidum esse pro se), Ov. met. 9, 107. – agitare alqm dies noctesque curis insomniisque, Liv. – cotidiana cura angit animum, Ter.: angi tot curis vigiliisque, Cic. – quod ipsum curam augebat, Liv. – aegritudines, molestiae, maerores, qui exedunt animos hominum conficiuntque curis, Cic.: u. bes. confici curis, Cic., confectus curis, Iustin.: animus curā confectus, Ter. – ut eorum aspectu omnis quae me angebat de re publica cura consederit, Cic. – cur eam rem tam studiose curas, quae tibi multas dabit curas, Cornif. rhet. 4, 21: at tibi curarum milia quanta dabit, Prop. 1, 5, 10. – decedit alci cura u. alci cura de alqa re (s. Drak. Liv. 4, 52, 8. Burm. Suet. Caes. 24), zB. priusquam ea cura decederet patribus Romanis, Liv.: de domesticarum rerum eventu nec patribus nec plebi cura decesserat, Liv.: donec cura de Antiocho decessisset, Liv. – demere animis curas, Varro. – deducere animo curas, Hor. – curas depellere vino, Tibull. – deponere curam pro alqo, Verg.: deponere tristes animo curas, Verg.: in alcis sermone et suavitate omnes curas doloresque deponere, Cic. – dimittere curam hanc, Ov. met. 1, 209. – velut in duo pariter bella distenderant curas hominum, hatten die

————

Besorgnisse gleichs. zwischen zwei Kriegen in gleicher Weise geteilt, Liv. 27,40, 1 (versch. v. curam alcis distendere oben no. I, 1). – omnium tamen non tanta pro Aetolis cura erat, quam ne Philippus regnumque eius grave libertati futurum rebus Graeciae immisceretur, Liv. 27, 30, 5. – mihi maximae curae est non de mea quidem vita, sed me patria sollicitat, Cic.: Pompeius de Clodio iubet nos esse sine cura, Cic. – fuit intactis quoque cura condicione super communi, Hor. ep. 2, 1, 152. – parte curae exonerarunt senatum consulis litterae, Liv. – me his exsolvite curis, Verg.: extenuat corpus cura, Cels. – alqd curam facit m. folg. ne u. Konj., läßt besorgen, daß usw., Tac. ann. 3, 52. – fugere curam, Cic. – quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas, Verg. Aen. 12, 48 sq. – pectus alcis anxiis implere curis (v. einem Ereignis), Liv.: imponere finem curis, Verg.: primo gravis cura patres incessit, Liv.: affirmatio Pori multiplicem animo regis iniecerat curam, Curt.: u. inicere (alci) curam m. folg. ne u. Konj., Ter. adelph. 708. Curt. 3, 1 (2), 17: inicere alci curam metumque, ne etc., Liv. 5, 7, 4. – cum curis laxati sumus, Cic.: saepissime curam et angorem animi mei sermone et consilio levasti tuo, Cic.: levare (abnehmen) alqm curā od. magnā curā, Cic.: liberare alqm curā, istā curā, magnā curā et sollicitudine, Cic.: ut quoquo modo aut liberarem te istā curā aut certe leva-

————

rem, Cic. – non tamen invictum animum curae obruunt (erdrücken), Curt.: illum ingens cura atque laetitia simul occupavere, Sall. – partiri curas cum alqo, Verg.: pellere curas vino, Hor., curas e pectore, Sil. – illa restabat cura, ne etc., Liv. – ea me cura vehementissime sollicitat, Cic.: me illa cura sollicitat angitque vehementer, quod (daß) etc., Cic. – solvere alqm curis ceteris, Ter.: curas et corpora somnus solverat, Ov. – videris gravem curam suscepisse vehementerque esse de nobis sollicitus, Cass. in Cic. ep.: maximam hic sollicitudinem curamque sustineo, ne m. folg. Konj., Cic. – traducere animos a minore cura ad summum timorem (v. einem Vorfalle), Cic. – et curā vacare et negotio, Cic.: maternā vacare curā, Plin.: vitare curam domesticorum, sich der S. um den Haushalt entschlagen, Cels.: multiplices animo volvere curas, Catull.

2) die Liebessorge, Liebesqual, die Liebe (vgl. Lachmann Prop. 1, 11 [10], 17), c. mea, tua, die Liebe zu mir, zu dir, Ov. u. Prop.: iuvenum curae, Hor.: possum alterius curas sanare recentes, Prop. – meton. (wie μέλημα) = die Geliebte, die Flamme, tua cura, Lycoris, Verg.: Lynceu, tune meam potuisti tangere curam? Prop. – ⇒ Arch. Dat. curai, Elog. clar. vir. 24 im Corp. inscr. Lat. 1². p. 285.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > cura
12 promitto

prō-mitto, mīsī, missum, ere, vorwärts-, vor-, hervorgehen lassen, dah. I) übtr.: A) ( nach mitto no. I = faire aller) vorwärtsgehen machen, 1) hervorfließen-, vergießen machen, non est, quod tibi quicquam promisisse lacrimas putes, Sen. contr. 2, 3 (11), 4. – 2) v. Wachstum u. zwar refl. pr. se, hervor-, emporwachsen, nec ulla arborum avidius se promittit, Plin. 16, 107. – 3) v. Dehnen des Tones, dehnen, schleifen, sonus lusciniae promittitur revocato spiritu, Plin. 10, 81. – B) ( nach mitto no. II = laisser aller) vorwärts-, lang wachsen lassen, capillum et barbam, Liv., crinem barbamque, Tac.: ramos longius, Colum. – II) bildl., in Aussicht stellen, hoffen lassen, 1) zusichern, zusagen, versprechen, verheißen, geloben (Ggstz. facere, praestare [leisten], observare, negare [ableugnen]), a) übh.: α) m. Acc. rei u. mit u. ohne Dat. pers.: di faxint, ut faciat ea, quae promittit! Cic.: si Neptunus quod Theseo promiserat non fecisset, Cic.: vix videbar quod promiseram praestare posse, Cic.: qui plura promitteret quam praestaret, Iustin.: meque (velim) ea, quae promitto ac recipio, sanctissime esse observaturum, Cic.: bene promittis multa ex multis; omnia incassum cadunt, Plaut.: mox paenitentiā ductus, ut honeste negaret, quod temere promiserat, Iustin.: hoc tibi de plano (ohne Mühe) possum promittere, Lucr.: pr. impigre

————

auxilium, Liv.: auxilium Troiae (Dat.), Ov.: dotem, Curt.: impunitatem, Val. Max.: nunc ingentia, interdum quoque regnum, Curt.: librum, quem prioribus epistulis promiseram, exhibeo, Plin. ep.: non haec mihi litora (diese K., nach der ihr steuert) promisistis, Ov.: nihil ob advocationem dedisse promisisse cavisse, Plin. ep.: alci nummos, Val. Max., ducentos nummos, Plaut.: quinque milia nummûm in alimenta ingenuorum ingenuarumque, Plin. ep.: alci (virgini) nuptias, Sen. rhet.: impensius, quam exigebatur, operam promittit, Curt.: pr. pecuniam, Auct. b. Alex.: pecuniam in portarum ornatum, Plin. ep., ad refectionem Capitolii, Val. Max.: reditus sibi pr. inanes, sich vergebliche Hoffnung auf Rückkehr machen, Ov.: dum septem donat sestertia, mutua septem promittit, Hor.: pr. omnibus quinquagena sestertia, Suet. – v. lebl. Subj., ut alimenta sanis corporibus agricultura, sic sanitatem aegris medicina promittit, Cels.: hoc primum philosophia promittit, sensum communem, humanitatem et congregationem, Sen.: terra aquas promittit, Plin.: perpetuitatem enim urbis, non amissionem hoc facto promiserat (oraculum), Iustin.: ipse quid aura mihi tumulo promittat ab alto prospicio, Ov. – β) mit Acc. pers.: falso tibi me promittere noli, mich (meine Rückkehr), Ov. met. 11, 662: pr. oratorem, ein R. zu werden versprechen (hoffen lassen), Sen. contr. 9, 6 (29), 13: pr. ducem, sich zum F. (gegen die Römer)

————

anbieten, Sen. nat. qu. 3. praef. § 6. – mit dopp. Acc., se socios fugae, Tac. hist. 3, 59: per ea scelera se parricidam, ein V. zu werden befürchten lassen, Ps. Quint. decl. 1, 6: se ultorem, sich als ein R. verheißen, d.i. mit Rache drohen, Verg. Aen. 2, 96. – γ) m. de u. Abl., mit und ohne Acc. rei: quod vitium procul afore chartis atque animo prius, ut si quid promittere de me possum aliud, vere promitto, Hor. sat. 1, 4, 102 sq.: nihil tibi ego tum de meis opibus pollicebar, sed de horum erga me benevolentia promittebam, Cic.: ohne Acc. rei, neque enim mehercule minus ei prolixe de tua voluntate promisi, quam erat solitus de mea polliceri, Cic.: implent enim me bonā spe et iam non promittunt de te, sed spondent, Sen. – δ) m. Genet.: si quis in pariete communi destruendo damni infecti promiserit, Versprechungen wegen (Ersatz) möglichen Schadens gegeben hat, Cic. top. 22: promittentes armorum, Amm. 14, 7, 18 G. – ε) m. folg. Infin.: si quidem operam dare promittitis, Plaut.: ei promisi dolium vini dare, Plaut.: fidentius promittentes latebras monstrare Florentii, Amm. – ζ) m. folg. Acc. u. Infin., u. zwar gew. m. folg. Acc. u. Infin. Fut. act.: eum promisisse firmiter dixit sibi sese abducturum a me dolis Phoenicium, Plaut.: promitto tibi, si valebit, tegulam illum in Italia nullam relicturum, Cic.: ex voluntate Sullae omnia se facturum promittit, Sall.: equis se suis stipendia facturos promit-

————

tunt, Liv.: promitto, recipio, spondeo C. Caesarem talem fore civem, qualis etc., Cic.: quem ita commendo, ut cupidissimum otii, studiosissimum bonorum futurum esse promittam et spondeam, Cic.: de me tibi sic contestans omnes deos promitto atque confirmo me pro tua dignitate... imperatoris suscepturum officia atque partes, Cic. – selten m. folg. Acc. u. Infin. Praes. act., promittebas te os sublinere meo patri, Plaut. merc. 631 (vgl. rud. 540): tepefactum (marrubi sucum) vomicas rumpere, purgare, persanare promittens, Plin. 20, 244: mit folg. Acc. u. Infin. Praes. u. Fut. act. zugl., is non praeceps se, sed strenuum remedium adferre tantamque vim morbi potione medicatā levaturum esse promisit, Curt. 3, 6 (14), 2: m. folg. Acc. u. Inf. Praes. passiv., ut Idibus Septembribus P. Quinctium sisti Sextus Alfenus promitteret, Cic. Quinct. 29: im Passiv m. Nom. u. Infin. Praes. act., Hammonis cornu promittitur (soll) praedivina somnia repraesentare, Plin. 37, 168. – η) absol.: aut facere ingenuae est aut non promisse (= promisisse) pudicae, Catull.: quae autem inconstantia deorum est, ut primis minentur extis, bene promittant secundis, Gutes (Glück) verheißen, Cic.: homines non modo promitti sibi... sed etiam large atque honeste promitti volunt, Cic.: si bene (tüchtig) promittent, totidem promittite verbis, Ov.: aliis si laudarent, benignissime promittere, Cic. – b) einer Gottheit geloben, donum Iovi dica-

————

tum et promissum, Cic.: pr. templa, Flor.: Laribus cristam galli, Iuven. – c) pr. ad alqm, ad cenam, sich zu jmd. zu Tische ansagen, versprechen (s. Benecke Iustin. 43, 3, 10. p. 484), ad fratrem promiserat, Cic.: ad cenam alio (anderswohin) promisi foras, Plaut.: ad cenam mihi promitte, Phaedr.: heus tu promittis ad cenam nec venis, Plin. ep.: u. so ego illi ad prandium promisissem, ad cenam renuntiassem (abgesagt), Sen. rhet.: simul ad cenam hominem in hortos invitavit in posterum diem. Cum ille promisisset etc., Cic. – d) als Gebot eine Summe zusichern, bieten, pro domo sestertium millies promittens, Plin. 17, 3. – 2) versichern, zusichern = vorhersagen, a) von Pers.: praesertim cum, si mihi alterum utrum de eventu atque exitu rerum promittendum esset, id futurum, quod evenit, exploratius possem promittere, Cic. ep. 6, 1, 5. – b) v. Tieren u. Lebl., vorher anzeigen, pari in meliora praesagio omnia aves victimaeque promiserant, Flor.: stella... vindemiae maturitatem promittens, Plin.: clarum fore flamma promiserat, Flor. – c) v. Wetter, si ab ortu circave surrexit (arcus), serena promittunt, so bedeutet das heiteres Wetter, Sen. nat. qu. 1, 6, 2. – ⇒ Synkop. Perfektformen: promisti, Ter. adelph. 940. Catull. 110, 3: Infin. promisse, Catull. 110, 5. – Parag. Infin. promittier, Plaut. Bacch. 873.

Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > promitto
13 quis

quis quid, pron interrog. [2 CA-] (only sing nom. m. and nom. and acc n.; the other forms are common with qui interrog; see 1 qui).— I. Masc., who? which one? what man?.: Da Quis homo est? Pa. Ego sum, who is there? T.: quis clarior in Graeciā Themistocle? quis potentior?: quis primus Ameriam nuntiat?: Quis videor? Cha. miser aeque atque ego, whom do you think me? T.: quis sim, ex eo quem ad te misi, cognosces, S.: considera, quis quem fraudasse dicatur, who is said to have defrauded whom.—With a subst: quis enim dies fuit?: quis eum senator appellavit: Quis gracilis puer, H.: quae robora cuique, Quis color, V.: quisve locus, L.— II. Neut., what, what thing?: quid dieam de moribus facillimis: quid mulieris Uxorem habes? what sort of a woman? T.: quid caelati argenti, quid stragulae vestis, apud illum putatis esse? what amount?: sciturum quid eius sit, what there is in it.—In rhetorical phrases with dico, what do I say? (correcting, strengthening, or emphasizing a remark): Romae volumus esse. Quid dico? Volumus? Immo vero cogimur: quid dicimus?: quid dicas intellegis?
* * *
I
qua/quae, quid (qua/quae P N) PRON INDEF

anyone/anybody/anything; whoever you pick; something (or other); any (NOM S)
II
quis, quid (quae P N) PRON INTERR

who/what/which?, what/which one/man/person/thing? what kind/type of?

Latin-English dictionary > quis
14 acta fori

ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;
axit = egerit,
Paul. Diac. 3, 3;
AGIER = agi,
Cic. Off. 3, 15;
agentum = agentium,
Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
I.
Lit.
A.
Of cattle and other animals, to lead, drive.
a.
Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:
jumenta agebat,
Liv. 1, 48:
capellas ago,
Verg. E. 1, 13:
Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,
Ov. F. 1, 323:
caballum,
Hor. Ep. 1, 18, 36.—
b.
With acc. of place, prep., sup., or inf.:
agere bovem Romam,
Curt. 1, 45:
equum in hostem,
id. 7, 4:
Germani in amnem aguntur,
Tac. H. 5, 21:
acto ad vallum equo,
id. A. 2, 13:
pecora per calles,
Curt. 7, 11:
per devia rura capellas,
Ov. M. 1, 676:
pecus pastum,
Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:
capellas potum age,
Verg. E. 9, 23:
pecus egit altos Visere montes,
Hor. C. 1, 2, 7.—
B.
Of men, to drive, lead, conduct, impel.
a.
Absol.:
agmen agens equitum,
Verg. A. 7, 804.—
b.
With prep., abl., or inf.:
vinctum ante se Thyum agebat,
Nep. Dat. 3:
agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,
Sil. 4, 720:
(adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,
Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:
captivos prae se agentes,
Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:
acti ante suum quisque praedonem catenati,
Quint. 8, 3, 69:
captivos sub curribus agere,
Mart. 8, 26:
agimur auguriis quaerere exilia,
Verg. A. 3, 5;
and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,
Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:
quo multitudo omnis consternata agebatur,
Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:
raptim agmine acto,
id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:
egit sol hiemem sub terras,
Verg. G. 4, 51:
poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,
lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;
also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?
where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:
unde agis te?
id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:
quo hinc te agis?
where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:
Ecce gubernator sese Palinurus agebat,
was moving along, Verg. A. 6, 337:
Aeneas se matutinus agebat,
id. ib. 8, 465:
is enim se primus agebat,
for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:
Et tu, unde agis?
Plaut. Bacch. 5, 1, 20:
Quo agis?
id. Pers. 2, 2, 34:
Huc age,
Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
C.
To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):
Et redigunt actos in sua rura boves,
Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:
rapiunt feruntque,
Verg. A. 2, 374:
rapere et auferre,
Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:
ut ferri agique res suas viderunt,
id. 38, 15; so id. 3, 37;
so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,
Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):
ne pulcram praedam agat,
Plaut. Aul. 4, 2, 3:
urbes, agros vastare, praedas agere,
Sall. J. 20, 8; 32, 3:
pecoris et mancipiorum praedas,
id. ib. 44, 5;
so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,
Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
D.
To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
a.
Of animals:
apros,
Verg. G. 3, 412:
cervum,
id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:
citos canes,
Ov. H. 5, 20:
feros tauros,
Suet. Claud. 21.—
b.
Of men:
ceteros ruerem, agerem,
Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):
ita perterritos egerunt, ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 12:
Demoleos cursu palantis Troas agebat,
Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:
aliquem in exsilium,
Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;
22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,
id. 16, 2, 3.—
E.
Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:
quid si pater cuniculos agat ad aerarium?
lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:
egisse huc Alpheum vias,
made its way, Verg. A. 3, 695:
vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,
carry, build out, Curt. 4, 2, 8:
cloacam maximam sub terram agendam,
to be carried under ground, Liv. 1, 56;
so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,
pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:
accelerant acta pariter testudine Volsci,
Verg. A. 9, 505 al.:
fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,
Lucr. 4, 391:
in litus passim naves egerunt,
drove the ships ashore, Liv. 22, 19:
ratem in amnem,
Ov. F. 1, 500:
naves in advorsum amnem,
Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,
agere currum,
to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
F.
To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):
scintillasque agere ac late differre favillam,
to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:
spumas ore,
Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:
piceum Flumen agit,
Verg. A. 9, 814:
qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,
when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:
agens animam spumat,
Lucr. 3, 493:
anhelans vaga vadit, animam agens,
Cat. 63, 31:
nam et agere animam et efflare dicimus,
Cic. Tusc. 1, 9, 19:
Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,
id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
eodem tempore et gestum et animam ageres,
Cic. Rosc. Com. 8:
Est tanti habere animam ut agam?
Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;
Attale, ne quod agas desit, agas animam,
Mart. 1, 80.—
G.
Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:
(salices) gemmas agunt,
Varr. R. R. 1, 30:
florem agere coeperit ficus,
Col. R. R. 5, 10, 10:
frondem agere,
Plin. 18, 6, 8, § 45:
se ad auras palmes agit,
Verg. G. 2, 364:
(platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,
Varr. R. R. 1, 37, 15:
per glebas sensim radicibus actis,
Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:
robora suas radices in profundum agunt,
Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:
vera gloria radices agit,
Cic. Off. 2, 12, 43:
pluma in cutem radices egerat imas,
Ov. M. 2, 582.
II.
Trop.
A.
Spec., to guide, govern:
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,
Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
B.
In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:
si quis ad illa deus te agat,
Hor. S. 2, 7, 24:
una plaga ceteros ad certamen egit,
Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:
totis mentibus acta,
Sil. 10, 191:
in furorem agere,
Quint. 6, 1, 31:
si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,
Tac. Agr. 41:
provinciam avaritia in bellum egerat,
id. A. 14, 32.—
C.
To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):
me amor fugat, agit,
Plaut. Cist. 2, 1, 8:
agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,
Cic. Verr. 1, 3:
perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,
Nep. Att. 9, 1 Brem.:
opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,
i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):
reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,
Verg. A. 7, 405:
non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,
Hor. Ep. 1, 19, 25:
acerba fata Romanos agunt,
id. Epod 7, 17:
diris agam vos,
id. ib. 5, 89:
quam deus ultor agebat,
Ov. M. 14, 750:
futurae mortis agor stimulis,
Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
D.
To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
1.
In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
a.
With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:
numquam se plus agere quam nihil cum ageret,
Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:
post satietatem nihil (est) agendum,
Cels. 1, 2.—Hence,
b.
Without object:
aliud agendi tempus, aliud quiescendi,
Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:
agendi tempora,
Tac. H. 3, 40:
industria in agendo, celeritas in conficiendo,
Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
c.
In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:
Quid agis?
What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:
vereor, quid agat,
how he is, Cic. Att. 9, 17:
ut sciatis, quid agam,
Vulg. Ephes. 6, 21:
prospere agit anima tua,
fares well, ib. 3 Joan. 2:
quid agitur?
how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:
Quid intus agitur?
is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
d.
With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;
collum obstringe homini,
Plaut. Curc. 5, 3, 29:
nihil agis,
you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:
nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;
usque tenebo,
Hor. S. 1, 9, 15:
[nihil agis,] nihil assequeris,
Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:
ubi blanditiis agitur nihil,
Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
e.
In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:
hei mihi! quid faciam? quid agam?
what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:
quid agam, habeo,
id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:
sed ita quidam agebat,
was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
2.
To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):
At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,
Plaut. Poen. 4, 2, 92:
Ut id agam, quod missus huc sum,
id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:
observabo quam rem agat,
what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:
Id quidem ago,
That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:
res vera agitur,
Juv. 4, 35:
Jam tempus agires,
Verg. A. 5, 638:
utilis rebus agendis,
Juv. 14, 72:
grassator ferro agit rem,
does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:
gladiis geritur res,
Liv. 9, 41):
nihil ego nunc de istac re ago,
do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:
postquam id actumst,
after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,
sed quid actumst?
id. Ps. 2, 4, 20:
nihil aliud agebam nisi eum defenderem,
Cic. Sull. 12:
ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,
id. Off. 1, 29:
agamus quod instat,
Verg. E. 9, 66:
renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,
Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:
suum negotium agere,
to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,
ut vestrum negotium agatis,
Vulg. 1 Thess. 4, 11:
neque satis Bruto constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14:
postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,
Sall. J. 30, 1:
sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,
Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
3.
To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):
nescio quid mens mea majus agit,
Ov. H. 12, 212:
hoc variis mens ipsa modis agit,
Val. Fl. 3, 392:
agere fratri proditionem,
Tac. H. 2, 26:
de intranda Britannia,
id. Agr. 13.—
4.
With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):
rimas agere (sometimes ducere),
to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:
vigilias agere,
Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:
excubias alicui,
Ov. F. 3, 245:
excubias,
Tac. H. 4, 58:
pervigilium,
Suet. Vit. 10:
stationem agere,
to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:
triumphum agere,
to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:
libera arbitria agere,
to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:
paenitentiam agere,
to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:
silentia agere,
to maintain silence, Ov. M. 1, 349:
pacem agere,
Juv. 15, 163:
crimen agere,
to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:
laborem agere,
id. Fin. 2, 32:
cursus agere,
Ov. Am. 3, 6, 95:
delectum agere,
to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:
experimenta agere,
Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:
mensuram,
id. 15, 3, 4, § 14:
curam agere,
to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:
curam ejus egit,
Vulg. Luc. 10, 34:
oblivia agere,
to forget, Ov. M. 12, 540:
nugas agere,
to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:
officinas agere,
to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):
diis gratias pro meritis agere,
Plaut. Am. 1, 1, 26:
Haud male agit gratias,
id. Aul. 4, 4, 31:
Magnas vero agere gratias Thais mihi?
Ter. Eun. 3, 1, 1:
Dis magnas merito gratias habeo atque ago,
id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;
nam relaturum me adfirmare non possum,
id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;
majores etiam habemus,
id. Marcell. 11, 33:
Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,
id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;
referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:
gaudet et invito grates agit inde parenti,
Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;
and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,
Plaut. Trin. 4, 1, 2:
Dianae laudes gratesque agam,
id. Mil. 2, 5, 2; so,
diis immortalibus laudesque et grates egit,
Liv. 26, 48:
agi sibi gratias passus est,
Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:
Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,
id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
5.
Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:
tempus,
Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:
aetatem in litteris,
Cic. Leg. 2, 1, 3:
senectutem,
id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:
dies festos,
id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:
otia secura,
Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:
ruri agere vitam,
Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:
vitam in terris,
Verg. G. 2, 538:
tranquillam vitam agere,
Vulg. 1 Tim. 2, 2:
Hunc (diem) agerem si,
Verg. A. 5, 51:
ver magnus agebat Orbis,
id. G. 2, 338:
aestiva agere,
to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:
menses jam tibi esse actos vides,
Plaut. Am. 1, 3, 2:
mensis agitur hic septimus,
Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:
melior pars acta (est) diei,
Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:
acta est per lacrimas nox,
Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:
tunc principium anni agebatur,
Liv. 3, 6:
actis quindecim annis in regno,
Just. 41, 5, 9:
Nona aetas agitur,
Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:
quartum annum ago et octogesimum,
am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:
Annum agens sextum decimum patrem amisit,
Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:
civitas laeta agere,
was joyful, Sall. J. 55, 2:
tum Marius apud primos agebat,
id. ib. 101, 6:
in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,
id. ib. 89, 7:
apud illos homines, qui tum agebant,
Tac. A. 3, 19:
Thracia discors agebat,
id. ib. 3, 38:
Juxta Hermunduros Naristi agunt,
Tac. G. 42:
ultra jugum plurimae gentes agunt,
id. ib. 43:
Gallos trans Padum agentes,
id. H. 3, 34:
quibus (annis) exul Rhodi agit,
id. A. 1, 4:
agere inter homines desinere,
id. ib. 15, 74:
Vitellius non in ore volgi agere,
was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:
ante aciem agere,
id. G. 7; and:
in armis agere,
id. A. 14, 55 = versari.—
6.
In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:
qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,
Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):
a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,
hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:
Hoc age,
Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:
Hoc agite, of poetry,
Juv. 7, 20:
hoc agamus,
Sen. Clem. 1, 12:
haec agamus,
Cic. Tusc. 1, 49:
agere hoc possumus,
Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:
hoccine agis an non? hoc agam,
id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:
nunc istuc age,
id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:
Hoc egit civis Romanus ante te nemo,
Cic. Lig. 4, 11:
id et agunt et moliuntur,
id. Mur. 38:
(oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,
id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:
qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,
keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:
idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?
id. Lig. 6, 18:
Hoc agit, ut doleas,
Juv. 5, 157:
Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,
Hor. Ep. 1, 18, 88:
Quid tuus ille destrictus gladius agebat?
have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:
Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?
id. ib. 4, 10:
Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,
id. Rosc. Am. 47, 137:
certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,
Nep. Them. 5, 1:
ego id semper egi, ne bellis interessem,
Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:
usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,
Cic. Rosc. Am. 22:
atqui vides, quam alias res agamus,
id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:
aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,
id. Clu. 64.—
7.
In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,
Caes. B. G. 3, 28:
Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,
Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:
aliena bella mercedibus agere,
Mel. 1, 16:
Bellaque non puero tractat agenda puer,
Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:
Martem for bellum,
Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):
levibus proeliis cum Gallis actis,
Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:
forum agere,
to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:
conventus agere,
to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;
used of the governors of provinces: judicium agere,
Plin. 9, 35, 58, § 120:
vivorum coetus agere,
to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:
censum agere,
Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:
recensum agere,
id. Caes. 41:
potestatem agere,
Flor. 1, 7, 2:
honorem agere,
Liv. 8, 26:
regnum,
Flor. 1, 6, 2:
rem publicam,
Dig. 4, 6, 35, § 8:
consulatum,
Quint. 12, 1, 16:
praefecturam,
Suet. Tib. 6:
centurionatum,
Tac. A. 1, 44:
senatum,
Suet. Caes. 88:
fiscum agere,
to have charge of the treasury, id. Dom. 12:
publicum agere,
to collect the taxes, id. Vesp. 1:
inquisitionem agere,
Plin. 29, 1, 8, § 18:
curam alicujus rei agere,
to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:
rei publicae curationem agens,
Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
8.
Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:
velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,
Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:
de condicionibus pacis,
Liv. 8, 37:
de summa re publica,
Suet. Caes. 28:
cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,
id. Aug. 94:
de poena alicujus,
Liv. 5, 36:
de agro plebis,
id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):
cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,
Gell. 13, 15, 10:
agere cum populo de re publica,
Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:
neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,
Sall. C. 51, 43.—So also absol.:
hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,
Cic. Imp. Pomp. 1:
Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,
id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
a.
Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);
ubi est ipsus (vini lepos)?
I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:
Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,
thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:
algae Inquisitores agerent cum remige nudo,
Juv. 4, 49:
haec inter se dubiis de rebus agebant,
thus treated together, Verg. A. 11, 445:
de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,
Cic. Fam. 13, 75:
egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,
id. ib. 5, 2:
misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,
id. ib. 5, 2:
Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,
Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:
Alcibiades praesente vulgo agere coepit,
Nep. Alc. 8, 2:
si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,
Tac. A. 15, 14:
ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,
Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:
Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,
Suet. Tib. 54.—
b.
With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:
facile est bene agere cum eis, etc.,
Cic. Phil. 14, 11:
bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,
Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:
praeclare cum aliquo agere,
Cic. Sest. 23:
Male agis mecum,
Plaut. As. 1, 3, 21:
qui cum creditoribus suis male agat,
Cic. Quinct. 84; and:
tu contra me male agis,
Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:
intelleget secum actum esse pessime,
Cic. Verr. 2, 3, 50:
praeclare mecum actum puto,
id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:
vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,
id. Off. 1, 15:
bene agitur pro noxia,
Plaut. Mil. 5, 23.—
9.
Of transactions before a court or tribunal.
a.
Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:
ex jure civili et praetorio agere,
Cic. Caecin. 12:
tamquam ex syngrapha agere cum populo,
to litigate, id. Mur. 17:
ex sponso egit,
id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:
agere lege in hereditatem,
Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:
cum illo se lege agere dicebat,
Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:
non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,
id. Q. Fr. 1, 4:
causa quam vi agere malle,
Tac. A. 13, 37:
tabellis obsignatis agis mecum,
Cic. Tusc. 5, 11, 33:
Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,
with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,
Castrensis jurisdictio plura manu agens,
settles more cases by force, Tac. Agr. 9:
ubi manu agitur,
when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
b.
Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:
causam apud centumviros egit,
Cic. Caecin. 24:
Caesar cum ageret apud censores,
Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:
egi causam adversus magistratus,
Vulg. 2 Esdr. 13, 11:
orator agere dicitur causam,
Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:
agit causas liberales,
Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:
cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,
Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;
tua res agitur,
is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;
and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,
Cic. Fam. 5, 10:
Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,
Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:
tam solute agere, tam leniter,
id. Brut. 80:
tu istuc nisi fingeres, sic ageres?
id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:
Sed estne hic ipsus, de quo agebam?
of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:
causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,
to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:
Samnitium bella, quae agimus,
are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
c.
Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:
reus agitur,
id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:
agere furti,
to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:
adulterii cum aliquo,
Quint. 4, 4, 8:
injuriarum,
id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
d.
Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:
non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,
Ter. Heaut. 3, 1, 67:
non capitis ei res agitur, sed pecuniae,
the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:
aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,
Cic. Verr. 2, 4, 51:
si magna res, magna hereditas agetur,
id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
(α).
Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:
at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,
Plaut. Stich. 1, 2, 72:
quasi istic mea res minor agatur quam tua,
Ter. Heaut. 2, 3, 113:
agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6:
in quibus eorum aut caput agatur aut fama,
id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:
non libertas solum agebatur,
Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):
agitur pars tertia mundi,
is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
(β).
Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;
perii,
this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:
actum hodie est de me,
Plaut. Ps. 1, 1, 63:
jam de Servio actum,
Liv. 1, 47:
actum est de collo meo,
Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;
ilicet me infelicem,
Plaut. Cist. 4, 2, 17:
si animus hominem pepulit, actumst,
id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:
actumst, ilicet, peristi,
Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;
actumst,
id. Heaut. 3, 3, 3.—
(γ).
Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:
rem actam agis,
Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,
actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,
Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:
acta agimus,
id. Am. 22.—
10.
To represent by external action, to perform, pronounce, deliver, etc.
a.
Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:
quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,
id. ib. 3, 56, 214:
agere fortius et audentius volo,
Tac. Or. 18; 39.—
b.
Of an actor, to represent, play, act:
Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,
Plaut. Am. prol. 88; so,
fabulam,
Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:
dum haec agitur fabula,
Plaut. Men. prol. 72 al.:
partis,
to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:
Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,
Cic. Rosc. Com. 7:
gestum agere in scaena,
id. de Or. 2, 57:
dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,
Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:
egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,
id. Fam. 2, 9:
amicum imperatoris,
Tac. H. 1, 30:
exulem,
id. A. 1, 4:
socium magis imperii quam ministrum,
id. H. 2, 83:
senatorem,
Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:
utrinque prora frontem agit,
serves as a bow, Tac. G. 44.—
11.
Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:
tanta mobilitate sese Numidae agunt,
Sall. J. 56, 5:
quanto ferocius ante se egerint,
Tac. H. 3, 2 Halm:
qui se pro equitibus Romanis agerent,
Suet. Claud. 25:
non principem se, sed ministrum egit,
id. ib. 29:
neglegenter se et avare agere,
Eutr. 6, 9:
prudenter se agebat,
Vulg. 1 Reg. 18, 5:
sapienter se agebat,
ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:
seditiose,
Tac. Agr. 7:
facile justeque,
id. ib. 9:
superbe,
id. H. 2, 27:
ex aequo,
id. ib. 4, 64:
anxius et intentus agebat,
id. Agr. 5.—
12.
Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
a.
In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
(α).
In the sing.:
age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,
come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:
age, perge, quaeso,
id. Cist. 2, 3, 12:
age, da veniam filio,
Ter. Ad. 5, 8, 14:
age, age, nunc experiamur,
id. ib. 5, 4, 23:
age sis tu... delude,
Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:
quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,
Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:
Agedum vicissim dic,
Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:
agedum humanis concede,
Lucr. 3, 962:
age modo hodie sero,
Ter. Heaut. 2, 3, 103:
age nuncjam,
id. And. 5, 2, 25:
En age, quid cessas,
Tib. 2, 2, 10:
Quare age,
Verg. A. 7, 429:
Verum age,
id. ib. 12, 832:
Quin age,
id. G. 4, 329:
en, age, Rumpe moras,
id. ib. 3, 43:
eia age,
id. A. 4, 569.—
(β).
In the plur.:
agite, pugni,
up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:
agite bibite,
id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:
agite in modum dicite,
Cat. 61, 38:
Quare agite... conjungite,
id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:
vos agite... volvite,
Val. Fl. 3, 311:
agite nunc, divites, plorate,
Vulg. Jac. 5, 1:
agitedum,
Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):
age igitur, intro abite,
Plaut. Mil. 3, 3, 54:
En agedum convertite,
Prop. 1, 1, 21:
mittite, agedum, legatos,
Liv. 38, 47:
Ite age,
Stat. Th. 10, 33:
Huc age adeste,
Sil. 11, 169.—
b.
In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:
nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,
id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;
4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:
age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,
Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
c.
As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;
dabo,
Ter. Phorm. 4, 3, 57:
Age, veniam,
id. And. 4, 2, 30:
age, sit ita factum,
Cic. Mil. 19:
age sane,
Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
► Position.
—Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
I.
Sometimes follows such verb; as,
a.
In dactylic metre:
Cede agedum,
Prop. 5, 9, 54:
Dic age,
Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:
Esto age,
Pers. 2, 42:
Fare age,
Verg. A. 3, 362:
Finge age,
Ov. H. 7, 65:
Redde age,
Hor. S. 2, 8, 80:
Surge age,
Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:
Vade age,
Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,
agite: Ite agite,
Prop. 4, 3, 7.—
b.
In other metres (very rarely):
appropera age,
Plaut. Cas. 2, 2, 38:
dic age,
Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;
3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,
Liv. 38, 47:
procedat agedum ad pugnam,
id. 7, 9.—
II.
It is often separated from such verb:
age me huc adspice,
Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:
Age... instiga,
Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:
Quare agite... conjungite,
Cat. 64, 372:
Huc age... veni,
Tib. 2, 5, 2:
Ergo age cervici imponere nostrae,
Verg. A. 2, 707:
en age segnis Rumpe moras,
id. G. 3, 42:
age te procellae Crede,
Hor. C. 3, 27, 62:
Age jam... condisce,
id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
1.
ăgens, entis, P. a.
A.
Adj.
1.
Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):
utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,
Cic. de Or. 2, 87, 358:
acre orator, incensus et agens,
id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
► 2.
Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
B.
Subst.: ăgentes, ium.
a.
Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
b.
For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
2.
actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
A.
actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:
actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,
Cic. Phil. 1, 7:
acta Caesaris servanda censeo,
id. ib. 1, 7:
acta tui praeclari tribunatus,
id. Dom. 31.—
B.
acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;
but Augustus again prohibited it,
Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;
also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,
the city journal, Tac. A. 13, 31:
acta populi,
Suet. Caes. 20:
acta publica,
Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:
urbana,
id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
1.
With the time added:
acta eorum temporum,
Plin. 7, 13, 11, § 60:
illius temporis,
Ascon. Mil. 44, 16:
ejus anni,
Plin. 2, 56, 57, § 147.—
2.
Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
C.
acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
D.
acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
a.
Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
b.
Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
E.
acta militarĭa, the daily records of the movements of a legion, Veg. R. R. 2, 19.

Lewis & Short latin dictionary > acta fori
15 acta militaria

ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;
axit = egerit,
Paul. Diac. 3, 3;
AGIER = agi,
Cic. Off. 3, 15;
agentum = agentium,
Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
I.
Lit.
A.
Of cattle and other animals, to lead, drive.
a.
Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:
jumenta agebat,
Liv. 1, 48:
capellas ago,
Verg. E. 1, 13:
Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,
Ov. F. 1, 323:
caballum,
Hor. Ep. 1, 18, 36.—
b.
With acc. of place, prep., sup., or inf.:
agere bovem Romam,
Curt. 1, 45:
equum in hostem,
id. 7, 4:
Germani in amnem aguntur,
Tac. H. 5, 21:
acto ad vallum equo,
id. A. 2, 13:
pecora per calles,
Curt. 7, 11:
per devia rura capellas,
Ov. M. 1, 676:
pecus pastum,
Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:
capellas potum age,
Verg. E. 9, 23:
pecus egit altos Visere montes,
Hor. C. 1, 2, 7.—
B.
Of men, to drive, lead, conduct, impel.
a.
Absol.:
agmen agens equitum,
Verg. A. 7, 804.—
b.
With prep., abl., or inf.:
vinctum ante se Thyum agebat,
Nep. Dat. 3:
agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,
Sil. 4, 720:
(adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,
Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:
captivos prae se agentes,
Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:
acti ante suum quisque praedonem catenati,
Quint. 8, 3, 69:
captivos sub curribus agere,
Mart. 8, 26:
agimur auguriis quaerere exilia,
Verg. A. 3, 5;
and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,
Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:
quo multitudo omnis consternata agebatur,
Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:
raptim agmine acto,
id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:
egit sol hiemem sub terras,
Verg. G. 4, 51:
poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,
lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;
also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?
where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:
unde agis te?
id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:
quo hinc te agis?
where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:
Ecce gubernator sese Palinurus agebat,
was moving along, Verg. A. 6, 337:
Aeneas se matutinus agebat,
id. ib. 8, 465:
is enim se primus agebat,
for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:
Et tu, unde agis?
Plaut. Bacch. 5, 1, 20:
Quo agis?
id. Pers. 2, 2, 34:
Huc age,
Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
C.
To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):
Et redigunt actos in sua rura boves,
Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:
rapiunt feruntque,
Verg. A. 2, 374:
rapere et auferre,
Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:
ut ferri agique res suas viderunt,
id. 38, 15; so id. 3, 37;
so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,
Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):
ne pulcram praedam agat,
Plaut. Aul. 4, 2, 3:
urbes, agros vastare, praedas agere,
Sall. J. 20, 8; 32, 3:
pecoris et mancipiorum praedas,
id. ib. 44, 5;
so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,
Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
D.
To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
a.
Of animals:
apros,
Verg. G. 3, 412:
cervum,
id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:
citos canes,
Ov. H. 5, 20:
feros tauros,
Suet. Claud. 21.—
b.
Of men:
ceteros ruerem, agerem,
Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):
ita perterritos egerunt, ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 12:
Demoleos cursu palantis Troas agebat,
Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:
aliquem in exsilium,
Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;
22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,
id. 16, 2, 3.—
E.
Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:
quid si pater cuniculos agat ad aerarium?
lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:
egisse huc Alpheum vias,
made its way, Verg. A. 3, 695:
vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,
carry, build out, Curt. 4, 2, 8:
cloacam maximam sub terram agendam,
to be carried under ground, Liv. 1, 56;
so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,
pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:
accelerant acta pariter testudine Volsci,
Verg. A. 9, 505 al.:
fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,
Lucr. 4, 391:
in litus passim naves egerunt,
drove the ships ashore, Liv. 22, 19:
ratem in amnem,
Ov. F. 1, 500:
naves in advorsum amnem,
Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,
agere currum,
to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
F.
To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):
scintillasque agere ac late differre favillam,
to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:
spumas ore,
Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:
piceum Flumen agit,
Verg. A. 9, 814:
qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,
when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:
agens animam spumat,
Lucr. 3, 493:
anhelans vaga vadit, animam agens,
Cat. 63, 31:
nam et agere animam et efflare dicimus,
Cic. Tusc. 1, 9, 19:
Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,
id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
eodem tempore et gestum et animam ageres,
Cic. Rosc. Com. 8:
Est tanti habere animam ut agam?
Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;
Attale, ne quod agas desit, agas animam,
Mart. 1, 80.—
G.
Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:
(salices) gemmas agunt,
Varr. R. R. 1, 30:
florem agere coeperit ficus,
Col. R. R. 5, 10, 10:
frondem agere,
Plin. 18, 6, 8, § 45:
se ad auras palmes agit,
Verg. G. 2, 364:
(platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,
Varr. R. R. 1, 37, 15:
per glebas sensim radicibus actis,
Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:
robora suas radices in profundum agunt,
Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:
vera gloria radices agit,
Cic. Off. 2, 12, 43:
pluma in cutem radices egerat imas,
Ov. M. 2, 582.
II.
Trop.
A.
Spec., to guide, govern:
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,
Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
B.
In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:
si quis ad illa deus te agat,
Hor. S. 2, 7, 24:
una plaga ceteros ad certamen egit,
Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:
totis mentibus acta,
Sil. 10, 191:
in furorem agere,
Quint. 6, 1, 31:
si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,
Tac. Agr. 41:
provinciam avaritia in bellum egerat,
id. A. 14, 32.—
C.
To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):
me amor fugat, agit,
Plaut. Cist. 2, 1, 8:
agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,
Cic. Verr. 1, 3:
perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,
Nep. Att. 9, 1 Brem.:
opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,
i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):
reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,
Verg. A. 7, 405:
non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,
Hor. Ep. 1, 19, 25:
acerba fata Romanos agunt,
id. Epod 7, 17:
diris agam vos,
id. ib. 5, 89:
quam deus ultor agebat,
Ov. M. 14, 750:
futurae mortis agor stimulis,
Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
D.
To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
1.
In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
a.
With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:
numquam se plus agere quam nihil cum ageret,
Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:
post satietatem nihil (est) agendum,
Cels. 1, 2.—Hence,
b.
Without object:
aliud agendi tempus, aliud quiescendi,
Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:
agendi tempora,
Tac. H. 3, 40:
industria in agendo, celeritas in conficiendo,
Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
c.
In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:
Quid agis?
What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:
vereor, quid agat,
how he is, Cic. Att. 9, 17:
ut sciatis, quid agam,
Vulg. Ephes. 6, 21:
prospere agit anima tua,
fares well, ib. 3 Joan. 2:
quid agitur?
how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:
Quid intus agitur?
is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
d.
With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;
collum obstringe homini,
Plaut. Curc. 5, 3, 29:
nihil agis,
you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:
nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;
usque tenebo,
Hor. S. 1, 9, 15:
[nihil agis,] nihil assequeris,
Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:
ubi blanditiis agitur nihil,
Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
e.
In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:
hei mihi! quid faciam? quid agam?
what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:
quid agam, habeo,
id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:
sed ita quidam agebat,
was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
2.
To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):
At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,
Plaut. Poen. 4, 2, 92:
Ut id agam, quod missus huc sum,
id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:
observabo quam rem agat,
what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:
Id quidem ago,
That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:
res vera agitur,
Juv. 4, 35:
Jam tempus agires,
Verg. A. 5, 638:
utilis rebus agendis,
Juv. 14, 72:
grassator ferro agit rem,
does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:
gladiis geritur res,
Liv. 9, 41):
nihil ego nunc de istac re ago,
do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:
postquam id actumst,
after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,
sed quid actumst?
id. Ps. 2, 4, 20:
nihil aliud agebam nisi eum defenderem,
Cic. Sull. 12:
ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,
id. Off. 1, 29:
agamus quod instat,
Verg. E. 9, 66:
renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,
Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:
suum negotium agere,
to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,
ut vestrum negotium agatis,
Vulg. 1 Thess. 4, 11:
neque satis Bruto constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14:
postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,
Sall. J. 30, 1:
sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,
Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
3.
To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):
nescio quid mens mea majus agit,
Ov. H. 12, 212:
hoc variis mens ipsa modis agit,
Val. Fl. 3, 392:
agere fratri proditionem,
Tac. H. 2, 26:
de intranda Britannia,
id. Agr. 13.—
4.
With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):
rimas agere (sometimes ducere),
to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:
vigilias agere,
Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:
excubias alicui,
Ov. F. 3, 245:
excubias,
Tac. H. 4, 58:
pervigilium,
Suet. Vit. 10:
stationem agere,
to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:
triumphum agere,
to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:
libera arbitria agere,
to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:
paenitentiam agere,
to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:
silentia agere,
to maintain silence, Ov. M. 1, 349:
pacem agere,
Juv. 15, 163:
crimen agere,
to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:
laborem agere,
id. Fin. 2, 32:
cursus agere,
Ov. Am. 3, 6, 95:
delectum agere,
to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:
experimenta agere,
Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:
mensuram,
id. 15, 3, 4, § 14:
curam agere,
to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:
curam ejus egit,
Vulg. Luc. 10, 34:
oblivia agere,
to forget, Ov. M. 12, 540:
nugas agere,
to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:
officinas agere,
to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):
diis gratias pro meritis agere,
Plaut. Am. 1, 1, 26:
Haud male agit gratias,
id. Aul. 4, 4, 31:
Magnas vero agere gratias Thais mihi?
Ter. Eun. 3, 1, 1:
Dis magnas merito gratias habeo atque ago,
id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;
nam relaturum me adfirmare non possum,
id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;
majores etiam habemus,
id. Marcell. 11, 33:
Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,
id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;
referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:
gaudet et invito grates agit inde parenti,
Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;
and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,
Plaut. Trin. 4, 1, 2:
Dianae laudes gratesque agam,
id. Mil. 2, 5, 2; so,
diis immortalibus laudesque et grates egit,
Liv. 26, 48:
agi sibi gratias passus est,
Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:
Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,
id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
5.
Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:
tempus,
Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:
aetatem in litteris,
Cic. Leg. 2, 1, 3:
senectutem,
id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:
dies festos,
id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:
otia secura,
Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:
ruri agere vitam,
Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:
vitam in terris,
Verg. G. 2, 538:
tranquillam vitam agere,
Vulg. 1 Tim. 2, 2:
Hunc (diem) agerem si,
Verg. A. 5, 51:
ver magnus agebat Orbis,
id. G. 2, 338:
aestiva agere,
to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:
menses jam tibi esse actos vides,
Plaut. Am. 1, 3, 2:
mensis agitur hic septimus,
Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:
melior pars acta (est) diei,
Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:
acta est per lacrimas nox,
Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:
tunc principium anni agebatur,
Liv. 3, 6:
actis quindecim annis in regno,
Just. 41, 5, 9:
Nona aetas agitur,
Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:
quartum annum ago et octogesimum,
am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:
Annum agens sextum decimum patrem amisit,
Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:
civitas laeta agere,
was joyful, Sall. J. 55, 2:
tum Marius apud primos agebat,
id. ib. 101, 6:
in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,
id. ib. 89, 7:
apud illos homines, qui tum agebant,
Tac. A. 3, 19:
Thracia discors agebat,
id. ib. 3, 38:
Juxta Hermunduros Naristi agunt,
Tac. G. 42:
ultra jugum plurimae gentes agunt,
id. ib. 43:
Gallos trans Padum agentes,
id. H. 3, 34:
quibus (annis) exul Rhodi agit,
id. A. 1, 4:
agere inter homines desinere,
id. ib. 15, 74:
Vitellius non in ore volgi agere,
was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:
ante aciem agere,
id. G. 7; and:
in armis agere,
id. A. 14, 55 = versari.—
6.
In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:
qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,
Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):
a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,
hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:
Hoc age,
Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:
Hoc agite, of poetry,
Juv. 7, 20:
hoc agamus,
Sen. Clem. 1, 12:
haec agamus,
Cic. Tusc. 1, 49:
agere hoc possumus,
Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:
hoccine agis an non? hoc agam,
id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:
nunc istuc age,
id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:
Hoc egit civis Romanus ante te nemo,
Cic. Lig. 4, 11:
id et agunt et moliuntur,
id. Mur. 38:
(oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,
id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:
qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,
keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:
idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?
id. Lig. 6, 18:
Hoc agit, ut doleas,
Juv. 5, 157:
Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,
Hor. Ep. 1, 18, 88:
Quid tuus ille destrictus gladius agebat?
have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:
Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?
id. ib. 4, 10:
Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,
id. Rosc. Am. 47, 137:
certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,
Nep. Them. 5, 1:
ego id semper egi, ne bellis interessem,
Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:
usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,
Cic. Rosc. Am. 22:
atqui vides, quam alias res agamus,
id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:
aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,
id. Clu. 64.—
7.
In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,
Caes. B. G. 3, 28:
Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,
Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:
aliena bella mercedibus agere,
Mel. 1, 16:
Bellaque non puero tractat agenda puer,
Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:
Martem for bellum,
Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):
levibus proeliis cum Gallis actis,
Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:
forum agere,
to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:
conventus agere,
to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;
used of the governors of provinces: judicium agere,
Plin. 9, 35, 58, § 120:
vivorum coetus agere,
to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:
censum agere,
Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:
recensum agere,
id. Caes. 41:
potestatem agere,
Flor. 1, 7, 2:
honorem agere,
Liv. 8, 26:
regnum,
Flor. 1, 6, 2:
rem publicam,
Dig. 4, 6, 35, § 8:
consulatum,
Quint. 12, 1, 16:
praefecturam,
Suet. Tib. 6:
centurionatum,
Tac. A. 1, 44:
senatum,
Suet. Caes. 88:
fiscum agere,
to have charge of the treasury, id. Dom. 12:
publicum agere,
to collect the taxes, id. Vesp. 1:
inquisitionem agere,
Plin. 29, 1, 8, § 18:
curam alicujus rei agere,
to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:
rei publicae curationem agens,
Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
8.
Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:
velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,
Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:
de condicionibus pacis,
Liv. 8, 37:
de summa re publica,
Suet. Caes. 28:
cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,
id. Aug. 94:
de poena alicujus,
Liv. 5, 36:
de agro plebis,
id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):
cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,
Gell. 13, 15, 10:
agere cum populo de re publica,
Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:
neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,
Sall. C. 51, 43.—So also absol.:
hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,
Cic. Imp. Pomp. 1:
Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,
id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
a.
Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);
ubi est ipsus (vini lepos)?
I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:
Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,
thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:
algae Inquisitores agerent cum remige nudo,
Juv. 4, 49:
haec inter se dubiis de rebus agebant,
thus treated together, Verg. A. 11, 445:
de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,
Cic. Fam. 13, 75:
egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,
id. ib. 5, 2:
misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,
id. ib. 5, 2:
Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,
Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:
Alcibiades praesente vulgo agere coepit,
Nep. Alc. 8, 2:
si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,
Tac. A. 15, 14:
ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,
Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:
Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,
Suet. Tib. 54.—
b.
With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:
facile est bene agere cum eis, etc.,
Cic. Phil. 14, 11:
bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,
Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:
praeclare cum aliquo agere,
Cic. Sest. 23:
Male agis mecum,
Plaut. As. 1, 3, 21:
qui cum creditoribus suis male agat,
Cic. Quinct. 84; and:
tu contra me male agis,
Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:
intelleget secum actum esse pessime,
Cic. Verr. 2, 3, 50:
praeclare mecum actum puto,
id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:
vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,
id. Off. 1, 15:
bene agitur pro noxia,
Plaut. Mil. 5, 23.—
9.
Of transactions before a court or tribunal.
a.
Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:
ex jure civili et praetorio agere,
Cic. Caecin. 12:
tamquam ex syngrapha agere cum populo,
to litigate, id. Mur. 17:
ex sponso egit,
id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:
agere lege in hereditatem,
Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:
cum illo se lege agere dicebat,
Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:
non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,
id. Q. Fr. 1, 4:
causa quam vi agere malle,
Tac. A. 13, 37:
tabellis obsignatis agis mecum,
Cic. Tusc. 5, 11, 33:
Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,
with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,
Castrensis jurisdictio plura manu agens,
settles more cases by force, Tac. Agr. 9:
ubi manu agitur,
when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
b.
Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:
causam apud centumviros egit,
Cic. Caecin. 24:
Caesar cum ageret apud censores,
Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:
egi causam adversus magistratus,
Vulg. 2 Esdr. 13, 11:
orator agere dicitur causam,
Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:
agit causas liberales,
Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:
cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,
Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;
tua res agitur,
is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;
and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,
Cic. Fam. 5, 10:
Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,
Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:
tam solute agere, tam leniter,
id. Brut. 80:
tu istuc nisi fingeres, sic ageres?
id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:
Sed estne hic ipsus, de quo agebam?
of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:
causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,
to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:
Samnitium bella, quae agimus,
are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
c.
Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:
reus agitur,
id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:
agere furti,
to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:
adulterii cum aliquo,
Quint. 4, 4, 8:
injuriarum,
id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
d.
Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:
non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,
Ter. Heaut. 3, 1, 67:
non capitis ei res agitur, sed pecuniae,
the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:
aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,
Cic. Verr. 2, 4, 51:
si magna res, magna hereditas agetur,
id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
(α).
Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:
at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,
Plaut. Stich. 1, 2, 72:
quasi istic mea res minor agatur quam tua,
Ter. Heaut. 2, 3, 113:
agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6:
in quibus eorum aut caput agatur aut fama,
id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:
non libertas solum agebatur,
Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):
agitur pars tertia mundi,
is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
(β).
Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;
perii,
this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:
actum hodie est de me,
Plaut. Ps. 1, 1, 63:
jam de Servio actum,
Liv. 1, 47:
actum est de collo meo,
Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;
ilicet me infelicem,
Plaut. Cist. 4, 2, 17:
si animus hominem pepulit, actumst,
id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:
actumst, ilicet, peristi,
Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;
actumst,
id. Heaut. 3, 3, 3.—
(γ).
Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:
rem actam agis,
Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,
actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,
Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:
acta agimus,
id. Am. 22.—
10.
To represent by external action, to perform, pronounce, deliver, etc.
a.
Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:
quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,
id. ib. 3, 56, 214:
agere fortius et audentius volo,
Tac. Or. 18; 39.—
b.
Of an actor, to represent, play, act:
Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,
Plaut. Am. prol. 88; so,
fabulam,
Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:
dum haec agitur fabula,
Plaut. Men. prol. 72 al.:
partis,
to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:
Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,
Cic. Rosc. Com. 7:
gestum agere in scaena,
id. de Or. 2, 57:
dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,
Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:
egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,
id. Fam. 2, 9:
amicum imperatoris,
Tac. H. 1, 30:
exulem,
id. A. 1, 4:
socium magis imperii quam ministrum,
id. H. 2, 83:
senatorem,
Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:
utrinque prora frontem agit,
serves as a bow, Tac. G. 44.—
11.
Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:
tanta mobilitate sese Numidae agunt,
Sall. J. 56, 5:
quanto ferocius ante se egerint,
Tac. H. 3, 2 Halm:
qui se pro equitibus Romanis agerent,
Suet. Claud. 25:
non principem se, sed ministrum egit,
id. ib. 29:
neglegenter se et avare agere,
Eutr. 6, 9:
prudenter se agebat,
Vulg. 1 Reg. 18, 5:
sapienter se agebat,
ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:
seditiose,
Tac. Agr. 7:
facile justeque,
id. ib. 9:
superbe,
id. H. 2, 27:
ex aequo,
id. ib. 4, 64:
anxius et intentus agebat,
id. Agr. 5.—
12.
Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
a.
In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
(α).
In the sing.:
age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,
come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:
age, perge, quaeso,
id. Cist. 2, 3, 12:
age, da veniam filio,
Ter. Ad. 5, 8, 14:
age, age, nunc experiamur,
id. ib. 5, 4, 23:
age sis tu... delude,
Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:
quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,
Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:
Agedum vicissim dic,
Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:
agedum humanis concede,
Lucr. 3, 962:
age modo hodie sero,
Ter. Heaut. 2, 3, 103:
age nuncjam,
id. And. 5, 2, 25:
En age, quid cessas,
Tib. 2, 2, 10:
Quare age,
Verg. A. 7, 429:
Verum age,
id. ib. 12, 832:
Quin age,
id. G. 4, 329:
en, age, Rumpe moras,
id. ib. 3, 43:
eia age,
id. A. 4, 569.—
(β).
In the plur.:
agite, pugni,
up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:
agite bibite,
id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:
agite in modum dicite,
Cat. 61, 38:
Quare agite... conjungite,
id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:
vos agite... volvite,
Val. Fl. 3, 311:
agite nunc, divites, plorate,
Vulg. Jac. 5, 1:
agitedum,
Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):
age igitur, intro abite,
Plaut. Mil. 3, 3, 54:
En agedum convertite,
Prop. 1, 1, 21:
mittite, agedum, legatos,
Liv. 38, 47:
Ite age,
Stat. Th. 10, 33:
Huc age adeste,
Sil. 11, 169.—
b.
In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:
nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,
id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;
4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:
age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,
Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
c.
As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;
dabo,
Ter. Phorm. 4, 3, 57:
Age, veniam,
id. And. 4, 2, 30:
age, sit ita factum,
Cic. Mil. 19:
age sane,
Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
► Position.
—Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
I.
Sometimes follows such verb; as,
a.
In dactylic metre:
Cede agedum,
Prop. 5, 9, 54:
Dic age,
Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:
Esto age,
Pers. 2, 42:
Fare age,
Verg. A. 3, 362:
Finge age,
Ov. H. 7, 65:
Redde age,
Hor. S. 2, 8, 80:
Surge age,
Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:
Vade age,
Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,
agite: Ite agite,
Prop. 4, 3, 7.—
b.
In other metres (very rarely):
appropera age,
Plaut. Cas. 2, 2, 38:
dic age,
Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;
3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,
Liv. 38, 47:
procedat agedum ad pugnam,
id. 7, 9.—
II.
It is often separated from such verb:
age me huc adspice,
Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:
Age... instiga,
Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:
Quare agite... conjungite,
Cat. 64, 372:
Huc age... veni,
Tib. 2, 5, 2:
Ergo age cervici imponere nostrae,
Verg. A. 2, 707:
en age segnis Rumpe moras,
id. G. 3, 42:
age te procellae Crede,
Hor. C. 3, 27, 62:
Age jam... condisce,
id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
1.
ăgens, entis, P. a.
A.
Adj.
1.
Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):
utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,
Cic. de Or. 2, 87, 358:
acre orator, incensus et agens,
id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
► 2.
Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
B.
Subst.: ăgentes, ium.
a.
Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
b.
For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
2.
actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
A.
actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:
actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,
Cic. Phil. 1, 7:
acta Caesaris servanda censeo,
id. ib. 1, 7:
acta tui praeclari tribunatus,
id. Dom. 31.—
B.
acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;
but Augustus again prohibited it,
Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;
also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,
the city journal, Tac. A. 13, 31:
acta populi,
Suet. Caes. 20:
acta publica,
Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:
urbana,
id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
1.
With the time added:
acta eorum temporum,
Plin. 7, 13, 11, § 60:
illius temporis,
Ascon. Mil. 44, 16:
ejus anni,
Plin. 2, 56, 57, § 147.—
2.
Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
C.
acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
D.
acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
a.
Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
b.
Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
E.
acta militarĭa, the daily records of the movements of a legion, Veg. R. R. 2, 19.

Lewis & Short latin dictionary > acta militaria
16 acta publica

ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;
axit = egerit,
Paul. Diac. 3, 3;
AGIER = agi,
Cic. Off. 3, 15;
agentum = agentium,
Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
I.
Lit.
A.
Of cattle and other animals, to lead, drive.
a.
Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:
jumenta agebat,
Liv. 1, 48:
capellas ago,
Verg. E. 1, 13:
Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,
Ov. F. 1, 323:
caballum,
Hor. Ep. 1, 18, 36.—
b.
With acc. of place, prep., sup., or inf.:
agere bovem Romam,
Curt. 1, 45:
equum in hostem,
id. 7, 4:
Germani in amnem aguntur,
Tac. H. 5, 21:
acto ad vallum equo,
id. A. 2, 13:
pecora per calles,
Curt. 7, 11:
per devia rura capellas,
Ov. M. 1, 676:
pecus pastum,
Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:
capellas potum age,
Verg. E. 9, 23:
pecus egit altos Visere montes,
Hor. C. 1, 2, 7.—
B.
Of men, to drive, lead, conduct, impel.
a.
Absol.:
agmen agens equitum,
Verg. A. 7, 804.—
b.
With prep., abl., or inf.:
vinctum ante se Thyum agebat,
Nep. Dat. 3:
agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,
Sil. 4, 720:
(adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,
Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:
captivos prae se agentes,
Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:
acti ante suum quisque praedonem catenati,
Quint. 8, 3, 69:
captivos sub curribus agere,
Mart. 8, 26:
agimur auguriis quaerere exilia,
Verg. A. 3, 5;
and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,
Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:
quo multitudo omnis consternata agebatur,
Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:
raptim agmine acto,
id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:
egit sol hiemem sub terras,
Verg. G. 4, 51:
poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,
lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;
also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?
where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:
unde agis te?
id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:
quo hinc te agis?
where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:
Ecce gubernator sese Palinurus agebat,
was moving along, Verg. A. 6, 337:
Aeneas se matutinus agebat,
id. ib. 8, 465:
is enim se primus agebat,
for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:
Et tu, unde agis?
Plaut. Bacch. 5, 1, 20:
Quo agis?
id. Pers. 2, 2, 34:
Huc age,
Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
C.
To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):
Et redigunt actos in sua rura boves,
Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:
rapiunt feruntque,
Verg. A. 2, 374:
rapere et auferre,
Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:
ut ferri agique res suas viderunt,
id. 38, 15; so id. 3, 37;
so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,
Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):
ne pulcram praedam agat,
Plaut. Aul. 4, 2, 3:
urbes, agros vastare, praedas agere,
Sall. J. 20, 8; 32, 3:
pecoris et mancipiorum praedas,
id. ib. 44, 5;
so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,
Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
D.
To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
a.
Of animals:
apros,
Verg. G. 3, 412:
cervum,
id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:
citos canes,
Ov. H. 5, 20:
feros tauros,
Suet. Claud. 21.—
b.
Of men:
ceteros ruerem, agerem,
Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):
ita perterritos egerunt, ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 12:
Demoleos cursu palantis Troas agebat,
Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:
aliquem in exsilium,
Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;
22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,
id. 16, 2, 3.—
E.
Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:
quid si pater cuniculos agat ad aerarium?
lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:
egisse huc Alpheum vias,
made its way, Verg. A. 3, 695:
vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,
carry, build out, Curt. 4, 2, 8:
cloacam maximam sub terram agendam,
to be carried under ground, Liv. 1, 56;
so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,
pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:
accelerant acta pariter testudine Volsci,
Verg. A. 9, 505 al.:
fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,
Lucr. 4, 391:
in litus passim naves egerunt,
drove the ships ashore, Liv. 22, 19:
ratem in amnem,
Ov. F. 1, 500:
naves in advorsum amnem,
Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,
agere currum,
to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
F.
To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):
scintillasque agere ac late differre favillam,
to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:
spumas ore,
Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:
piceum Flumen agit,
Verg. A. 9, 814:
qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,
when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:
agens animam spumat,
Lucr. 3, 493:
anhelans vaga vadit, animam agens,
Cat. 63, 31:
nam et agere animam et efflare dicimus,
Cic. Tusc. 1, 9, 19:
Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,
id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
eodem tempore et gestum et animam ageres,
Cic. Rosc. Com. 8:
Est tanti habere animam ut agam?
Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;
Attale, ne quod agas desit, agas animam,
Mart. 1, 80.—
G.
Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:
(salices) gemmas agunt,
Varr. R. R. 1, 30:
florem agere coeperit ficus,
Col. R. R. 5, 10, 10:
frondem agere,
Plin. 18, 6, 8, § 45:
se ad auras palmes agit,
Verg. G. 2, 364:
(platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,
Varr. R. R. 1, 37, 15:
per glebas sensim radicibus actis,
Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:
robora suas radices in profundum agunt,
Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:
vera gloria radices agit,
Cic. Off. 2, 12, 43:
pluma in cutem radices egerat imas,
Ov. M. 2, 582.
II.
Trop.
A.
Spec., to guide, govern:
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,
Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
B.
In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:
si quis ad illa deus te agat,
Hor. S. 2, 7, 24:
una plaga ceteros ad certamen egit,
Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:
totis mentibus acta,
Sil. 10, 191:
in furorem agere,
Quint. 6, 1, 31:
si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,
Tac. Agr. 41:
provinciam avaritia in bellum egerat,
id. A. 14, 32.—
C.
To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):
me amor fugat, agit,
Plaut. Cist. 2, 1, 8:
agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,
Cic. Verr. 1, 3:
perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,
Nep. Att. 9, 1 Brem.:
opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,
i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):
reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,
Verg. A. 7, 405:
non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,
Hor. Ep. 1, 19, 25:
acerba fata Romanos agunt,
id. Epod 7, 17:
diris agam vos,
id. ib. 5, 89:
quam deus ultor agebat,
Ov. M. 14, 750:
futurae mortis agor stimulis,
Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
D.
To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
1.
In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
a.
With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:
numquam se plus agere quam nihil cum ageret,
Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:
post satietatem nihil (est) agendum,
Cels. 1, 2.—Hence,
b.
Without object:
aliud agendi tempus, aliud quiescendi,
Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:
agendi tempora,
Tac. H. 3, 40:
industria in agendo, celeritas in conficiendo,
Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
c.
In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:
Quid agis?
What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:
vereor, quid agat,
how he is, Cic. Att. 9, 17:
ut sciatis, quid agam,
Vulg. Ephes. 6, 21:
prospere agit anima tua,
fares well, ib. 3 Joan. 2:
quid agitur?
how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:
Quid intus agitur?
is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
d.
With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;
collum obstringe homini,
Plaut. Curc. 5, 3, 29:
nihil agis,
you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:
nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;
usque tenebo,
Hor. S. 1, 9, 15:
[nihil agis,] nihil assequeris,
Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:
ubi blanditiis agitur nihil,
Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
e.
In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:
hei mihi! quid faciam? quid agam?
what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:
quid agam, habeo,
id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:
sed ita quidam agebat,
was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
2.
To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):
At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,
Plaut. Poen. 4, 2, 92:
Ut id agam, quod missus huc sum,
id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:
observabo quam rem agat,
what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:
Id quidem ago,
That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:
res vera agitur,
Juv. 4, 35:
Jam tempus agires,
Verg. A. 5, 638:
utilis rebus agendis,
Juv. 14, 72:
grassator ferro agit rem,
does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:
gladiis geritur res,
Liv. 9, 41):
nihil ego nunc de istac re ago,
do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:
postquam id actumst,
after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,
sed quid actumst?
id. Ps. 2, 4, 20:
nihil aliud agebam nisi eum defenderem,
Cic. Sull. 12:
ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,
id. Off. 1, 29:
agamus quod instat,
Verg. E. 9, 66:
renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,
Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:
suum negotium agere,
to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,
ut vestrum negotium agatis,
Vulg. 1 Thess. 4, 11:
neque satis Bruto constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14:
postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,
Sall. J. 30, 1:
sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,
Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
3.
To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):
nescio quid mens mea majus agit,
Ov. H. 12, 212:
hoc variis mens ipsa modis agit,
Val. Fl. 3, 392:
agere fratri proditionem,
Tac. H. 2, 26:
de intranda Britannia,
id. Agr. 13.—
4.
With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):
rimas agere (sometimes ducere),
to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:
vigilias agere,
Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:
excubias alicui,
Ov. F. 3, 245:
excubias,
Tac. H. 4, 58:
pervigilium,
Suet. Vit. 10:
stationem agere,
to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:
triumphum agere,
to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:
libera arbitria agere,
to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:
paenitentiam agere,
to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:
silentia agere,
to maintain silence, Ov. M. 1, 349:
pacem agere,
Juv. 15, 163:
crimen agere,
to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:
laborem agere,
id. Fin. 2, 32:
cursus agere,
Ov. Am. 3, 6, 95:
delectum agere,
to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:
experimenta agere,
Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:
mensuram,
id. 15, 3, 4, § 14:
curam agere,
to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:
curam ejus egit,
Vulg. Luc. 10, 34:
oblivia agere,
to forget, Ov. M. 12, 540:
nugas agere,
to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:
officinas agere,
to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):
diis gratias pro meritis agere,
Plaut. Am. 1, 1, 26:
Haud male agit gratias,
id. Aul. 4, 4, 31:
Magnas vero agere gratias Thais mihi?
Ter. Eun. 3, 1, 1:
Dis magnas merito gratias habeo atque ago,
id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;
nam relaturum me adfirmare non possum,
id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;
majores etiam habemus,
id. Marcell. 11, 33:
Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,
id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;
referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:
gaudet et invito grates agit inde parenti,
Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;
and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,
Plaut. Trin. 4, 1, 2:
Dianae laudes gratesque agam,
id. Mil. 2, 5, 2; so,
diis immortalibus laudesque et grates egit,
Liv. 26, 48:
agi sibi gratias passus est,
Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:
Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,
id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
5.
Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:
tempus,
Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:
aetatem in litteris,
Cic. Leg. 2, 1, 3:
senectutem,
id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:
dies festos,
id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:
otia secura,
Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:
ruri agere vitam,
Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:
vitam in terris,
Verg. G. 2, 538:
tranquillam vitam agere,
Vulg. 1 Tim. 2, 2:
Hunc (diem) agerem si,
Verg. A. 5, 51:
ver magnus agebat Orbis,
id. G. 2, 338:
aestiva agere,
to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:
menses jam tibi esse actos vides,
Plaut. Am. 1, 3, 2:
mensis agitur hic septimus,
Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:
melior pars acta (est) diei,
Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:
acta est per lacrimas nox,
Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:
tunc principium anni agebatur,
Liv. 3, 6:
actis quindecim annis in regno,
Just. 41, 5, 9:
Nona aetas agitur,
Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:
quartum annum ago et octogesimum,
am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:
Annum agens sextum decimum patrem amisit,
Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:
civitas laeta agere,
was joyful, Sall. J. 55, 2:
tum Marius apud primos agebat,
id. ib. 101, 6:
in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,
id. ib. 89, 7:
apud illos homines, qui tum agebant,
Tac. A. 3, 19:
Thracia discors agebat,
id. ib. 3, 38:
Juxta Hermunduros Naristi agunt,
Tac. G. 42:
ultra jugum plurimae gentes agunt,
id. ib. 43:
Gallos trans Padum agentes,
id. H. 3, 34:
quibus (annis) exul Rhodi agit,
id. A. 1, 4:
agere inter homines desinere,
id. ib. 15, 74:
Vitellius non in ore volgi agere,
was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:
ante aciem agere,
id. G. 7; and:
in armis agere,
id. A. 14, 55 = versari.—
6.
In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:
qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,
Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):
a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,
hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:
Hoc age,
Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:
Hoc agite, of poetry,
Juv. 7, 20:
hoc agamus,
Sen. Clem. 1, 12:
haec agamus,
Cic. Tusc. 1, 49:
agere hoc possumus,
Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:
hoccine agis an non? hoc agam,
id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:
nunc istuc age,
id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:
Hoc egit civis Romanus ante te nemo,
Cic. Lig. 4, 11:
id et agunt et moliuntur,
id. Mur. 38:
(oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,
id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:
qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,
keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:
idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?
id. Lig. 6, 18:
Hoc agit, ut doleas,
Juv. 5, 157:
Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,
Hor. Ep. 1, 18, 88:
Quid tuus ille destrictus gladius agebat?
have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:
Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?
id. ib. 4, 10:
Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,
id. Rosc. Am. 47, 137:
certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,
Nep. Them. 5, 1:
ego id semper egi, ne bellis interessem,
Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:
usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,
Cic. Rosc. Am. 22:
atqui vides, quam alias res agamus,
id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:
aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,
id. Clu. 64.—
7.
In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,
Caes. B. G. 3, 28:
Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,
Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:
aliena bella mercedibus agere,
Mel. 1, 16:
Bellaque non puero tractat agenda puer,
Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:
Martem for bellum,
Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):
levibus proeliis cum Gallis actis,
Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:
forum agere,
to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:
conventus agere,
to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;
used of the governors of provinces: judicium agere,
Plin. 9, 35, 58, § 120:
vivorum coetus agere,
to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:
censum agere,
Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:
recensum agere,
id. Caes. 41:
potestatem agere,
Flor. 1, 7, 2:
honorem agere,
Liv. 8, 26:
regnum,
Flor. 1, 6, 2:
rem publicam,
Dig. 4, 6, 35, § 8:
consulatum,
Quint. 12, 1, 16:
praefecturam,
Suet. Tib. 6:
centurionatum,
Tac. A. 1, 44:
senatum,
Suet. Caes. 88:
fiscum agere,
to have charge of the treasury, id. Dom. 12:
publicum agere,
to collect the taxes, id. Vesp. 1:
inquisitionem agere,
Plin. 29, 1, 8, § 18:
curam alicujus rei agere,
to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:
rei publicae curationem agens,
Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
8.
Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:
velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,
Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:
de condicionibus pacis,
Liv. 8, 37:
de summa re publica,
Suet. Caes. 28:
cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,
id. Aug. 94:
de poena alicujus,
Liv. 5, 36:
de agro plebis,
id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):
cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,
Gell. 13, 15, 10:
agere cum populo de re publica,
Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:
neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,
Sall. C. 51, 43.—So also absol.:
hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,
Cic. Imp. Pomp. 1:
Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,
id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
a.
Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);
ubi est ipsus (vini lepos)?
I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:
Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,
thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:
algae Inquisitores agerent cum remige nudo,
Juv. 4, 49:
haec inter se dubiis de rebus agebant,
thus treated together, Verg. A. 11, 445:
de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,
Cic. Fam. 13, 75:
egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,
id. ib. 5, 2:
misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,
id. ib. 5, 2:
Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,
Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:
Alcibiades praesente vulgo agere coepit,
Nep. Alc. 8, 2:
si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,
Tac. A. 15, 14:
ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,
Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:
Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,
Suet. Tib. 54.—
b.
With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:
facile est bene agere cum eis, etc.,
Cic. Phil. 14, 11:
bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,
Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:
praeclare cum aliquo agere,
Cic. Sest. 23:
Male agis mecum,
Plaut. As. 1, 3, 21:
qui cum creditoribus suis male agat,
Cic. Quinct. 84; and:
tu contra me male agis,
Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:
intelleget secum actum esse pessime,
Cic. Verr. 2, 3, 50:
praeclare mecum actum puto,
id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:
vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,
id. Off. 1, 15:
bene agitur pro noxia,
Plaut. Mil. 5, 23.—
9.
Of transactions before a court or tribunal.
a.
Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:
ex jure civili et praetorio agere,
Cic. Caecin. 12:
tamquam ex syngrapha agere cum populo,
to litigate, id. Mur. 17:
ex sponso egit,
id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:
agere lege in hereditatem,
Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:
cum illo se lege agere dicebat,
Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:
non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,
id. Q. Fr. 1, 4:
causa quam vi agere malle,
Tac. A. 13, 37:
tabellis obsignatis agis mecum,
Cic. Tusc. 5, 11, 33:
Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,
with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,
Castrensis jurisdictio plura manu agens,
settles more cases by force, Tac. Agr. 9:
ubi manu agitur,
when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
b.
Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:
causam apud centumviros egit,
Cic. Caecin. 24:
Caesar cum ageret apud censores,
Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:
egi causam adversus magistratus,
Vulg. 2 Esdr. 13, 11:
orator agere dicitur causam,
Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:
agit causas liberales,
Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:
cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,
Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;
tua res agitur,
is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;
and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,
Cic. Fam. 5, 10:
Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,
Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:
tam solute agere, tam leniter,
id. Brut. 80:
tu istuc nisi fingeres, sic ageres?
id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:
Sed estne hic ipsus, de quo agebam?
of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:
causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,
to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:
Samnitium bella, quae agimus,
are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
c.
Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:
reus agitur,
id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:
agere furti,
to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:
adulterii cum aliquo,
Quint. 4, 4, 8:
injuriarum,
id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
d.
Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:
non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,
Ter. Heaut. 3, 1, 67:
non capitis ei res agitur, sed pecuniae,
the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:
aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,
Cic. Verr. 2, 4, 51:
si magna res, magna hereditas agetur,
id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
(α).
Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:
at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,
Plaut. Stich. 1, 2, 72:
quasi istic mea res minor agatur quam tua,
Ter. Heaut. 2, 3, 113:
agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6:
in quibus eorum aut caput agatur aut fama,
id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:
non libertas solum agebatur,
Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):
agitur pars tertia mundi,
is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
(β).
Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;
perii,
this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:
actum hodie est de me,
Plaut. Ps. 1, 1, 63:
jam de Servio actum,
Liv. 1, 47:
actum est de collo meo,
Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;
ilicet me infelicem,
Plaut. Cist. 4, 2, 17:
si animus hominem pepulit, actumst,
id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:
actumst, ilicet, peristi,
Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;
actumst,
id. Heaut. 3, 3, 3.—
(γ).
Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:
rem actam agis,
Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,
actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,
Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:
acta agimus,
id. Am. 22.—
10.
To represent by external action, to perform, pronounce, deliver, etc.
a.
Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:
quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,
id. ib. 3, 56, 214:
agere fortius et audentius volo,
Tac. Or. 18; 39.—
b.
Of an actor, to represent, play, act:
Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,
Plaut. Am. prol. 88; so,
fabulam,
Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:
dum haec agitur fabula,
Plaut. Men. prol. 72 al.:
partis,
to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:
Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,
Cic. Rosc. Com. 7:
gestum agere in scaena,
id. de Or. 2, 57:
dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,
Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:
egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,
id. Fam. 2, 9:
amicum imperatoris,
Tac. H. 1, 30:
exulem,
id. A. 1, 4:
socium magis imperii quam ministrum,
id. H. 2, 83:
senatorem,
Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:
utrinque prora frontem agit,
serves as a bow, Tac. G. 44.—
11.
Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:
tanta mobilitate sese Numidae agunt,
Sall. J. 56, 5:
quanto ferocius ante se egerint,
Tac. H. 3, 2 Halm:
qui se pro equitibus Romanis agerent,
Suet. Claud. 25:
non principem se, sed ministrum egit,
id. ib. 29:
neglegenter se et avare agere,
Eutr. 6, 9:
prudenter se agebat,
Vulg. 1 Reg. 18, 5:
sapienter se agebat,
ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:
seditiose,
Tac. Agr. 7:
facile justeque,
id. ib. 9:
superbe,
id. H. 2, 27:
ex aequo,
id. ib. 4, 64:
anxius et intentus agebat,
id. Agr. 5.—
12.
Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
a.
In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
(α).
In the sing.:
age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,
come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:
age, perge, quaeso,
id. Cist. 2, 3, 12:
age, da veniam filio,
Ter. Ad. 5, 8, 14:
age, age, nunc experiamur,
id. ib. 5, 4, 23:
age sis tu... delude,
Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:
quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,
Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:
Agedum vicissim dic,
Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:
agedum humanis concede,
Lucr. 3, 962:
age modo hodie sero,
Ter. Heaut. 2, 3, 103:
age nuncjam,
id. And. 5, 2, 25:
En age, quid cessas,
Tib. 2, 2, 10:
Quare age,
Verg. A. 7, 429:
Verum age,
id. ib. 12, 832:
Quin age,
id. G. 4, 329:
en, age, Rumpe moras,
id. ib. 3, 43:
eia age,
id. A. 4, 569.—
(β).
In the plur.:
agite, pugni,
up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:
agite bibite,
id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:
agite in modum dicite,
Cat. 61, 38:
Quare agite... conjungite,
id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:
vos agite... volvite,
Val. Fl. 3, 311:
agite nunc, divites, plorate,
Vulg. Jac. 5, 1:
agitedum,
Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):
age igitur, intro abite,
Plaut. Mil. 3, 3, 54:
En agedum convertite,
Prop. 1, 1, 21:
mittite, agedum, legatos,
Liv. 38, 47:
Ite age,
Stat. Th. 10, 33:
Huc age adeste,
Sil. 11, 169.—
b.
In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:
nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,
id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;
4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:
age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,
Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
c.
As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;
dabo,
Ter. Phorm. 4, 3, 57:
Age, veniam,
id. And. 4, 2, 30:
age, sit ita factum,
Cic. Mil. 19:
age sane,
Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
► Position.
—Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
I.
Sometimes follows such verb; as,
a.
In dactylic metre:
Cede agedum,
Prop. 5, 9, 54:
Dic age,
Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:
Esto age,
Pers. 2, 42:
Fare age,
Verg. A. 3, 362:
Finge age,
Ov. H. 7, 65:
Redde age,
Hor. S. 2, 8, 80:
Surge age,
Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:
Vade age,
Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,
agite: Ite agite,
Prop. 4, 3, 7.—
b.
In other metres (very rarely):
appropera age,
Plaut. Cas. 2, 2, 38:
dic age,
Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;
3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,
Liv. 38, 47:
procedat agedum ad pugnam,
id. 7, 9.—
II.
It is often separated from such verb:
age me huc adspice,
Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:
Age... instiga,
Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:
Quare agite... conjungite,
Cat. 64, 372:
Huc age... veni,
Tib. 2, 5, 2:
Ergo age cervici imponere nostrae,
Verg. A. 2, 707:
en age segnis Rumpe moras,
id. G. 3, 42:
age te procellae Crede,
Hor. C. 3, 27, 62:
Age jam... condisce,
id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
1.
ăgens, entis, P. a.
A.
Adj.
1.
Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):
utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,
Cic. de Or. 2, 87, 358:
acre orator, incensus et agens,
id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
► 2.
Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
B.
Subst.: ăgentes, ium.
a.
Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
b.
For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
2.
actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
A.
actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:
actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,
Cic. Phil. 1, 7:
acta Caesaris servanda censeo,
id. ib. 1, 7:
acta tui praeclari tribunatus,
id. Dom. 31.—
B.
acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;
but Augustus again prohibited it,
Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;
also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,
the city journal, Tac. A. 13, 31:
acta populi,
Suet. Caes. 20:
acta publica,
Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:
urbana,
id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
1.
With the time added:
acta eorum temporum,
Plin. 7, 13, 11, § 60:
illius temporis,
Ascon. Mil. 44, 16:
ejus anni,
Plin. 2, 56, 57, § 147.—
2.
Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
C.
acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
D.
acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
a.
Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
b.
Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
E.
acta militarĭa, the daily records of the movements of a legion, Veg. R. R. 2, 19.

Lewis & Short latin dictionary > acta publica
17 acta triumphorum

ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;
axit = egerit,
Paul. Diac. 3, 3;
AGIER = agi,
Cic. Off. 3, 15;
agentum = agentium,
Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
I.
Lit.
A.
Of cattle and other animals, to lead, drive.
a.
Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:
jumenta agebat,
Liv. 1, 48:
capellas ago,
Verg. E. 1, 13:
Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,
Ov. F. 1, 323:
caballum,
Hor. Ep. 1, 18, 36.—
b.
With acc. of place, prep., sup., or inf.:
agere bovem Romam,
Curt. 1, 45:
equum in hostem,
id. 7, 4:
Germani in amnem aguntur,
Tac. H. 5, 21:
acto ad vallum equo,
id. A. 2, 13:
pecora per calles,
Curt. 7, 11:
per devia rura capellas,
Ov. M. 1, 676:
pecus pastum,
Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:
capellas potum age,
Verg. E. 9, 23:
pecus egit altos Visere montes,
Hor. C. 1, 2, 7.—
B.
Of men, to drive, lead, conduct, impel.
a.
Absol.:
agmen agens equitum,
Verg. A. 7, 804.—
b.
With prep., abl., or inf.:
vinctum ante se Thyum agebat,
Nep. Dat. 3:
agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,
Sil. 4, 720:
(adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,
Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:
captivos prae se agentes,
Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:
acti ante suum quisque praedonem catenati,
Quint. 8, 3, 69:
captivos sub curribus agere,
Mart. 8, 26:
agimur auguriis quaerere exilia,
Verg. A. 3, 5;
and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,
Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:
quo multitudo omnis consternata agebatur,
Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:
raptim agmine acto,
id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:
egit sol hiemem sub terras,
Verg. G. 4, 51:
poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,
lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;
also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?
where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:
unde agis te?
id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:
quo hinc te agis?
where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:
Ecce gubernator sese Palinurus agebat,
was moving along, Verg. A. 6, 337:
Aeneas se matutinus agebat,
id. ib. 8, 465:
is enim se primus agebat,
for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:
Et tu, unde agis?
Plaut. Bacch. 5, 1, 20:
Quo agis?
id. Pers. 2, 2, 34:
Huc age,
Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
C.
To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):
Et redigunt actos in sua rura boves,
Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:
rapiunt feruntque,
Verg. A. 2, 374:
rapere et auferre,
Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:
ut ferri agique res suas viderunt,
id. 38, 15; so id. 3, 37;
so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,
Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):
ne pulcram praedam agat,
Plaut. Aul. 4, 2, 3:
urbes, agros vastare, praedas agere,
Sall. J. 20, 8; 32, 3:
pecoris et mancipiorum praedas,
id. ib. 44, 5;
so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,
Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
D.
To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
a.
Of animals:
apros,
Verg. G. 3, 412:
cervum,
id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:
citos canes,
Ov. H. 5, 20:
feros tauros,
Suet. Claud. 21.—
b.
Of men:
ceteros ruerem, agerem,
Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):
ita perterritos egerunt, ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 12:
Demoleos cursu palantis Troas agebat,
Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:
aliquem in exsilium,
Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;
22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,
id. 16, 2, 3.—
E.
Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:
quid si pater cuniculos agat ad aerarium?
lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:
egisse huc Alpheum vias,
made its way, Verg. A. 3, 695:
vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,
carry, build out, Curt. 4, 2, 8:
cloacam maximam sub terram agendam,
to be carried under ground, Liv. 1, 56;
so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,
pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:
accelerant acta pariter testudine Volsci,
Verg. A. 9, 505 al.:
fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,
Lucr. 4, 391:
in litus passim naves egerunt,
drove the ships ashore, Liv. 22, 19:
ratem in amnem,
Ov. F. 1, 500:
naves in advorsum amnem,
Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,
agere currum,
to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
F.
To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):
scintillasque agere ac late differre favillam,
to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:
spumas ore,
Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:
piceum Flumen agit,
Verg. A. 9, 814:
qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,
when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:
agens animam spumat,
Lucr. 3, 493:
anhelans vaga vadit, animam agens,
Cat. 63, 31:
nam et agere animam et efflare dicimus,
Cic. Tusc. 1, 9, 19:
Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,
id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
eodem tempore et gestum et animam ageres,
Cic. Rosc. Com. 8:
Est tanti habere animam ut agam?
Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;
Attale, ne quod agas desit, agas animam,
Mart. 1, 80.—
G.
Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:
(salices) gemmas agunt,
Varr. R. R. 1, 30:
florem agere coeperit ficus,
Col. R. R. 5, 10, 10:
frondem agere,
Plin. 18, 6, 8, § 45:
se ad auras palmes agit,
Verg. G. 2, 364:
(platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,
Varr. R. R. 1, 37, 15:
per glebas sensim radicibus actis,
Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:
robora suas radices in profundum agunt,
Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:
vera gloria radices agit,
Cic. Off. 2, 12, 43:
pluma in cutem radices egerat imas,
Ov. M. 2, 582.
II.
Trop.
A.
Spec., to guide, govern:
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,
Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
B.
In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:
si quis ad illa deus te agat,
Hor. S. 2, 7, 24:
una plaga ceteros ad certamen egit,
Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:
totis mentibus acta,
Sil. 10, 191:
in furorem agere,
Quint. 6, 1, 31:
si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,
Tac. Agr. 41:
provinciam avaritia in bellum egerat,
id. A. 14, 32.—
C.
To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):
me amor fugat, agit,
Plaut. Cist. 2, 1, 8:
agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,
Cic. Verr. 1, 3:
perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,
Nep. Att. 9, 1 Brem.:
opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,
i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):
reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,
Verg. A. 7, 405:
non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,
Hor. Ep. 1, 19, 25:
acerba fata Romanos agunt,
id. Epod 7, 17:
diris agam vos,
id. ib. 5, 89:
quam deus ultor agebat,
Ov. M. 14, 750:
futurae mortis agor stimulis,
Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
D.
To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
1.
In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
a.
With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:
numquam se plus agere quam nihil cum ageret,
Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:
post satietatem nihil (est) agendum,
Cels. 1, 2.—Hence,
b.
Without object:
aliud agendi tempus, aliud quiescendi,
Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:
agendi tempora,
Tac. H. 3, 40:
industria in agendo, celeritas in conficiendo,
Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
c.
In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:
Quid agis?
What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:
vereor, quid agat,
how he is, Cic. Att. 9, 17:
ut sciatis, quid agam,
Vulg. Ephes. 6, 21:
prospere agit anima tua,
fares well, ib. 3 Joan. 2:
quid agitur?
how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:
Quid intus agitur?
is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
d.
With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;
collum obstringe homini,
Plaut. Curc. 5, 3, 29:
nihil agis,
you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:
nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;
usque tenebo,
Hor. S. 1, 9, 15:
[nihil agis,] nihil assequeris,
Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:
ubi blanditiis agitur nihil,
Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
e.
In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:
hei mihi! quid faciam? quid agam?
what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:
quid agam, habeo,
id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:
sed ita quidam agebat,
was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
2.
To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):
At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,
Plaut. Poen. 4, 2, 92:
Ut id agam, quod missus huc sum,
id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:
observabo quam rem agat,
what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:
Id quidem ago,
That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:
res vera agitur,
Juv. 4, 35:
Jam tempus agires,
Verg. A. 5, 638:
utilis rebus agendis,
Juv. 14, 72:
grassator ferro agit rem,
does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:
gladiis geritur res,
Liv. 9, 41):
nihil ego nunc de istac re ago,
do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:
postquam id actumst,
after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,
sed quid actumst?
id. Ps. 2, 4, 20:
nihil aliud agebam nisi eum defenderem,
Cic. Sull. 12:
ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,
id. Off. 1, 29:
agamus quod instat,
Verg. E. 9, 66:
renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,
Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:
suum negotium agere,
to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,
ut vestrum negotium agatis,
Vulg. 1 Thess. 4, 11:
neque satis Bruto constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14:
postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,
Sall. J. 30, 1:
sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,
Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
3.
To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):
nescio quid mens mea majus agit,
Ov. H. 12, 212:
hoc variis mens ipsa modis agit,
Val. Fl. 3, 392:
agere fratri proditionem,
Tac. H. 2, 26:
de intranda Britannia,
id. Agr. 13.—
4.
With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):
rimas agere (sometimes ducere),
to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:
vigilias agere,
Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:
excubias alicui,
Ov. F. 3, 245:
excubias,
Tac. H. 4, 58:
pervigilium,
Suet. Vit. 10:
stationem agere,
to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:
triumphum agere,
to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:
libera arbitria agere,
to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:
paenitentiam agere,
to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:
silentia agere,
to maintain silence, Ov. M. 1, 349:
pacem agere,
Juv. 15, 163:
crimen agere,
to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:
laborem agere,
id. Fin. 2, 32:
cursus agere,
Ov. Am. 3, 6, 95:
delectum agere,
to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:
experimenta agere,
Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:
mensuram,
id. 15, 3, 4, § 14:
curam agere,
to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:
curam ejus egit,
Vulg. Luc. 10, 34:
oblivia agere,
to forget, Ov. M. 12, 540:
nugas agere,
to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:
officinas agere,
to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):
diis gratias pro meritis agere,
Plaut. Am. 1, 1, 26:
Haud male agit gratias,
id. Aul. 4, 4, 31:
Magnas vero agere gratias Thais mihi?
Ter. Eun. 3, 1, 1:
Dis magnas merito gratias habeo atque ago,
id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;
nam relaturum me adfirmare non possum,
id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;
majores etiam habemus,
id. Marcell. 11, 33:
Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,
id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;
referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:
gaudet et invito grates agit inde parenti,
Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;
and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,
Plaut. Trin. 4, 1, 2:
Dianae laudes gratesque agam,
id. Mil. 2, 5, 2; so,
diis immortalibus laudesque et grates egit,
Liv. 26, 48:
agi sibi gratias passus est,
Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:
Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,
id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
5.
Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:
tempus,
Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:
aetatem in litteris,
Cic. Leg. 2, 1, 3:
senectutem,
id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:
dies festos,
id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:
otia secura,
Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:
ruri agere vitam,
Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:
vitam in terris,
Verg. G. 2, 538:
tranquillam vitam agere,
Vulg. 1 Tim. 2, 2:
Hunc (diem) agerem si,
Verg. A. 5, 51:
ver magnus agebat Orbis,
id. G. 2, 338:
aestiva agere,
to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:
menses jam tibi esse actos vides,
Plaut. Am. 1, 3, 2:
mensis agitur hic septimus,
Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:
melior pars acta (est) diei,
Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:
acta est per lacrimas nox,
Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:
tunc principium anni agebatur,
Liv. 3, 6:
actis quindecim annis in regno,
Just. 41, 5, 9:
Nona aetas agitur,
Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:
quartum annum ago et octogesimum,
am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:
Annum agens sextum decimum patrem amisit,
Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:
civitas laeta agere,
was joyful, Sall. J. 55, 2:
tum Marius apud primos agebat,
id. ib. 101, 6:
in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,
id. ib. 89, 7:
apud illos homines, qui tum agebant,
Tac. A. 3, 19:
Thracia discors agebat,
id. ib. 3, 38:
Juxta Hermunduros Naristi agunt,
Tac. G. 42:
ultra jugum plurimae gentes agunt,
id. ib. 43:
Gallos trans Padum agentes,
id. H. 3, 34:
quibus (annis) exul Rhodi agit,
id. A. 1, 4:
agere inter homines desinere,
id. ib. 15, 74:
Vitellius non in ore volgi agere,
was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:
ante aciem agere,
id. G. 7; and:
in armis agere,
id. A. 14, 55 = versari.—
6.
In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:
qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,
Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):
a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,
hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:
Hoc age,
Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:
Hoc agite, of poetry,
Juv. 7, 20:
hoc agamus,
Sen. Clem. 1, 12:
haec agamus,
Cic. Tusc. 1, 49:
agere hoc possumus,
Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:
hoccine agis an non? hoc agam,
id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:
nunc istuc age,
id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:
Hoc egit civis Romanus ante te nemo,
Cic. Lig. 4, 11:
id et agunt et moliuntur,
id. Mur. 38:
(oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,
id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:
qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,
keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:
idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?
id. Lig. 6, 18:
Hoc agit, ut doleas,
Juv. 5, 157:
Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,
Hor. Ep. 1, 18, 88:
Quid tuus ille destrictus gladius agebat?
have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:
Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?
id. ib. 4, 10:
Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,
id. Rosc. Am. 47, 137:
certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,
Nep. Them. 5, 1:
ego id semper egi, ne bellis interessem,
Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:
usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,
Cic. Rosc. Am. 22:
atqui vides, quam alias res agamus,
id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:
aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,
id. Clu. 64.—
7.
In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,
Caes. B. G. 3, 28:
Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,
Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:
aliena bella mercedibus agere,
Mel. 1, 16:
Bellaque non puero tractat agenda puer,
Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:
Martem for bellum,
Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):
levibus proeliis cum Gallis actis,
Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:
forum agere,
to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:
conventus agere,
to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;
used of the governors of provinces: judicium agere,
Plin. 9, 35, 58, § 120:
vivorum coetus agere,
to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:
censum agere,
Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:
recensum agere,
id. Caes. 41:
potestatem agere,
Flor. 1, 7, 2:
honorem agere,
Liv. 8, 26:
regnum,
Flor. 1, 6, 2:
rem publicam,
Dig. 4, 6, 35, § 8:
consulatum,
Quint. 12, 1, 16:
praefecturam,
Suet. Tib. 6:
centurionatum,
Tac. A. 1, 44:
senatum,
Suet. Caes. 88:
fiscum agere,
to have charge of the treasury, id. Dom. 12:
publicum agere,
to collect the taxes, id. Vesp. 1:
inquisitionem agere,
Plin. 29, 1, 8, § 18:
curam alicujus rei agere,
to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:
rei publicae curationem agens,
Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
8.
Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:
velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,
Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:
de condicionibus pacis,
Liv. 8, 37:
de summa re publica,
Suet. Caes. 28:
cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,
id. Aug. 94:
de poena alicujus,
Liv. 5, 36:
de agro plebis,
id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):
cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,
Gell. 13, 15, 10:
agere cum populo de re publica,
Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:
neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,
Sall. C. 51, 43.—So also absol.:
hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,
Cic. Imp. Pomp. 1:
Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,
id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
a.
Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);
ubi est ipsus (vini lepos)?
I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:
Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,
thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:
algae Inquisitores agerent cum remige nudo,
Juv. 4, 49:
haec inter se dubiis de rebus agebant,
thus treated together, Verg. A. 11, 445:
de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,
Cic. Fam. 13, 75:
egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,
id. ib. 5, 2:
misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,
id. ib. 5, 2:
Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,
Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:
Alcibiades praesente vulgo agere coepit,
Nep. Alc. 8, 2:
si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,
Tac. A. 15, 14:
ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,
Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:
Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,
Suet. Tib. 54.—
b.
With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:
facile est bene agere cum eis, etc.,
Cic. Phil. 14, 11:
bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,
Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:
praeclare cum aliquo agere,
Cic. Sest. 23:
Male agis mecum,
Plaut. As. 1, 3, 21:
qui cum creditoribus suis male agat,
Cic. Quinct. 84; and:
tu contra me male agis,
Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:
intelleget secum actum esse pessime,
Cic. Verr. 2, 3, 50:
praeclare mecum actum puto,
id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:
vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,
id. Off. 1, 15:
bene agitur pro noxia,
Plaut. Mil. 5, 23.—
9.
Of transactions before a court or tribunal.
a.
Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:
ex jure civili et praetorio agere,
Cic. Caecin. 12:
tamquam ex syngrapha agere cum populo,
to litigate, id. Mur. 17:
ex sponso egit,
id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:
agere lege in hereditatem,
Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:
cum illo se lege agere dicebat,
Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:
non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,
id. Q. Fr. 1, 4:
causa quam vi agere malle,
Tac. A. 13, 37:
tabellis obsignatis agis mecum,
Cic. Tusc. 5, 11, 33:
Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,
with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,
Castrensis jurisdictio plura manu agens,
settles more cases by force, Tac. Agr. 9:
ubi manu agitur,
when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
b.
Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:
causam apud centumviros egit,
Cic. Caecin. 24:
Caesar cum ageret apud censores,
Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:
egi causam adversus magistratus,
Vulg. 2 Esdr. 13, 11:
orator agere dicitur causam,
Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:
agit causas liberales,
Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:
cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,
Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;
tua res agitur,
is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;
and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,
Cic. Fam. 5, 10:
Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,
Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:
tam solute agere, tam leniter,
id. Brut. 80:
tu istuc nisi fingeres, sic ageres?
id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:
Sed estne hic ipsus, de quo agebam?
of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:
causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,
to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:
Samnitium bella, quae agimus,
are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
c.
Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:
reus agitur,
id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:
agere furti,
to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:
adulterii cum aliquo,
Quint. 4, 4, 8:
injuriarum,
id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
d.
Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:
non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,
Ter. Heaut. 3, 1, 67:
non capitis ei res agitur, sed pecuniae,
the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:
aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,
Cic. Verr. 2, 4, 51:
si magna res, magna hereditas agetur,
id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
(α).
Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:
at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,
Plaut. Stich. 1, 2, 72:
quasi istic mea res minor agatur quam tua,
Ter. Heaut. 2, 3, 113:
agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6:
in quibus eorum aut caput agatur aut fama,
id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:
non libertas solum agebatur,
Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):
agitur pars tertia mundi,
is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
(β).
Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;
perii,
this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:
actum hodie est de me,
Plaut. Ps. 1, 1, 63:
jam de Servio actum,
Liv. 1, 47:
actum est de collo meo,
Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;
ilicet me infelicem,
Plaut. Cist. 4, 2, 17:
si animus hominem pepulit, actumst,
id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:
actumst, ilicet, peristi,
Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;
actumst,
id. Heaut. 3, 3, 3.—
(γ).
Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:
rem actam agis,
Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,
actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,
Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:
acta agimus,
id. Am. 22.—
10.
To represent by external action, to perform, pronounce, deliver, etc.
a.
Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:
quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,
id. ib. 3, 56, 214:
agere fortius et audentius volo,
Tac. Or. 18; 39.—
b.
Of an actor, to represent, play, act:
Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,
Plaut. Am. prol. 88; so,
fabulam,
Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:
dum haec agitur fabula,
Plaut. Men. prol. 72 al.:
partis,
to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:
Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,
Cic. Rosc. Com. 7:
gestum agere in scaena,
id. de Or. 2, 57:
dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,
Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:
egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,
id. Fam. 2, 9:
amicum imperatoris,
Tac. H. 1, 30:
exulem,
id. A. 1, 4:
socium magis imperii quam ministrum,
id. H. 2, 83:
senatorem,
Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:
utrinque prora frontem agit,
serves as a bow, Tac. G. 44.—
11.
Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:
tanta mobilitate sese Numidae agunt,
Sall. J. 56, 5:
quanto ferocius ante se egerint,
Tac. H. 3, 2 Halm:
qui se pro equitibus Romanis agerent,
Suet. Claud. 25:
non principem se, sed ministrum egit,
id. ib. 29:
neglegenter se et avare agere,
Eutr. 6, 9:
prudenter se agebat,
Vulg. 1 Reg. 18, 5:
sapienter se agebat,
ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:
seditiose,
Tac. Agr. 7:
facile justeque,
id. ib. 9:
superbe,
id. H. 2, 27:
ex aequo,
id. ib. 4, 64:
anxius et intentus agebat,
id. Agr. 5.—
12.
Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
a.
In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
(α).
In the sing.:
age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,
come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:
age, perge, quaeso,
id. Cist. 2, 3, 12:
age, da veniam filio,
Ter. Ad. 5, 8, 14:
age, age, nunc experiamur,
id. ib. 5, 4, 23:
age sis tu... delude,
Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:
quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,
Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:
Agedum vicissim dic,
Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:
agedum humanis concede,
Lucr. 3, 962:
age modo hodie sero,
Ter. Heaut. 2, 3, 103:
age nuncjam,
id. And. 5, 2, 25:
En age, quid cessas,
Tib. 2, 2, 10:
Quare age,
Verg. A. 7, 429:
Verum age,
id. ib. 12, 832:
Quin age,
id. G. 4, 329:
en, age, Rumpe moras,
id. ib. 3, 43:
eia age,
id. A. 4, 569.—
(β).
In the plur.:
agite, pugni,
up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:
agite bibite,
id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:
agite in modum dicite,
Cat. 61, 38:
Quare agite... conjungite,
id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:
vos agite... volvite,
Val. Fl. 3, 311:
agite nunc, divites, plorate,
Vulg. Jac. 5, 1:
agitedum,
Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):
age igitur, intro abite,
Plaut. Mil. 3, 3, 54:
En agedum convertite,
Prop. 1, 1, 21:
mittite, agedum, legatos,
Liv. 38, 47:
Ite age,
Stat. Th. 10, 33:
Huc age adeste,
Sil. 11, 169.—
b.
In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:
nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,
id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;
4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:
age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,
Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
c.
As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;
dabo,
Ter. Phorm. 4, 3, 57:
Age, veniam,
id. And. 4, 2, 30:
age, sit ita factum,
Cic. Mil. 19:
age sane,
Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
► Position.
—Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
I.
Sometimes follows such verb; as,
a.
In dactylic metre:
Cede agedum,
Prop. 5, 9, 54:
Dic age,
Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:
Esto age,
Pers. 2, 42:
Fare age,
Verg. A. 3, 362:
Finge age,
Ov. H. 7, 65:
Redde age,
Hor. S. 2, 8, 80:
Surge age,
Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:
Vade age,
Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,
agite: Ite agite,
Prop. 4, 3, 7.—
b.
In other metres (very rarely):
appropera age,
Plaut. Cas. 2, 2, 38:
dic age,
Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;
3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,
Liv. 38, 47:
procedat agedum ad pugnam,
id. 7, 9.—
II.
It is often separated from such verb:
age me huc adspice,
Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:
Age... instiga,
Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:
Quare agite... conjungite,
Cat. 64, 372:
Huc age... veni,
Tib. 2, 5, 2:
Ergo age cervici imponere nostrae,
Verg. A. 2, 707:
en age segnis Rumpe moras,
id. G. 3, 42:
age te procellae Crede,
Hor. C. 3, 27, 62:
Age jam... condisce,
id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
1.
ăgens, entis, P. a.
A.
Adj.
1.
Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):
utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,
Cic. de Or. 2, 87, 358:
acre orator, incensus et agens,
id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
► 2.
Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
B.
Subst.: ăgentes, ium.
a.
Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
b.
For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
2.
actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
A.
actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:
actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,
Cic. Phil. 1, 7:
acta Caesaris servanda censeo,
id. ib. 1, 7:
acta tui praeclari tribunatus,
id. Dom. 31.—
B.
acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;
but Augustus again prohibited it,
Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;
also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,
the city journal, Tac. A. 13, 31:
acta populi,
Suet. Caes. 20:
acta publica,
Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:
urbana,
id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
1.
With the time added:
acta eorum temporum,
Plin. 7, 13, 11, § 60:
illius temporis,
Ascon. Mil. 44, 16:
ejus anni,
Plin. 2, 56, 57, § 147.—
2.
Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
C.
acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
D.
acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
a.
Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
b.
Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
E.
acta militarĭa, the daily records of the movements of a legion, Veg. R. R. 2, 19.

Lewis & Short latin dictionary > acta triumphorum
18 agentes

ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;
axit = egerit,
Paul. Diac. 3, 3;
AGIER = agi,
Cic. Off. 3, 15;
agentum = agentium,
Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
I.
Lit.
A.
Of cattle and other animals, to lead, drive.
a.
Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:
jumenta agebat,
Liv. 1, 48:
capellas ago,
Verg. E. 1, 13:
Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,
Ov. F. 1, 323:
caballum,
Hor. Ep. 1, 18, 36.—
b.
With acc. of place, prep., sup., or inf.:
agere bovem Romam,
Curt. 1, 45:
equum in hostem,
id. 7, 4:
Germani in amnem aguntur,
Tac. H. 5, 21:
acto ad vallum equo,
id. A. 2, 13:
pecora per calles,
Curt. 7, 11:
per devia rura capellas,
Ov. M. 1, 676:
pecus pastum,
Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:
capellas potum age,
Verg. E. 9, 23:
pecus egit altos Visere montes,
Hor. C. 1, 2, 7.—
B.
Of men, to drive, lead, conduct, impel.
a.
Absol.:
agmen agens equitum,
Verg. A. 7, 804.—
b.
With prep., abl., or inf.:
vinctum ante se Thyum agebat,
Nep. Dat. 3:
agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,
Sil. 4, 720:
(adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,
Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:
captivos prae se agentes,
Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:
acti ante suum quisque praedonem catenati,
Quint. 8, 3, 69:
captivos sub curribus agere,
Mart. 8, 26:
agimur auguriis quaerere exilia,
Verg. A. 3, 5;
and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,
Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:
quo multitudo omnis consternata agebatur,
Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:
raptim agmine acto,
id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:
egit sol hiemem sub terras,
Verg. G. 4, 51:
poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,
lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;
also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?
where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:
unde agis te?
id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:
quo hinc te agis?
where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:
Ecce gubernator sese Palinurus agebat,
was moving along, Verg. A. 6, 337:
Aeneas se matutinus agebat,
id. ib. 8, 465:
is enim se primus agebat,
for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:
Et tu, unde agis?
Plaut. Bacch. 5, 1, 20:
Quo agis?
id. Pers. 2, 2, 34:
Huc age,
Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
C.
To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):
Et redigunt actos in sua rura boves,
Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:
rapiunt feruntque,
Verg. A. 2, 374:
rapere et auferre,
Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:
ut ferri agique res suas viderunt,
id. 38, 15; so id. 3, 37;
so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,
Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):
ne pulcram praedam agat,
Plaut. Aul. 4, 2, 3:
urbes, agros vastare, praedas agere,
Sall. J. 20, 8; 32, 3:
pecoris et mancipiorum praedas,
id. ib. 44, 5;
so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,
Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
D.
To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
a.
Of animals:
apros,
Verg. G. 3, 412:
cervum,
id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:
citos canes,
Ov. H. 5, 20:
feros tauros,
Suet. Claud. 21.—
b.
Of men:
ceteros ruerem, agerem,
Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):
ita perterritos egerunt, ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 12:
Demoleos cursu palantis Troas agebat,
Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:
aliquem in exsilium,
Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;
22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,
id. 16, 2, 3.—
E.
Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:
quid si pater cuniculos agat ad aerarium?
lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:
egisse huc Alpheum vias,
made its way, Verg. A. 3, 695:
vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,
carry, build out, Curt. 4, 2, 8:
cloacam maximam sub terram agendam,
to be carried under ground, Liv. 1, 56;
so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,
pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:
accelerant acta pariter testudine Volsci,
Verg. A. 9, 505 al.:
fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,
Lucr. 4, 391:
in litus passim naves egerunt,
drove the ships ashore, Liv. 22, 19:
ratem in amnem,
Ov. F. 1, 500:
naves in advorsum amnem,
Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,
agere currum,
to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
F.
To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):
scintillasque agere ac late differre favillam,
to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:
spumas ore,
Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:
piceum Flumen agit,
Verg. A. 9, 814:
qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,
when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:
agens animam spumat,
Lucr. 3, 493:
anhelans vaga vadit, animam agens,
Cat. 63, 31:
nam et agere animam et efflare dicimus,
Cic. Tusc. 1, 9, 19:
Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,
id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
eodem tempore et gestum et animam ageres,
Cic. Rosc. Com. 8:
Est tanti habere animam ut agam?
Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;
Attale, ne quod agas desit, agas animam,
Mart. 1, 80.—
G.
Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:
(salices) gemmas agunt,
Varr. R. R. 1, 30:
florem agere coeperit ficus,
Col. R. R. 5, 10, 10:
frondem agere,
Plin. 18, 6, 8, § 45:
se ad auras palmes agit,
Verg. G. 2, 364:
(platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,
Varr. R. R. 1, 37, 15:
per glebas sensim radicibus actis,
Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:
robora suas radices in profundum agunt,
Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:
vera gloria radices agit,
Cic. Off. 2, 12, 43:
pluma in cutem radices egerat imas,
Ov. M. 2, 582.
II.
Trop.
A.
Spec., to guide, govern:
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,
Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
B.
In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:
si quis ad illa deus te agat,
Hor. S. 2, 7, 24:
una plaga ceteros ad certamen egit,
Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:
totis mentibus acta,
Sil. 10, 191:
in furorem agere,
Quint. 6, 1, 31:
si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,
Tac. Agr. 41:
provinciam avaritia in bellum egerat,
id. A. 14, 32.—
C.
To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):
me amor fugat, agit,
Plaut. Cist. 2, 1, 8:
agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,
Cic. Verr. 1, 3:
perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,
Nep. Att. 9, 1 Brem.:
opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,
i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):
reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,
Verg. A. 7, 405:
non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,
Hor. Ep. 1, 19, 25:
acerba fata Romanos agunt,
id. Epod 7, 17:
diris agam vos,
id. ib. 5, 89:
quam deus ultor agebat,
Ov. M. 14, 750:
futurae mortis agor stimulis,
Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
D.
To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
1.
In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
a.
With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:
numquam se plus agere quam nihil cum ageret,
Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:
post satietatem nihil (est) agendum,
Cels. 1, 2.—Hence,
b.
Without object:
aliud agendi tempus, aliud quiescendi,
Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:
agendi tempora,
Tac. H. 3, 40:
industria in agendo, celeritas in conficiendo,
Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
c.
In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:
Quid agis?
What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:
vereor, quid agat,
how he is, Cic. Att. 9, 17:
ut sciatis, quid agam,
Vulg. Ephes. 6, 21:
prospere agit anima tua,
fares well, ib. 3 Joan. 2:
quid agitur?
how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:
Quid intus agitur?
is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
d.
With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;
collum obstringe homini,
Plaut. Curc. 5, 3, 29:
nihil agis,
you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:
nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;
usque tenebo,
Hor. S. 1, 9, 15:
[nihil agis,] nihil assequeris,
Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:
ubi blanditiis agitur nihil,
Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
e.
In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:
hei mihi! quid faciam? quid agam?
what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:
quid agam, habeo,
id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:
sed ita quidam agebat,
was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
2.
To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):
At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,
Plaut. Poen. 4, 2, 92:
Ut id agam, quod missus huc sum,
id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:
observabo quam rem agat,
what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:
Id quidem ago,
That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:
res vera agitur,
Juv. 4, 35:
Jam tempus agires,
Verg. A. 5, 638:
utilis rebus agendis,
Juv. 14, 72:
grassator ferro agit rem,
does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:
gladiis geritur res,
Liv. 9, 41):
nihil ego nunc de istac re ago,
do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:
postquam id actumst,
after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,
sed quid actumst?
id. Ps. 2, 4, 20:
nihil aliud agebam nisi eum defenderem,
Cic. Sull. 12:
ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,
id. Off. 1, 29:
agamus quod instat,
Verg. E. 9, 66:
renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,
Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:
suum negotium agere,
to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,
ut vestrum negotium agatis,
Vulg. 1 Thess. 4, 11:
neque satis Bruto constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14:
postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,
Sall. J. 30, 1:
sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,
Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
3.
To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):
nescio quid mens mea majus agit,
Ov. H. 12, 212:
hoc variis mens ipsa modis agit,
Val. Fl. 3, 392:
agere fratri proditionem,
Tac. H. 2, 26:
de intranda Britannia,
id. Agr. 13.—
4.
With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):
rimas agere (sometimes ducere),
to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:
vigilias agere,
Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:
excubias alicui,
Ov. F. 3, 245:
excubias,
Tac. H. 4, 58:
pervigilium,
Suet. Vit. 10:
stationem agere,
to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:
triumphum agere,
to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:
libera arbitria agere,
to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:
paenitentiam agere,
to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:
silentia agere,
to maintain silence, Ov. M. 1, 349:
pacem agere,
Juv. 15, 163:
crimen agere,
to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:
laborem agere,
id. Fin. 2, 32:
cursus agere,
Ov. Am. 3, 6, 95:
delectum agere,
to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:
experimenta agere,
Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:
mensuram,
id. 15, 3, 4, § 14:
curam agere,
to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:
curam ejus egit,
Vulg. Luc. 10, 34:
oblivia agere,
to forget, Ov. M. 12, 540:
nugas agere,
to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:
officinas agere,
to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):
diis gratias pro meritis agere,
Plaut. Am. 1, 1, 26:
Haud male agit gratias,
id. Aul. 4, 4, 31:
Magnas vero agere gratias Thais mihi?
Ter. Eun. 3, 1, 1:
Dis magnas merito gratias habeo atque ago,
id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;
nam relaturum me adfirmare non possum,
id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;
majores etiam habemus,
id. Marcell. 11, 33:
Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,
id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;
referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:
gaudet et invito grates agit inde parenti,
Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;
and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,
Plaut. Trin. 4, 1, 2:
Dianae laudes gratesque agam,
id. Mil. 2, 5, 2; so,
diis immortalibus laudesque et grates egit,
Liv. 26, 48:
agi sibi gratias passus est,
Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:
Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,
id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
5.
Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:
tempus,
Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:
aetatem in litteris,
Cic. Leg. 2, 1, 3:
senectutem,
id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:
dies festos,
id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:
otia secura,
Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:
ruri agere vitam,
Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:
vitam in terris,
Verg. G. 2, 538:
tranquillam vitam agere,
Vulg. 1 Tim. 2, 2:
Hunc (diem) agerem si,
Verg. A. 5, 51:
ver magnus agebat Orbis,
id. G. 2, 338:
aestiva agere,
to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:
menses jam tibi esse actos vides,
Plaut. Am. 1, 3, 2:
mensis agitur hic septimus,
Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:
melior pars acta (est) diei,
Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:
acta est per lacrimas nox,
Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:
tunc principium anni agebatur,
Liv. 3, 6:
actis quindecim annis in regno,
Just. 41, 5, 9:
Nona aetas agitur,
Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:
quartum annum ago et octogesimum,
am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:
Annum agens sextum decimum patrem amisit,
Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:
civitas laeta agere,
was joyful, Sall. J. 55, 2:
tum Marius apud primos agebat,
id. ib. 101, 6:
in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,
id. ib. 89, 7:
apud illos homines, qui tum agebant,
Tac. A. 3, 19:
Thracia discors agebat,
id. ib. 3, 38:
Juxta Hermunduros Naristi agunt,
Tac. G. 42:
ultra jugum plurimae gentes agunt,
id. ib. 43:
Gallos trans Padum agentes,
id. H. 3, 34:
quibus (annis) exul Rhodi agit,
id. A. 1, 4:
agere inter homines desinere,
id. ib. 15, 74:
Vitellius non in ore volgi agere,
was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:
ante aciem agere,
id. G. 7; and:
in armis agere,
id. A. 14, 55 = versari.—
6.
In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:
qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,
Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):
a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,
hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:
Hoc age,
Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:
Hoc agite, of poetry,
Juv. 7, 20:
hoc agamus,
Sen. Clem. 1, 12:
haec agamus,
Cic. Tusc. 1, 49:
agere hoc possumus,
Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:
hoccine agis an non? hoc agam,
id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:
nunc istuc age,
id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:
Hoc egit civis Romanus ante te nemo,
Cic. Lig. 4, 11:
id et agunt et moliuntur,
id. Mur. 38:
(oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,
id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:
qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,
keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:
idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?
id. Lig. 6, 18:
Hoc agit, ut doleas,
Juv. 5, 157:
Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,
Hor. Ep. 1, 18, 88:
Quid tuus ille destrictus gladius agebat?
have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:
Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?
id. ib. 4, 10:
Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,
id. Rosc. Am. 47, 137:
certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,
Nep. Them. 5, 1:
ego id semper egi, ne bellis interessem,
Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:
usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,
Cic. Rosc. Am. 22:
atqui vides, quam alias res agamus,
id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:
aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,
id. Clu. 64.—
7.
In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,
Caes. B. G. 3, 28:
Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,
Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:
aliena bella mercedibus agere,
Mel. 1, 16:
Bellaque non puero tractat agenda puer,
Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:
Martem for bellum,
Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):
levibus proeliis cum Gallis actis,
Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:
forum agere,
to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:
conventus agere,
to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;
used of the governors of provinces: judicium agere,
Plin. 9, 35, 58, § 120:
vivorum coetus agere,
to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:
censum agere,
Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:
recensum agere,
id. Caes. 41:
potestatem agere,
Flor. 1, 7, 2:
honorem agere,
Liv. 8, 26:
regnum,
Flor. 1, 6, 2:
rem publicam,
Dig. 4, 6, 35, § 8:
consulatum,
Quint. 12, 1, 16:
praefecturam,
Suet. Tib. 6:
centurionatum,
Tac. A. 1, 44:
senatum,
Suet. Caes. 88:
fiscum agere,
to have charge of the treasury, id. Dom. 12:
publicum agere,
to collect the taxes, id. Vesp. 1:
inquisitionem agere,
Plin. 29, 1, 8, § 18:
curam alicujus rei agere,
to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:
rei publicae curationem agens,
Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
8.
Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:
velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,
Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:
de condicionibus pacis,
Liv. 8, 37:
de summa re publica,
Suet. Caes. 28:
cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,
id. Aug. 94:
de poena alicujus,
Liv. 5, 36:
de agro plebis,
id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):
cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,
Gell. 13, 15, 10:
agere cum populo de re publica,
Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:
neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,
Sall. C. 51, 43.—So also absol.:
hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,
Cic. Imp. Pomp. 1:
Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,
id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
a.
Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);
ubi est ipsus (vini lepos)?
I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:
Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,
thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:
algae Inquisitores agerent cum remige nudo,
Juv. 4, 49:
haec inter se dubiis de rebus agebant,
thus treated together, Verg. A. 11, 445:
de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,
Cic. Fam. 13, 75:
egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,
id. ib. 5, 2:
misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,
id. ib. 5, 2:
Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,
Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:
Alcibiades praesente vulgo agere coepit,
Nep. Alc. 8, 2:
si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,
Tac. A. 15, 14:
ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,
Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:
Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,
Suet. Tib. 54.—
b.
With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:
facile est bene agere cum eis, etc.,
Cic. Phil. 14, 11:
bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,
Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:
praeclare cum aliquo agere,
Cic. Sest. 23:
Male agis mecum,
Plaut. As. 1, 3, 21:
qui cum creditoribus suis male agat,
Cic. Quinct. 84; and:
tu contra me male agis,
Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:
intelleget secum actum esse pessime,
Cic. Verr. 2, 3, 50:
praeclare mecum actum puto,
id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:
vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,
id. Off. 1, 15:
bene agitur pro noxia,
Plaut. Mil. 5, 23.—
9.
Of transactions before a court or tribunal.
a.
Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:
ex jure civili et praetorio agere,
Cic. Caecin. 12:
tamquam ex syngrapha agere cum populo,
to litigate, id. Mur. 17:
ex sponso egit,
id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:
agere lege in hereditatem,
Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:
cum illo se lege agere dicebat,
Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:
non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,
id. Q. Fr. 1, 4:
causa quam vi agere malle,
Tac. A. 13, 37:
tabellis obsignatis agis mecum,
Cic. Tusc. 5, 11, 33:
Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,
with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,
Castrensis jurisdictio plura manu agens,
settles more cases by force, Tac. Agr. 9:
ubi manu agitur,
when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
b.
Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:
causam apud centumviros egit,
Cic. Caecin. 24:
Caesar cum ageret apud censores,
Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:
egi causam adversus magistratus,
Vulg. 2 Esdr. 13, 11:
orator agere dicitur causam,
Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:
agit causas liberales,
Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:
cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,
Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;
tua res agitur,
is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;
and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,
Cic. Fam. 5, 10:
Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,
Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:
tam solute agere, tam leniter,
id. Brut. 80:
tu istuc nisi fingeres, sic ageres?
id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:
Sed estne hic ipsus, de quo agebam?
of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:
causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,
to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:
Samnitium bella, quae agimus,
are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
c.
Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:
reus agitur,
id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:
agere furti,
to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:
adulterii cum aliquo,
Quint. 4, 4, 8:
injuriarum,
id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
d.
Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:
non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,
Ter. Heaut. 3, 1, 67:
non capitis ei res agitur, sed pecuniae,
the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:
aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,
Cic. Verr. 2, 4, 51:
si magna res, magna hereditas agetur,
id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
(α).
Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:
at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,
Plaut. Stich. 1, 2, 72:
quasi istic mea res minor agatur quam tua,
Ter. Heaut. 2, 3, 113:
agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6:
in quibus eorum aut caput agatur aut fama,
id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:
non libertas solum agebatur,
Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):
agitur pars tertia mundi,
is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
(β).
Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;
perii,
this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:
actum hodie est de me,
Plaut. Ps. 1, 1, 63:
jam de Servio actum,
Liv. 1, 47:
actum est de collo meo,
Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;
ilicet me infelicem,
Plaut. Cist. 4, 2, 17:
si animus hominem pepulit, actumst,
id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:
actumst, ilicet, peristi,
Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;
actumst,
id. Heaut. 3, 3, 3.—
(γ).
Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:
rem actam agis,
Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,
actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,
Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:
acta agimus,
id. Am. 22.—
10.
To represent by external action, to perform, pronounce, deliver, etc.
a.
Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:
quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,
id. ib. 3, 56, 214:
agere fortius et audentius volo,
Tac. Or. 18; 39.—
b.
Of an actor, to represent, play, act:
Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,
Plaut. Am. prol. 88; so,
fabulam,
Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:
dum haec agitur fabula,
Plaut. Men. prol. 72 al.:
partis,
to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:
Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,
Cic. Rosc. Com. 7:
gestum agere in scaena,
id. de Or. 2, 57:
dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,
Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:
egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,
id. Fam. 2, 9:
amicum imperatoris,
Tac. H. 1, 30:
exulem,
id. A. 1, 4:
socium magis imperii quam ministrum,
id. H. 2, 83:
senatorem,
Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:
utrinque prora frontem agit,
serves as a bow, Tac. G. 44.—
11.
Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:
tanta mobilitate sese Numidae agunt,
Sall. J. 56, 5:
quanto ferocius ante se egerint,
Tac. H. 3, 2 Halm:
qui se pro equitibus Romanis agerent,
Suet. Claud. 25:
non principem se, sed ministrum egit,
id. ib. 29:
neglegenter se et avare agere,
Eutr. 6, 9:
prudenter se agebat,
Vulg. 1 Reg. 18, 5:
sapienter se agebat,
ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:
seditiose,
Tac. Agr. 7:
facile justeque,
id. ib. 9:
superbe,
id. H. 2, 27:
ex aequo,
id. ib. 4, 64:
anxius et intentus agebat,
id. Agr. 5.—
12.
Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
a.
In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
(α).
In the sing.:
age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,
come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:
age, perge, quaeso,
id. Cist. 2, 3, 12:
age, da veniam filio,
Ter. Ad. 5, 8, 14:
age, age, nunc experiamur,
id. ib. 5, 4, 23:
age sis tu... delude,
Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:
quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,
Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:
Agedum vicissim dic,
Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:
agedum humanis concede,
Lucr. 3, 962:
age modo hodie sero,
Ter. Heaut. 2, 3, 103:
age nuncjam,
id. And. 5, 2, 25:
En age, quid cessas,
Tib. 2, 2, 10:
Quare age,
Verg. A. 7, 429:
Verum age,
id. ib. 12, 832:
Quin age,
id. G. 4, 329:
en, age, Rumpe moras,
id. ib. 3, 43:
eia age,
id. A. 4, 569.—
(β).
In the plur.:
agite, pugni,
up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:
agite bibite,
id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:
agite in modum dicite,
Cat. 61, 38:
Quare agite... conjungite,
id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:
vos agite... volvite,
Val. Fl. 3, 311:
agite nunc, divites, plorate,
Vulg. Jac. 5, 1:
agitedum,
Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):
age igitur, intro abite,
Plaut. Mil. 3, 3, 54:
En agedum convertite,
Prop. 1, 1, 21:
mittite, agedum, legatos,
Liv. 38, 47:
Ite age,
Stat. Th. 10, 33:
Huc age adeste,
Sil. 11, 169.—
b.
In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:
nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,
id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;
4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:
age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,
Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
c.
As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;
dabo,
Ter. Phorm. 4, 3, 57:
Age, veniam,
id. And. 4, 2, 30:
age, sit ita factum,
Cic. Mil. 19:
age sane,
Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
► Position.
—Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
I.
Sometimes follows such verb; as,
a.
In dactylic metre:
Cede agedum,
Prop. 5, 9, 54:
Dic age,
Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:
Esto age,
Pers. 2, 42:
Fare age,
Verg. A. 3, 362:
Finge age,
Ov. H. 7, 65:
Redde age,
Hor. S. 2, 8, 80:
Surge age,
Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:
Vade age,
Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,
agite: Ite agite,
Prop. 4, 3, 7.—
b.
In other metres (very rarely):
appropera age,
Plaut. Cas. 2, 2, 38:
dic age,
Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;
3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,
Liv. 38, 47:
procedat agedum ad pugnam,
id. 7, 9.—
II.
It is often separated from such verb:
age me huc adspice,
Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:
Age... instiga,
Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:
Quare agite... conjungite,
Cat. 64, 372:
Huc age... veni,
Tib. 2, 5, 2:
Ergo age cervici imponere nostrae,
Verg. A. 2, 707:
en age segnis Rumpe moras,
id. G. 3, 42:
age te procellae Crede,
Hor. C. 3, 27, 62:
Age jam... condisce,
id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
1.
ăgens, entis, P. a.
A.
Adj.
1.
Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):
utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,
Cic. de Or. 2, 87, 358:
acre orator, incensus et agens,
id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
► 2.
Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
B.
Subst.: ăgentes, ium.
a.
Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
b.
For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
2.
actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
A.
actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:
actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,
Cic. Phil. 1, 7:
acta Caesaris servanda censeo,
id. ib. 1, 7:
acta tui praeclari tribunatus,
id. Dom. 31.—
B.
acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;
but Augustus again prohibited it,
Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;
also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,
the city journal, Tac. A. 13, 31:
acta populi,
Suet. Caes. 20:
acta publica,
Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:
urbana,
id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
1.
With the time added:
acta eorum temporum,
Plin. 7, 13, 11, § 60:
illius temporis,
Ascon. Mil. 44, 16:
ejus anni,
Plin. 2, 56, 57, § 147.—
2.
Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
C.
acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
D.
acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
a.
Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
b.
Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
E.
acta militarĭa, the daily records of the movements of a legion, Veg. R. R. 2, 19.

Lewis & Short latin dictionary > agentes
19 ago

ăgo, egi, actum, 3, v. a. (axim = egerim, Pac. ap. Non. 505, 22; Paul. ex Fest. s. v. axitiosi, p. 3 Mull.;
axit = egerit,
Paul. Diac. 3, 3;
AGIER = agi,
Cic. Off. 3, 15;
agentum = agentium,
Vulc. Gall. Av. Cass. 4, 6) [cf. agô; Sanscr. ag, aghami = to go, to drive; agmas = way, train = ogmos; agis = race, contest = agôn; perh. also Germ. jagen, to drive, to hunt], to put in motion, to move (syn.: agitare, pellere, urgere).
I.
Lit.
A.
Of cattle and other animals, to lead, drive.
a.
Absol.: agas asellum, Seip. ap. Cic. de Or. 2, 64, 258:
jumenta agebat,
Liv. 1, 48:
capellas ago,
Verg. E. 1, 13:
Pars quia non veniant pecudes, sed agantur, ab actu etc.,
Ov. F. 1, 323:
caballum,
Hor. Ep. 1, 18, 36.—
b.
With acc. of place, prep., sup., or inf.:
agere bovem Romam,
Curt. 1, 45:
equum in hostem,
id. 7, 4:
Germani in amnem aguntur,
Tac. H. 5, 21:
acto ad vallum equo,
id. A. 2, 13:
pecora per calles,
Curt. 7, 11:
per devia rura capellas,
Ov. M. 1, 676:
pecus pastum,
Varr. L. L. 6, 41, p. 88 Mull.:
capellas potum age,
Verg. E. 9, 23:
pecus egit altos Visere montes,
Hor. C. 1, 2, 7.—
B.
Of men, to drive, lead, conduct, impel.
a.
Absol.:
agmen agens equitum,
Verg. A. 7, 804.—
b.
With prep., abl., or inf.:
vinctum ante se Thyum agebat,
Nep. Dat. 3:
agitur praeceps exercitus Lydorum in populos,
Sil. 4, 720:
(adulteram) maritus per omnem vicum verbere agit,
Tac. G. 19; Suet. Calig. 27:
captivos prae se agentes,
Curt. 7, 6; Liv. 23, 1:
acti ante suum quisque praedonem catenati,
Quint. 8, 3, 69:
captivos sub curribus agere,
Mart. 8, 26:
agimur auguriis quaerere exilia,
Verg. A. 3, 5;
and simple for comp.: multis milibus armatorum actis ex ea regione = coactis,
Liv. 44, 31.— In prose: agi, to be led, to march, to go:
quo multitudo omnis consternata agebatur,
Liv. 10, 29: si citius agi vellet agmen, that the army would move, or march on quicker, id. 2, 58:
raptim agmine acto,
id. 6, 28; so id. 23, 36; 25, 9.— Trop.:
egit sol hiemem sub terras,
Verg. G. 4, 51:
poemata dulcia sunto Et quocumque volent animum auditoris agunto,
lead the mind, Hor. A. P. 100. —Hence, poet.: se agere, to betake one's self, i. e. to go, to come (in Plaut. very freq.;
also in Ter., Verg., etc.): quo agis te?
where are you going? Plaut. Am. 1, 1, 294:
unde agis te?
id. Most. 1, 4, 28; so id. ib. 3, 1, 31; id. Mil. 3, 2, 49; id. Poen. 1, 2, 120; id. Pers. 4, 3, 13; id. Trin. 4, 3, 71:
quo hinc te agis?
where are you going, Ter. And. 4, 2, 25:
Ecce gubernator sese Palinurus agebat,
was moving along, Verg. A. 6, 337:
Aeneas se matutinus agebat,
id. ib. 8, 465:
is enim se primus agebat,
for he strode on in front, id. ib. 9, 696.—Also without se:
Et tu, unde agis?
Plaut. Bacch. 5, 1, 20:
Quo agis?
id. Pers. 2, 2, 34:
Huc age,
Tib. 2, 5, 2 (unless age is here to be taken with veni at the end of the line).—
C.
To drive or carry off (animals or men), to steal, rob, plunder (usually abigere):
Et redigunt actos in sua rura boves,
Ov. F. 3, 64.—So esp. freq. of men or animals taken as booty in war, while ferre is used of portable things; hence, ferre et agere (as in Gr. agein kai pherein, Hom. Il. 5, 484; and reversed, pherein kai agein, in Hdt. and Xen.; cf.:
rapiunt feruntque,
Verg. A. 2, 374:
rapere et auferre,
Cic. Off. 1, 14), in gen., to rob, to plunder: res sociorum ferri agique vidit, Liv. 22, 3:
ut ferri agique res suas viderunt,
id. 38, 15; so id. 3, 37;
so also: rapere agereque: ut ex alieno agro raperent agerentque,
Liv. 22, 1, 2; but portari atque agi means to bear and carry, to bring together, in Caes. B. C. 2, 29 (as pherein kai agein in Plat. Phaedr. 279, C):
ne pulcram praedam agat,
Plaut. Aul. 4, 2, 3:
urbes, agros vastare, praedas agere,
Sall. J. 20, 8; 32, 3:
pecoris et mancipiorum praedas,
id. ib. 44, 5;
so eccl. Lat.: agere praedas de aliquo,
Vulg. Jud. 9, 16; ib. 1 Reg. 27, 8; cf. Gron. Obs. 3, 22, 633.—
D.
To chase, pursue, press animals or men, to drive about or onwards in flight (for the usual agitare).
a.
Of animals:
apros,
Verg. G. 3, 412:
cervum,
id. A. 7, 481; cf. id. ib. 4, 71:
citos canes,
Ov. H. 5, 20:
feros tauros,
Suet. Claud. 21.—
b.
Of men:
ceteros ruerem, agerem,
Ter. Ad. 3, 2, 21 (= prosequerer, premerem, Don.):
ita perterritos egerunt, ut, etc.,
Caes. B. G. 4, 12:
Demoleos cursu palantis Troas agebat,
Verg. A. 5, 265; cf. id. ib. 1, 574:
aliquem in exsilium,
Liv. 25, 2; so Just. 2, 9, 6; 16, 4, 4; 17, 3, 17;
22, 1, 16 al.: aliquem in fugam,
id. 16, 2, 3.—
E.
Of inanimate or abstract objects, to move, impel, push forwards, advance, carry to or toward any point:
quid si pater cuniculos agat ad aerarium?
lead, make, Cic. Off. 3, 23, 90:
egisse huc Alpheum vias,
made its way, Verg. A. 3, 695:
vix leni et tranquillo mari moles agi possunt,
carry, build out, Curt. 4, 2, 8:
cloacam maximam sub terram agendam,
to be carried under ground, Liv. 1, 56;
so often in the histt., esp. Caes. and Livy, as t. t., of moving forwards the battering engines: celeriter vineis ad oppidum actis,
pushed forwards, up, Caes. B. G. 2, 12 Herz.; so id. ib. 3, 21; 7, 17; id. B. C. 2, 1; Liv. 8, 16:
accelerant acta pariter testudine Volsci,
Verg. A. 9, 505 al.:
fugere colles campique videntur, quos agimus praeter navem, i. e. praeter quos agimus navem,
Lucr. 4, 391:
in litus passim naves egerunt,
drove the ships ashore, Liv. 22, 19:
ratem in amnem,
Ov. F. 1, 500:
naves in advorsum amnem,
Tac. H. 4, 22.— Poet.: agere navem, to steer or direct a ship, Hor. Ep. 2, 1, 114; so,
agere currum,
to drive a chariot, Ov. M. 2, 62; 2, 388 al.—
F.
To stir up, to throw out, excite, cause, bring forth (mostly poet.):
scintillasque agere ac late differre favillam,
to throw out sparks and scatter ashes far around, Lucr. 2, 675:
spumas ore,
Verg. G. 3, 203; so Cic. Verr. 2, 4, 66:
piceum Flumen agit,
Verg. A. 9, 814:
qui vocem cubantes sensim excitant, eandemque cum egerunt, etc.,
when they have brought it forth, Cic. de Or. 1, 59, 251. —Hence, animam agere, to expel the breath of life, give up the ghost, expire:
agens animam spumat,
Lucr. 3, 493:
anhelans vaga vadit, animam agens,
Cat. 63, 31:
nam et agere animam et efflare dicimus,
Cic. Tusc. 1, 9, 19:
Hortensius, cum has litteras scripsi, animam agebat,
id. Fam. 8, 13, 2; so Cael. ap. Cic. Fam. 8, 13:
eodem tempore et gestum et animam ageres,
Cic. Rosc. Com. 8:
Est tanti habere animam ut agam?
Sen. Ep. 101, 12; and with a play upon words: semper agis causas et res agis, Attale, semper. Est, non est, quod agas, Attale, semper agis. Si res et causae desunt, agis, Attale, mulas;
Attale, ne quod agas desit, agas animam,
Mart. 1, 80.—
G.
Of plants, to put forth or out, to shoot, extend:
(salices) gemmas agunt,
Varr. R. R. 1, 30:
florem agere coeperit ficus,
Col. R. R. 5, 10, 10:
frondem agere,
Plin. 18, 6, 8, § 45:
se ad auras palmes agit,
Verg. G. 2, 364:
(platanum) radices trium et triginta cubitorum egisse,
Varr. R. R. 1, 37, 15:
per glebas sensim radicibus actis,
Ov. M. 4, 254; so id. ib. 2, 583:
robora suas radices in profundum agunt,
Plin. 16, 31, 56, § 127.—Metaph.:
vera gloria radices agit,
Cic. Off. 2, 12, 43:
pluma in cutem radices egerat imas,
Ov. M. 2, 582.
II.
Trop.
A.
Spec., to guide, govern:
Tros Tyriusque mihi nullo discrimine agetur,
Verg. A. 1, 574; cf. Forbig. ad h. 1., who considers it the only instance of this use, and compares a similar use of agô; v. L. and S. s. v. II. 2.—
B.
In gen., to move, impel, excite, urge to a thing, to prompt or induce to:
si quis ad illa deus te agat,
Hor. S. 2, 7, 24:
una plaga ceteros ad certamen egit,
Liv. 9, 41; 8, 7; 39, 15: quae te, germane, furentem Mens agit in facinus? Ov. M. 5, 14:
totis mentibus acta,
Sil. 10, 191:
in furorem agere,
Quint. 6, 1, 31:
si Agricola in ipsam gloriam praeceps agebatur,
Tac. Agr. 41:
provinciam avaritia in bellum egerat,
id. A. 14, 32.—
C.
To drive, stir up, excite, agitate, rouse vehemently (cf. agito, II.):
me amor fugat, agit,
Plaut. Cist. 2, 1, 8:
agunt eum praecipitem poenae civium Romanorum,
Cic. Verr. 1, 3:
perpetua naturalis bonitas, quae nullis casibus neque agitur neque minuitur,
Nep. Att. 9, 1 Brem.:
opportunitas, quae etiam mediocres viros spe praedae transvorsos agit,
i. e. leads astray, Sall. J. 6, 3; 14, 20; so Sen. Ep. 8, 3.— To pursue with hostile intent, to persecute, disturb, vex, to attack, assail (for the usu. agitare; mostly poet.):
reginam Alecto stimulis agit undique Bacchi,
Verg. A. 7, 405:
non res et agentia (i. e. agitantia, vexantia) verba Lycamben,
Hor. Ep. 1, 19, 25:
acerba fata Romanos agunt,
id. Epod 7, 17:
diris agam vos,
id. ib. 5, 89:
quam deus ultor agebat,
Ov. M. 14, 750:
futurae mortis agor stimulis,
Luc. 4, 517; cf. Matth. ad Cic. Mur. § 21.—
D.
To drive at something, to pursue a course of action, i. e. to make something an object of action; either in the most general sense, like the Engl. do and the Gr. prattein, for every kind of mental or physical employment; or, in a more restricted sense, to exhibit in external action, to act or perform, to deliver or pronounce, etc., so that after the act is completed nothing remains permanent, e. g. a speech, dance, play, etc. (while facere, to make, poiein, denotes the production of an object which continues to exist after the act is completed; and gerere, the performance of the duties of an office or calling).—On these significations, v. Varr. 6, 6, 62, and 6, 7, 64, and 6, 8, 72.—For the more restricted signif. v. Quint. 2, 18, 1 sq.; cf. Manut. ad Cic. Fam. 7, 12; Hab. Syn. 426.
1.
In the most gen. signif., to do, act, labor, in opp. to rest or idleness.
a.
With the gen. objects, aliquid, nihil, plus, etc.:
numquam se plus agere quam nihil cum ageret,
Cic. Rep. 1, 17 (cf. with this, id. Off. 3, 1: numquam se minus otiosum esse quam cum otiosus esset): mihi, qui nihil agit, esse omnino non videtur. id. N. D. 2, 16, 46:
post satietatem nihil (est) agendum,
Cels. 1, 2.—Hence,
b.
Without object:
aliud agendi tempus, aliud quiescendi,
Cic. N. D. 2, 53, 132; Juv. 16, 49:
agendi tempora,
Tac. H. 3, 40:
industria in agendo, celeritas in conficiendo,
Cic. Imp. Pomp. 10, 29.—
c.
In colloquial lang., to do, to fare, get on: quid agis? what are you doing? M. Tulli, quid agis? Cic. Cat. 1, 11:
Quid agis?
What's your business? Plaut. Stich. 2, 2, 9; also, How goes it with you? How are you? ti pratteis, Plaut. Curc. 2, 1, 20; Cic. Fam. 7, 11 al.; Hor. S. 1, 9, 4:
vereor, quid agat,
how he is, Cic. Att. 9, 17:
ut sciatis, quid agam,
Vulg. Ephes. 6, 21:
prospere agit anima tua,
fares well, ib. 3 Joan. 2:
quid agitur?
how goes it with you? how do you do? how are you? Plaut. Ps. 1, 1, 17; 1, 5, 42; Ter. Eun. 2, 2, 40:
Quid intus agitur?
is going on, Plaut. Cas. 5, 2, 20; id. Ps. 1, 5, 42 al.—
d.
With nihil or non multum, to do, i. e. to effect, accomplish, achieve nothing, or not much (orig. belonging to colloquial lang., but in the class. per. even in oratorical and poet. style): nihil agit;
collum obstringe homini,
Plaut. Curc. 5, 3, 29:
nihil agis,
you effect nothing, it is of no use, Ter. Ad. 5, 8, 12:
nihil agis, dolor! quamvis sis molestus, numquam te esse confitebor malum,
Cic. Tusc. 2, 25, 61 Kuhn.; Matius ap. Cic. Fam. 11, 28, 10: cupis, inquit, abire; sed nihil agis;
usque tenebo,
Hor. S. 1, 9, 15:
[nihil agis,] nihil assequeris,
Cic. Cat. 1, 6, 15 B. and K.:
ubi blanditiis agitur nihil,
Ov. M. 6, 685: egerit non multum, has not done much, Curt. ap. Cic. Fam. 7, 29; cf. Ruhnk. ad Rutil. Lup. p. 120.—
e.
In certain circumstances, to proceed, do, act, manage (mostly belonging to familiar style): Thr. Quid nunc agimus? Gn. Quin redimus, What shall we do now? Ter. Eun. 4, 7, 41:
hei mihi! quid faciam? quid agam?
what shall I do? how shall I act? id. Ad. 5, 3, 3:
quid agam, habeo,
id. And. 3, 2, 18 (= quid respondeam habeo, Don.) al.:
sed ita quidam agebat,
was so acting, Cic. Lig. 7, 21: a Burro minaciter actum, Burrus [p. 75] proceeded to threats, Tac. A. 13, 21.—
2.
To pursue, do, perform, transact (the most usual signif. of this word; in all periods; syn.: facere, efficere, transigere, gerere, tractare, curare): cui quod agat institutumst nullo negotio id agit, Enn. ap. Gell. 19, 10, 12 (Trag. v. 254 Vahl.): ut quae egi, ago, axim, verruncent bene, Pac. ap. Non. 505, 23 (Trag. Rel. p. 114 Rib.):
At nihil est, nisi, dum calet, hoc agitur,
Plaut. Poen. 4, 2, 92:
Ut id agam, quod missus huc sum,
id. Ps. 2, 2, 44: homines quae agunt vigilantes, agitantque, ea si cui in somno accidunt, minus mirum est, Att. ap. Cic. Div. 1, 22, 45:
observabo quam rem agat,
what he is going to do, Plaut. Am. 1, 1, 114:
Id quidem ago,
That is what I am doing, Verg. E. 9, 37:
res vera agitur,
Juv. 4, 35:
Jam tempus agires,
Verg. A. 5, 638:
utilis rebus agendis,
Juv. 14, 72:
grassator ferro agit rem,
does the business with a dagger, id. 3, 305; 6, 659 (cf.:
gladiis geritur res,
Liv. 9, 41):
nihil ego nunc de istac re ago,
do nothing about that matter, Plaut. Truc. 4, 4, 8:
postquam id actumst,
after this is accomplished, id. Am. 1, 1, 72; so,
sed quid actumst?
id. Ps. 2, 4, 20:
nihil aliud agebam nisi eum defenderem,
Cic. Sull. 12:
ne quid temere ac fortuitu, inconsiderate negligenterque agamus,
id. Off. 1, 29:
agamus quod instat,
Verg. E. 9, 66:
renuntiaverunt ei omnia, quae egerant,
Vulg. Marc. 6, 30; ib. Act. 5, 35:
suum negotium agere,
to mind one's business, attend to one's own affairs, Cic. Off. 1, 9; id. de Or. 3, 55, 211; so,
ut vestrum negotium agatis,
Vulg. 1 Thess. 4, 11:
neque satis Bruto constabat, quid agerent,
Caes. B. G. 3, 14:
postquam res in Africa gestas, quoque modo actae forent, fama divolgavit,
Sall. J. 30, 1:
sed tu delibera, utrum colloqui malis an per litteras agere quae cogitas,
Nep. Con. 3, 8 al. —With the spec. idea of completing, finishing: jucundi acti labores, a proverb in Cic. Fin. 2, 32, 105.—
3.
To pursue in one's mind, to drive at, to revolve, to be occupied with, think upon, have in view, aim at (cf. agito, II. E., volvo and voluto):
nescio quid mens mea majus agit,
Ov. H. 12, 212:
hoc variis mens ipsa modis agit,
Val. Fl. 3, 392:
agere fratri proditionem,
Tac. H. 2, 26:
de intranda Britannia,
id. Agr. 13.—
4.
With a verbal subst., as a favorite circumlocution for the action indicated by the subst. (cf. in Gr. agô with verbal subst.):
rimas agere (sometimes ducere),
to open in cracks, fissures, to crack, Cic. Att. 14, 9; Ov. M. 2, 211; Luc. 6, 728: vos qui regalis corporis custodias agitis, keep watch over, guard, Naev. ap. Non. 323, 1; so Liv. 5, 10:
vigilias agere,
Cic. Verr. 4, 43, 93; Nep. Thras. 4; Tac. H. 3, 76:
excubias alicui,
Ov. F. 3, 245:
excubias,
Tac. H. 4, 58:
pervigilium,
Suet. Vit. 10:
stationem agere,
to keep guard, Liv. 35, 29; Tac. H. 1, 28:
triumphum agere,
to triumph, Cic. Fam. 3, 10; Ov. M. 15, 757; Suet. Dom. 6:
libera arbitria agere,
to make free decisions, to decide arbitrarily, Liv. 24, 45; Curt. 6, 1, 19; 8, 1, 4:
paenitentiam agere,
to exercise repentance, to repent, Quint. 9, 3, 12; Petr. S. 132; Tac. Or. 15; Curt. 8, 6, 23; Plin. Ep. 7, 10; Vulg. Lev. 5, 5; ib. Matt. 3, 2; ib. Apoc. 2, 5:
silentia agere,
to maintain silence, Ov. M. 1, 349:
pacem agere,
Juv. 15, 163:
crimen agere,
to bring accusation, to accuse, Cic. Verr. 4, 22, 48:
laborem agere,
id. Fin. 2, 32:
cursus agere,
Ov. Am. 3, 6, 95:
delectum agere,
to make choice, to choose, Plin. 7, 29, 30, § 107; Quint. 10, 4, 5:
experimenta agere,
Liv. 9, 14; Plin. 29, 1, 8, § 18:
mensuram,
id. 15, 3, 4, § 14:
curam agere,
to care for, Ov. H. 15, 302; Quint. 8, prooem. 18:
curam ejus egit,
Vulg. Luc. 10, 34:
oblivia agere,
to forget, Ov. M. 12, 540:
nugas agere,
to trifle, Plaut. Cist. 2, 3, 29; id. As. 1, 1, 78, and often:
officinas agere,
to keep shop, Inscr. Orell. 4266.—So esp.: agere gratias ( poet. grates; never in sing. gratiam), to give thanks, to thank; Gr. charin echein ( habere gratiam is to be or feel grateful; Gr. charin eidenai; and referre gratiam, to return a favor, requite; Gr. charin apodidonai; cf. Bremi ad Nep. Them. 8, 7):
diis gratias pro meritis agere,
Plaut. Am. 1, 1, 26:
Haud male agit gratias,
id. Aul. 4, 4, 31:
Magnas vero agere gratias Thais mihi?
Ter. Eun. 3, 1, 1:
Dis magnas merito gratias habeo atque ago,
id. Phorm. 5, 6, 80: Lentulo nostro egi per litteras tuo nomine gratias diligenter, Cic. Fam. 1, 10: immortales ago tibi gratias agamque dum vivam;
nam relaturum me adfirmare non possum,
id. ib. 10, 11, 1: maximas tibi omnes gratias agimus, C. Caesar;
majores etiam habemus,
id. Marcell. 11, 33:
Trebatio magnas ago gratias, quod, etc.,
id. Fam. 11, 28, 8: renuntiate gratias regi me agere;
referre gratiam aliam nunc non posse quam ut suadeam, ne, etc.,
Liv. 37, 37: grates tibi ago, summe Sol, vobisque, reliqui Caelites, * Cic. Rep. 6, 9:
gaudet et invito grates agit inde parenti,
Ov. M. 2, 152; so id. ib. 6, 435; 484; 10, 291; 681; 14, 596; Vulg. 2 Reg. 8, 10; ib. Matt. 15, 36 al.;
and in connection with this, laudes agere: Jovis fratri laudes ago et grates gratiasque habeo,
Plaut. Trin. 4, 1, 2:
Dianae laudes gratesque agam,
id. Mil. 2, 5, 2; so,
diis immortalibus laudesque et grates egit,
Liv. 26, 48:
agi sibi gratias passus est,
Tac. Agr. 42; so id. H. 2, 71; 4, 51; id. A. 13, 21; but oftener grates or gratis in Tac.:
Tiberius egit gratis benevolentiae patrum, A. 6, 2: agit grates,
id. H. 3, 80; 4, 64; id. A. 2, 38; 2, 86; 3, 18; 3, 24; 4, 15 al.—
5.
Of time, to pass, spend (very freq. and class.): Romulus in caelo cum dis agit aevom, Enn. ap. Cic. Tusc. 1, 12, 28; so Pac. id. ib. 2, 21, 49, and Hor. S. 1, 5, 101:
tempus,
Tac. H. 4, 62; id. A. 3, 16: domi aetatem, Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6:
aetatem in litteris,
Cic. Leg. 2, 1, 3:
senectutem,
id. Sen. 3, 7; cf. id. ib. 17, 60:
dies festos,
id. Verr. 2, 4, 48; Tac. G. 17:
otia secura,
Verg. G. 3, 377; Ov. F. 1, 68; 4, 926:
ruri agere vitam,
Liv. 7, 39, and Tac. A. 15, 63:
vitam in terris,
Verg. G. 2, 538:
tranquillam vitam agere,
Vulg. 1 Tim. 2, 2:
Hunc (diem) agerem si,
Verg. A. 5, 51:
ver magnus agebat Orbis,
id. G. 2, 338:
aestiva agere,
to pass, be in, summer quarters, Liv. 27, 8; 27, 21; Curt. 5, 8, 24.— Pass.:
menses jam tibi esse actos vides,
Plaut. Am. 1, 3, 2:
mensis agitur hic septimus,
Ter. Hec. 3, 3, 34, and Ov. M. 7, 700:
melior pars acta (est) diei,
Verg. A. 9, 156; Juv. 4, 66; Tac. A. 15, 63:
acta est per lacrimas nox,
Ov. H. 12, 58 Ruhnk.:
tunc principium anni agebatur,
Liv. 3, 6:
actis quindecim annis in regno,
Just. 41, 5, 9:
Nona aetas agitur,
Juv. 13, 28 al. —With annus and an ordinal, to be of a certain age, to be so old:
quartum annum ago et octogesimum,
am eighty-four years old, Cic. Sen. 10, 32:
Annum agens sextum decimum patrem amisit,
Suet. Caes. 1.—Metaph.: sescentesimum et quadragesimum annum urbs nostra agebat, was in its 640 th year, Tac. G. 37.— Hence also absol. (rare), to pass or spend time, to live, to be, to be somewhere:
civitas laeta agere,
was joyful, Sall. J. 55, 2:
tum Marius apud primos agebat,
id. ib. 101, 6:
in Africa, qua procul a mari incultius agebatur,
id. ib. 89, 7:
apud illos homines, qui tum agebant,
Tac. A. 3, 19:
Thracia discors agebat,
id. ib. 3, 38:
Juxta Hermunduros Naristi agunt,
Tac. G. 42:
ultra jugum plurimae gentes agunt,
id. ib. 43:
Gallos trans Padum agentes,
id. H. 3, 34:
quibus (annis) exul Rhodi agit,
id. A. 1, 4:
agere inter homines desinere,
id. ib. 15, 74:
Vitellius non in ore volgi agere,
was not in the sight of the people, id. H. 3, 36:
ante aciem agere,
id. G. 7; and:
in armis agere,
id. A. 14, 55 = versari.—
6.
In the lang. of offerings, t. t., to despatch the victim, to kill, slay. In performing this rite, the sacrificer asked the priest, agone, shall I do it? and the latter answered, age or hoc age, do it:
qui calido strictos tincturus sanguine cultros semper, Agone? rogat, nec nisi jussus agit,
Ov. F. 1. 321 (cf. agonia and agonalia):
a tergo Chaeream cervicem (Caligulae) gladio caesim graviter percussisse, praemissa voce,
hoc age, Suet. Calig. 58; id. Galb. 20. —This call of the priest in act of solemn sacrifice, Hoc age, warned the assembled multitude to be quiet and give attention; hence hoc or id and sometimes haec or istuc agere was used for, to give attention to, to attend to, to mind, heed; and followed by ut or ne, to pursue a thing, have it in view, aim at, design, etc.; cf. Ruhnk. ad Ter. And. 1, 2, 15, and Suet. Calig. 58: hoc agite, Plaut. As. prol. init.:
Hoc age,
Hor. S. 2, 3, 152; id. Ep. 1, 6, 31:
Hoc agite, of poetry,
Juv. 7, 20:
hoc agamus,
Sen. Clem. 1, 12:
haec agamus,
Cic. Tusc. 1, 49:
agere hoc possumus,
Lucr. 1, 41; 4, 969; Juv. 7, 48:
hoccine agis an non? hoc agam,
id. ib., Ter. And. 1, 2, 15; 2, 5, 4:
nunc istuc age,
id. Heaut. 3, 2, 47; id. Phorm. 2, 3, 3 al.:
Hoc egit civis Romanus ante te nemo,
Cic. Lig. 4, 11:
id et agunt et moliuntur,
id. Mur. 38:
(oculi, aures, etc.) quasi fenestrae sunt animi, quibus tamen sentire nihil queat mens, nisi id agat et adsit,
id. Tusc. 1, 20, 46: qui id egerunt, ut gentem... collocarent, aimed at this, that, etc., id. Cat. 4, 6, 12:
qui cum maxime fallunt, id agunt, ut viri boni esse videantur,
keep it in view, that, id. Off. 1, 13, 41:
idne agebas, ut tibi cum sceleratis, an ut cum bonis civibus conveniret?
id. Lig. 6, 18:
Hoc agit, ut doleas,
Juv. 5, 157:
Hoc age, ne mutata retrorsum te ferat aura,
Hor. Ep. 1, 18, 88:
Quid tuus ille destrictus gladius agebat?
have in view, mean, Cic. Leg. 3, 9:
Quid aliud egimus nisi ut, quod hic potest, nos possemus?
id. ib. 4, 10:
Sin autem id actum est, ut homines postremi pecuniis alienis locupletarentur,
id. Rosc. Am. 47, 137:
certiorem eum fecit, id agi, ut pons dissolveretur,
Nep. Them. 5, 1:
ego id semper egi, ne bellis interessem,
Cic. Fam. 4, 7.—Also, the opp.: alias res or aliud agere, not to attend to, heed, or observe, to pursue secondary or subordinate objects: Ch. Alias res agis. Pa. Istuc ago equidem, Ter. Eun. 2, 3, 57; id. Hec. 5, 3, 28:
usque eo animadverti eum jocari atque alias res agere,
Cic. Rosc. Am. 22:
atqui vides, quam alias res agamus,
id. de Or. 3, 14, 51; id. Brut. 66, 233:
aliud agens ac nihil ejusmodi cogitans,
id. Clu. 64.—
7.
In relation to public affairs, to conduct, manage, carry on, administer: agere bellum, to carry on or wage war (embracing the whole theory and practice of war, while bellum gerere designates the bodily and mental effort, and the bearing of the necessary burdens; and bellum facere, the actual outbreak of hostile feelings, v. Herz. ad Caes. B. G. 28):
qui longe alia ratione ac reliqui Galli bellum agere instituerunt,
Caes. B. G. 3, 28:
Antiochus si tam in agendo bello parere voluisset consiliis ejus (Hannibalis) quam in suscipiendo instituerat, etc.,
Nep. Hann. 8, 3; Curt. 4, 10, 29:
aliena bella mercedibus agere,
Mel. 1, 16:
Bellaque non puero tractat agenda puer,
Ov. A. A. 1, 182 (also in id. Tr. 2, 230, Gron. Observ. 2, 3, 227, for the usu. obit, with one MS., reads agit; so Merkel).— Poet.:
Martem for bellum,
Luc. 4, 2: agere proelium, to give battle (very rare):
levibus proeliis cum Gallis actis,
Liv. 22, 9.—Of offices, employments, etc., to conduct, exercise, administer, hold:
forum agere,
to hold court, Cic. Fam. 8, 6; and:
conventus agere,
to hold the assizes, id. Verr. 5, 11, 28; Caes. B. G. 1, 54; 6, 44;
used of the governors of provinces: judicium agere,
Plin. 9, 35, 58, § 120:
vivorum coetus agere,
to make assemblies of, to assemble, Tac. A. 16, 34:
censum agere,
Liv. 3, 22; Tac. A. 14, 46; Suet. Aug. 27:
recensum agere,
id. Caes. 41:
potestatem agere,
Flor. 1, 7, 2:
honorem agere,
Liv. 8, 26:
regnum,
Flor. 1, 6, 2:
rem publicam,
Dig. 4, 6, 35, § 8:
consulatum,
Quint. 12, 1, 16:
praefecturam,
Suet. Tib. 6:
centurionatum,
Tac. A. 1, 44:
senatum,
Suet. Caes. 88:
fiscum agere,
to have charge of the treasury, id. Dom. 12:
publicum agere,
to collect the taxes, id. Vesp. 1:
inquisitionem agere,
Plin. 29, 1, 8, § 18:
curam alicujus rei agere,
to have the management of, to manage, Liv. 6, 15; Suet. Claud. 18:
rei publicae curationem agens,
Liv. 4, 13: dilectum agere, to make a levy, to levy (postAug. for dilectum habere, Cic., Caes., Sall.), Quint. 12, 3, 5; Tac. A. 2, 16; id. Agr. 7 and 10; id. H. 2, 16, 12; Suet. Calig. 43. —
8.
Of civil and political transactions in the senate, the forum, before tribunals of justice, etc., to manage or transact, to do, to discuss, plead, speak, deliberate; constr. aliquid or de aliqua re:
velim recordere, quae ego de te in senatu egerim, quae in contionibus dixerim,
Cic. Fam. 5, 2; 1, 9:
de condicionibus pacis,
Liv. 8, 37:
de summa re publica,
Suet. Caes. 28:
cum de Catilinae conjuratione ageretur in curia,
id. Aug. 94:
de poena alicujus,
Liv. 5, 36:
de agro plebis,
id. 1, 46.—Hence the phrase: agere cum populo, of magistrates, to address the people in a public assembly, for the purpose of obtaining their approval or rejection of a thing (while [p. 76] agere ad populum signifies to propose, to bring before the people):
cum populo agere est rogare quid populum, quod suffragiis suis aut jubeat aut vetet,
Gell. 13, 15, 10:
agere cum populo de re publica,
Cic. Verr. 1, 1, 12; id. Lael. 25, 96:
neu quis de his postea ad senatum referat neve cum populo agat,
Sall. C. 51, 43.—So also absol.:
hic locus (rostra) ad agendum amplissimus,
Cic. Imp. Pomp. 1:
Metellus cum agere coepisset, tertio quoque verbo orationis suae me appellabat,
id. Fam. 5, 2.— Transf. to common life.
a.
Agere cum aliquo, de aliquo or re or ut, to treat, deal, negotiate, confer, talk with one about a person or thing; to endeavor to persuade or move one, that, etc.: nihil age tecum (sc. cum odore vini);
ubi est ipsus (vini lepos)?
I have nothing to do with you, Plaut. Curc. 1, 2, 11:
Quae (patria) tecum, Catilina, sic agit,
thus pleads, Cic. Cat. 1, 6, 18:
algae Inquisitores agerent cum remige nudo,
Juv. 4, 49:
haec inter se dubiis de rebus agebant,
thus treated together, Verg. A. 11, 445:
de quo et praesens tecum egi diligenter, et scripsi ad te accurate antea,
Cic. Fam. 13, 75:
egi cum Claudia et cum vestra sorore Mucia, ut eum ab illa injuria deterrerent,
id. ib. 5, 2:
misi ad Metellum communes amicos, qui agerent cum eo, ut de illa mente desisteret,
id. ib. 5, 2:
Callias quidam egit cum Cimone, ut eam (Elpinicen) sibi uxorem daret,
Nep. Cim. 1, 3.—Also absol.:
Alcibiades praesente vulgo agere coepit,
Nep. Alc. 8, 2:
si qua Caesares obtinendae Armeniae egerant,
Tac. A. 15, 14:
ut Lucretius agere varie, rogando alternis suadendoque coepit,
Liv. 2, 2.—In Suet. once agere cum senatu, with acc. and inf., to propose or state to the Senate:
Tiberius egit cum senatu non debere talia praemia tribui,
Suet. Tib. 54.—
b.
With the advv. bene, praeclare, male, etc., to deal well or ill with one, to treat or use well or ill:
facile est bene agere cum eis, etc.,
Cic. Phil. 14, 11:
bene egissent Athenienses cum Miltiade, si, etc.,
Val. Max. 5, 3, 3 ext.; Vulg. Jud. 9, 16:
praeclare cum aliquo agere,
Cic. Sest. 23:
Male agis mecum,
Plaut. As. 1, 3, 21:
qui cum creditoribus suis male agat,
Cic. Quinct. 84; and:
tu contra me male agis,
Vulg. Jud. 11, 27.—Freq. in pass., to be or go well or ill with one, to be well or badly off:
intelleget secum actum esse pessime,
Cic. Verr. 2, 3, 50:
praeclare mecum actum puto,
id. Fam. 9, 24; so id. ib. 5, 18: exstat cujusdam non inscitus jocus bene agi potuisse cum rebus humanis, si Domitius pater talem habuisset uxorem, it would have gone well with human affairs, been well for mankind, if, etc., Suet. Ner. 28.—Also absol. without cum: agitur praeclare, si nosmet ipsos regere possumus, it is well done if, etc., it is a splendid thing if, etc., Cic. Fam. 4, 14:
vivitur cum eis, in quibus praeclare agitur si sunt simulacra virtutis,
id. Off. 1, 15:
bene agitur pro noxia,
Plaut. Mil. 5, 23.—
9.
Of transactions before a court or tribunal.
a.
Aliquid agere ex jure, ex syngrapha, ex sponso, or simply the abl. jure, lege, litibus, obsignatis tabellis, causa, to bring an action or suit, to manage a cause, to plead a case:
ex jure civili et praetorio agere,
Cic. Caecin. 12:
tamquam ex syngrapha agere cum populo,
to litigate, id. Mur. 17:
ex sponso egit,
id. Quint. 9: Ph. Una injuriast Tecum. Ch. Lege agito ergo, Go to law, then, Ter. Phorm. 5, 8, 90:
agere lege in hereditatem,
Cic. de Or. 1, 38, 175; Ov. F. 1, 48; Liv. 9, 46:
cum illo se lege agere dicebat,
Nep. Tim. 5: summo jure agere, to assert or claim one's right to the full extent of the law, Cic. Off. 1, 11:
non enim gladiis mecum, sed litibus agetur,
id. Q. Fr. 1, 4:
causa quam vi agere malle,
Tac. A. 13, 37:
tabellis obsignatis agis mecum,
Cic. Tusc. 5, 11, 33:
Jure, ut opinor, agat, jure increpet inciletque,
with right would bring her charge, Lucr. 3, 963; so,
Castrensis jurisdictio plura manu agens,
settles more cases by force, Tac. Agr. 9:
ubi manu agitur,
when the case is settled by violent hands, id. G. 36.—
b.
Causam or rem agere, to try or plead a case; with apud, ad, or absol.:
causam apud centumviros egit,
Cic. Caecin. 24:
Caesar cum ageret apud censores,
Varr. R. R. 1, 7, 10; so with adversus:
egi causam adversus magistratus,
Vulg. 2 Esdr. 13, 11:
orator agere dicitur causam,
Varr. L. L. 6, 42: causam isto modo agere, Cic. Lig. 4, 10; Tac. Or. 5; 11; 14; Juv. 2, 51; 14, 132:
agit causas liberales,
Cic. Fam. 8, 9: qui ad rem agendam adsunt, M. Cael. ap. Quint. 11, 1, 51:
cum (M. Tullius) et ipsam se rem agere diceret,
Quint. 12, 10, 45: Gripe, accede huc;
tua res agitur,
is being tried, Plaut. Rud. 4, 4, 104; Quint. 8, 3, 13;
and extra-judicially: rogo ad Caesarem meam causam agas,
Cic. Fam. 5, 10:
Una (factio) populi causam agebat, altera optimatum,
Nep. Phoc. 3; so, agere, absol., to plead' ad judicem sic agi solet, Cic. Lig. 10:
tam solute agere, tam leniter,
id. Brut. 80:
tu istuc nisi fingeres, sic ageres?
id. ib. 80; Juv. 7, 143 and 144; 14, 32.— Transf. to common life; with de or acc., to discuss, treat, speak of:
Sed estne hic ipsus, de quo agebam?
of whom I was speaking, Ter. Ad. 1, 1, 53:
causa non solum exponenda, sed etiam graviter copioseque agenda est,
to be discussed, Cic. Div. in Caecil. 12; id. Verr. 1, 13, 37:
Samnitium bella, quae agimus,
are treating of, Liv. 10, 31.—Hence,
c.
Agere aliquem reum, to proceed against one as accused, to accuse one, Liv. 4, 42; 24, 25; Tac. A. 14, 18:
reus agitur,
id. ib. 15, 20; 3, 13; and with the gen. of the crime, with which one is charged:
agere furti,
to accuse of theft, Cic. Fam. 7, 22:
adulterii cum aliquo,
Quint. 4, 4, 8:
injuriarum,
id. 3, 6, 19; and often in the Pandects.—
d.
Pass. of the thing which is the subject of accusation, to be in suit or in question; it concerns or affects, is about, etc.:
non nunc pecunia, sed illud agitur, quomodo, etc.,
Ter. Heaut. 3, 1, 67:
non capitis ei res agitur, sed pecuniae,
the point in dispute, id. Phorm. 4, 3, 26:
aguntur injuriae sociorum, agitur vis legum, agitur existimatio, veritasque judiciorum,
Cic. Verr. 2, 4, 51:
si magna res, magna hereditas agetur,
id. Fin. 2, 17: qua de re agitur, what the point of dispute or litigation is, id. Brut. 79.—Hence, trop.,
(α).
Res agitur, the case is on trial, i. e. something is at stake or at hazard, in peril, or in danger:
at nos, quarum res agitur, aliter auctores sumus,
Plaut. Stich. 1, 2, 72:
quasi istic mea res minor agatur quam tua,
Ter. Heaut. 2, 3, 113:
agitur populi Romani gloria, agitur salus sociorum atque amicorum, aguntur certissima populi Romani vectigalia et maxima, aguntur bona multorum civium,
Cic. Imp. Pomp. 2, 6:
in quibus eorum aut caput agatur aut fama,
id. Lael. 17, 61; Nep. Att. 15, 2:
non libertas solum agebatur,
Liv. 28, 19; Sen. Clem. 1, 20 al.:
nam tua res agitur, paries cum proximus ardet,
Hor. Ep. 1, 18, 84 (= in periculo versatur, Lambin.):
agitur pars tertia mundi,
is at stake, I am in danger of losing, Ov. M. 5, 372.—
(β).
Res acta est, the case is over (and done for): acta haec res est;
perii,
this matter is ended, Ter. Heaut. 3, 3, 3: hence, actum est de aliquo or aliqua re, it is all over with a person or thing:
actum hodie est de me,
Plaut. Ps. 1, 1, 63:
jam de Servio actum,
Liv. 1, 47:
actum est de collo meo,
Plaut. Trin. 3, 4, 194.—So also absol.: actumst;
ilicet me infelicem,
Plaut. Cist. 4, 2, 17:
si animus hominem pepulit, actumst,
id. Trin. 2, 2, 27; Ter. And. 3, 1, 7; Cic. Att. 5, 15:
actumst, ilicet, peristi,
Ter. Eun. 1, 1, 9: periimus;
actumst,
id. Heaut. 3, 3, 3.—
(γ).
Rem actam agere, to plead a case already finished, i. e. to act to no purpose:
rem actam agis,
Plaut. Ps. 1, 3, 27; id. Cist. 4, 2, 36; Liv. 28, 40; so,
actum or acta agere: actum, aiunt, ne agas,
Ter. Phorm. 2, 3, 72; Cic. Att. 9, 18:
acta agimus,
id. Am. 22.—
10.
To represent by external action, to perform, pronounce, deliver, etc.
a.
Of an orator, Cic. de Or. 1, 31, 142; cf. id. ib. 2, 19, 79:
quae sic ab illo acta esse constabat oculis, voce, gestu, inimici ut lacrimas tenere non possent,
id. ib. 3, 56, 214:
agere fortius et audentius volo,
Tac. Or. 18; 39.—
b.
Of an actor, to represent, play, act:
Ipse hanc acturust Juppiter comoediam,
Plaut. Am. prol. 88; so,
fabulam,
Ter. Ad. prol. 12; id. Hec. prol. 22:
dum haec agitur fabula,
Plaut. Men. prol. 72 al.:
partis,
to have a part in a play, Ter. Phorm. prol. 27:
Ballionem illum cum agit, agit Chaeream,
Cic. Rosc. Com. 7:
gestum agere in scaena,
id. de Or. 2, 57:
dicitur canticum egisse aliquanto magis vigente motu,
Liv. 7, 2 al. — Transf. to other relations, to represent or personate one, to act the part of, to act as, behave like: has partes lenitatis semper egi, Cic. Mur. 3:
egi illos omnes adulescentes, quos ille actitat,
id. Fam. 2, 9:
amicum imperatoris,
Tac. H. 1, 30:
exulem,
id. A. 1, 4:
socium magis imperii quam ministrum,
id. H. 2, 83:
senatorem,
Tac. A. 16, 28.—So of things poetically:
utrinque prora frontem agit,
serves as a bow, Tac. G. 44.—
11.
Se agere = se gerere, to carry one's self, to behave, deport one's self:
tanta mobilitate sese Numidae agunt,
Sall. J. 56, 5:
quanto ferocius ante se egerint,
Tac. H. 3, 2 Halm:
qui se pro equitibus Romanis agerent,
Suet. Claud. 25:
non principem se, sed ministrum egit,
id. ib. 29:
neglegenter se et avare agere,
Eutr. 6, 9:
prudenter se agebat,
Vulg. 1 Reg. 18, 5:
sapienter se agebat,
ib. 4 Reg. 18, 7. —Also absol.:
seditiose,
Tac. Agr. 7:
facile justeque,
id. ib. 9:
superbe,
id. H. 2, 27:
ex aequo,
id. ib. 4, 64:
anxius et intentus agebat,
id. Agr. 5.—
12.
Imper.: age, agite, Ter., Tib., Lucr., Hor., Ov., never using agite, and Catull. never age, with which compare the Gr. age, agete (also accompanied by the particles dum, eia, en, ergo, igitur, jam, modo, nuncjam, porro, quare, quin, sane, vero, verum, and by sis); as an exclamation.
a.
In encouragement, exhortation, come! come on! (old Engl. go to!) up! on! quick! (cf. I. B. fin.).
(α).
In the sing.:
age, adsta, mane, audi, Enn. ap. Delr. Synt. 1, 99: age i tu secundum,
come, follow me! Plaut. Am. 2, 1, 1:
age, perge, quaeso,
id. Cist. 2, 3, 12:
age, da veniam filio,
Ter. Ad. 5, 8, 14:
age, age, nunc experiamur,
id. ib. 5, 4, 23:
age sis tu... delude,
Plaut. As. 3, 3, 89; id. Ep. 3, 4, 39; Cic. Tusc. 2, 18; id. Rosc. Am. 16:
quanto ferocius ante se egerint, agedum eam solve cistulam,
Plaut. Am. 2, 2, 151; id. Capt. 3, 4, 39:
Agedum vicissim dic,
Ter. Heaut. 2, 3, 69; id. Eun. 4, 4, 27:
agedum humanis concede,
Lucr. 3, 962:
age modo hodie sero,
Ter. Heaut. 2, 3, 103:
age nuncjam,
id. And. 5, 2, 25:
En age, quid cessas,
Tib. 2, 2, 10:
Quare age,
Verg. A. 7, 429:
Verum age,
id. ib. 12, 832:
Quin age,
id. G. 4, 329:
en, age, Rumpe moras,
id. ib. 3, 43:
eia age,
id. A. 4, 569.—
(β).
In the plur.:
agite, pugni,
up, fists, and at 'em! Plaut. Am. 1, 1, 146:
agite bibite,
id. Curc. 1, 1, 88; id. Stich. 1, 3, 68:
agite in modum dicite,
Cat. 61, 38:
Quare agite... conjungite,
id. 64, 372; Verg. A. 1, 627:
vos agite... volvite,
Val. Fl. 3, 311:
agite nunc, divites, plorate,
Vulg. Jac. 5, 1:
agitedum,
Liv. 3, 62.—Also age in the sing., with a verb in the plur. (cf. age tamnete, Hom. Od. 3, 332; age dê trapeiomen, id. Il. 3, 441):
age igitur, intro abite,
Plaut. Mil. 3, 3, 54:
En agedum convertite,
Prop. 1, 1, 21:
mittite, agedum, legatos,
Liv. 38, 47:
Ite age,
Stat. Th. 10, 33:
Huc age adeste,
Sil. 11, 169.—
b.
In transitions in discourse, well then! well now! well! (esp. in Cic. Or. very freq.). So in Plaut. for resuming discourse that has been interrupted: age, tu interea huic somnium narra, Curc. 2, 2, 5: nunc age, res quoniam docui non posse creari, etc., well now, since I have taught, etc., Lucr. 1, 266:
nunc age, quod superest, cognosce et clarius audi,
id. 1, 920; so id. 1, 952; 2, 62; 333; 730; 3, 418;
4, 109 al.: age porro, tu, qui existimari te voluisti interpretem foederum, cur, etc.,
Cic. Verr. 2, 5, 22; so id. Rosc. Am. 16; id. Part. 12; id. Att. 8, 3.—And age (as in a.) with a verb in the plur.:
age vero, ceteris in rebus qualis sit temperantia considerate,
Cic. Imp. Pomp. 14; so id. Sull. 26; id. Mil. 21; id. Rosc. Am. 37.—
c.
As a sign of assent, well! very well! good! right! Age, age, mansero, Plaut. As. 2, 2, 61: age, age, jam ducat;
dabo,
Ter. Phorm. 4, 3, 57:
Age, veniam,
id. And. 4, 2, 30:
age, sit ita factum,
Cic. Mil. 19:
age sane,
Plaut. Ps. 5, 2, 27; Cic. Fin. 2, 35, 119.
► Position.
—Age, used with another verb in the imperative, regularly stands before it, but in poetry, for the sake of the metre, it,
I.
Sometimes follows such verb; as,
a.
In dactylic metre:
Cede agedum,
Prop. 5, 9, 54:
Dic age,
Verg. A. 6, 343; Hor. S. 2, 7, 92; Ov. F. 1, 149:
Esto age,
Pers. 2, 42:
Fare age,
Verg. A. 3, 362:
Finge age,
Ov. H. 7, 65:
Redde age,
Hor. S. 2, 8, 80:
Surge age,
Verg. A. 3, 169; 8, 59; 10, 241; Ov. H. 14, 73:
Vade age,
Verg. A. 3, 462; 4, 422; so,
agite: Ite agite,
Prop. 4, 3, 7.—
b.
In other metres (very rarely):
appropera age,
Plaut. Cas. 2, 2, 38:
dic age,
Hor. C. 1, [p. 77] 32, 3; 2, 11, 22;
3, 4, 1.—So also in prose (very rarely): Mittite agedum,
Liv. 38, 47:
procedat agedum ad pugnam,
id. 7, 9.—
II.
It is often separated from such verb:
age me huc adspice,
Plaut. Am. 2, 2, 118; id. Capt. 5, 2, 1:
Age... instiga,
Ter. And. 4, 2, 10; 5, 6, 11:
Quare agite... conjungite,
Cat. 64, 372:
Huc age... veni,
Tib. 2, 5, 2:
Ergo age cervici imponere nostrae,
Verg. A. 2, 707:
en age segnis Rumpe moras,
id. G. 3, 42:
age te procellae Crede,
Hor. C. 3, 27, 62:
Age jam... condisce,
id. ib. 4, 11, 31; id. S. 2, 7, 4.—Hence,
1.
ăgens, entis, P. a.
A.
Adj.
1.
Efficient, effective, powerful (only in the rhet. lang. of Cic.):
utendum est imaginibus agentibus, acribus, insignitis,
Cic. de Or. 2, 87, 358:
acre orator, incensus et agens,
id. Brut. 92, 317.— Comp. and sup. not used.
► 2.
Agentia verba, in the grammarians, for verba activa, Gell. 18, 12.—
B.
Subst.: ăgentes, ium.
a.
Under the emperors, a kind of secret police (also called frumentarii and curiosi), Aur. Vict. Caes. 39 fin.; Dig. 1, 12; 1, 20; 21; 22; 23, etc.; Amm. 15, 3; 14, 11 al.—
b.
For agrimensores, land-surveyors, Hyg. Lim. p. 179.—
2.
actus, a, um, P. a. Lit., that has been transacted in the Senate, in the forum, before the courts of justice, etc.; hence,
A.
actum, i, n., a public transaction in the Senate, before the people, or before a single magistrate:
actum ejus, qui in re publica cum imperio versatus sit,
Cic. Phil. 1, 7:
acta Caesaris servanda censeo,
id. ib. 1, 7:
acta tui praeclari tribunatus,
id. Dom. 31.—
B.
acta publĭca, or absol.: acta, orum, n., the register of public acts, records, journal. Julius Caesar, in his consulship, ordered that the doings of the Senate (diurna acta) should be made public, Suet. Caes. 20; cf. Ernest. Exc. 1;
but Augustus again prohibited it,
Suet. Aug. 36. Still the acts of the Senate were written down, and, under the succeeding emperors. certain senators were appointed to this office (actis vel commentariis Senatus conficiendis), Tac. A. 5, 4. They had also public registers of the transactions of the assemblies of the people, and of the different courts of justice;
also of births and deaths, marriages, divorces, etc., which were preserved as sources of future history.—Hence, diurna urbis acta,
the city journal, Tac. A. 13, 31:
acta populi,
Suet. Caes. 20:
acta publica,
Tac. A. 12, 24; Suet. Tib. 8; Plin. Ep. 7, 33:
urbana,
id. ib. 9, 15; which were all comprehended under the gen. name acta.
1.
With the time added:
acta eorum temporum,
Plin. 7, 13, 11, § 60:
illius temporis,
Ascon. Mil. 44, 16:
ejus anni,
Plin. 2, 56, 57, § 147.—
2.
Absol., Cic. Fam. 12, 8; 22, 1; 28, 3; Sen. Ben. 2, 10; 3, 16; Suet. Calig. 8; Quint. 9, 3; Juv. 2, 136: Quis dabit historico, quantum daret acta legenti, i. e. to the actuarius, q. v., id. 7, 104; cf. Bahr's Rom. Lit. Gesch. 303.—
C.
acta triumphōrum, the public record of triumphs, fuller than the Fasti triumphales, Plin. 37, 2, 6, § 12.—
D.
acta fŏri (v. Inscr. Grut. 445, 10), the records,
a.
Of strictly historical transactions, Amm. 22, 3, 4; Dig. 4, 6, 33, § 1.—
b.
Of matters of private right, as wills, gifts, bonds (acta ad jus privatorum pertinentia, Dig. 49, 14, 45, § 4), Fragm. Vat. §§ 249, 266, 268, 317.—
E.
acta militarĭa, the daily records of the movements of a legion, Veg. R. R. 2, 19.

Lewis & Short latin dictionary > ago
20 alter

alter, tĕra, tĕrum, adj. (the measure of the gen. sing. āltĕrĭŭs as paeon primus is supported in good Latin only by examples from dactylic verse (but see alterĭus in trochaic measure, Plaut. Capt. 2, 2, 56), in which īpsĭŭs, īllĭŭs, īstĭŭs, ūnĭŭs, etc., are used as dactyls; on the contr., the regular measure āltĕrīŭs, as ditrochaeus, is sufficiently confirmed by the foll. verses of Enn., Ter., and Ter. Maur.: mox cum alterīus abligurias bona, Enn. ap. Donat. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25 (Sat. 29 Vahl.):
alterīus sua comparent commoda? ah!
Ter. And. 4, 1, 4:
nec alter[imacracute]us indigéns opís veni,
Ter. Maur. p. 2432 P.;
and sescupló vel una víncet alter[imacracute]us singulum,
id. ib. p. 2412 ib.; Prisc. p. 695 ib.; alterius is also commonly used as the gen. of alius, as alīus is little used (v. h. v. fin.).— Dat. sing. f.:
alterae,
Plaut. Rud. 3, 4, 45; Ter. Heaut. 2, 3, 30; Caes. B. G. 5, 27; Nep. Eum. 1, 6; Col. 5, 11, 10) [a comp. form of al-ius; cf. Sanscr. antara = alius; Goth. anthar; Lith. antras = secundus; Germ. ander; Gr. heteros; Engl. either, other; also Sanscr. itara = alius], the other of two, one of two, the other, ho heteros.
I.
Lit.
A.
In gen.:
nam huic alterae patria quae sit, profecto nescio,
Plaut. Rud. 3, 4, 45:
necesse est enim sit alterum de duobus,
Cic. Tusc. 1, 41, 97:
altera ex duabus legionibus,
Caes. B. C. 2, 20: mihi cum viris ambobus est amicitia;
cum altero vero magnus usus,
Cic. Clu. 42, 117:
alter consulum,
Liv. 40, 59:
alter ex censoribus,
id. 40, 52:
in alterā parte fluminis legatum reliquit,
on the other side, Caes. B. G. 2, 5; id. B. C. 3, 54:
si quis te percusserit in dexteram maxillam tuam, praebe illi et alteram,
Vulg. Matt. 5, 39; 28, 1.—Hence: alter ambove, one or both; commonly in the abbreviation:
A. A. S. E. V. = alter ambove si eis videretur: utique C. Pansa, A. Hirtius consules alter ambove S. E. V. rationem agri habeant,
Cic. Phil. 5 fin. Wernsd.; cf. id. ib. 8, 11; 9, 7 fin.; 14, 14 fin.; cf.
Brison. Form. pp. 218 and 219: absente consulum altero ambobusve,
Liv. 30, 23: ambo alterve, S. C. ap. Front. Aquaed. 100 fin. —
B.
Esp.
1.
a.. In distributive clauses: alter... alter, the one... the other (cf. alius, II. A.): ho heteros... ho heteros:
Si duobus praefurniis coques, lacunā nihil opus erit. Cum cinere eruto opus erit, altero praefurnio eruito, in altero ignis erit,
Cato, R. R. 38, 9:
alteram ille amat sororem, ego alteram,
Plaut. Bacch. 4, 4, 68; id. Am. 1, 2, 19; 1, 2, 20; Ter. Ad. 1, 2, 50:
quorum alter exercitum perdidit, alter vendidit,
Cic. Planc. 35; so id. Rosc. Am. 6, 16: namque alterā ex parte Bellovaci instabant;
alteram Camulogenus tenebat,
Caes. B. G. 7, 59 Herz.:
conjunxit alteram (cortinam) alteri,
Vulg. Exod. 36, 10; 36, 22; ib. Joan. 13, 14; ib. Rom. 12, 5.—
b.
In same sense, unus... alter, one... the other, as in later Gr. heis men... heteros de: vitis insitio una est per ver, altera est cum uva floret;
ea optima est,
Cato, R. R. 41, 1: Phorm. Una injuria est tecum. Chrem. Lege agito ergo. Phorm. Altera est tecum, Ter. Phorm. 5, 8, 90: uni epistolae respondi;
venio ad alteram,
Cic. Fam. 2, 17, 6:
nomen uni Ada, et nomen alteri Sella,
Vulg. Gen. 4, 19; ib. Matt. 6, 24:
Erant duae factiones, quarum una populi causam agebat, altera optimatium,
Nep. Phoc. 3, 1; Liv. 31, 21:
consules coepere duo creari, ut si unus malus esse voluisset, alter eum coërceret,
Eutr. 1, 8:
Duo homines ascenderunt in templum, unus pharisaeus et alter publicanus,
Vulg. Luc. 18, 10 al. —
c.
Sometimes a subst., or hic, ille, etc., stands in the place of the second alter:
Epaminondas... Leonidas: quorum alter, etc... Leonidas autem, etc.,
Cic. Fin. 2, 30, 97; so Vell. 2, 71, 3:
alter gladiator habetur, hic autem, etc.,
Cic. Rosc. Am. 6, 17:
quorum alteri Capitoni cognomen est, iste, qui adest, magnus vocatur,
id. ib.:
alterum corporis aegritudo, illum, etc.,
Flor. 4, 7.—Sometimes
(α).
one alter is entirely omitted (cf. alius, II. A.; heteros, L. and S. I. 2.):
duae turmae haesere: altera metu dedita hosti, pertinacior (sc. altera), etc.,
Liv. 29, 33:
hujus lateris alter angulus ad orientem solem, inferior ad meridiem spectat,
Caes. B. G. 5, 13; or
(β).
the form changed:
dialecticam adjungunt et physicam, alteram quod habeat rationem.... Physicae quoque etc.,
Cic. Fin. 3, 21, 72, and 3, 22, 73. —Sometimes a further distributive word is added:
alter adulescens decessit, alter senex, aliquis praeter hos infans,
Sen. Ep. 66, 39:
alter in vincula ducitur, alter insperatae praeficitur potestati, alius etc.,
Amm. 14, 11.—
d.
In plur.: nec ad vivos pertineat, nec ad mortuos;
alteri nulli sunt, alteros non attinget,
Cic. Tusc. 1, 38, 91:
alteri dimicant, alteri victorem timent,
id. Fam. 6, 3: binas a te accepi litteras; quarum alteris mihi gratulabare... alteris dicebas etc., in one of which,... in the other, id. ib. 4, 14:
quorum alteri adjuvabant, alteri etc.,
Caes. B. G. 7, 17: duplices similitudines, unae rerum, alterae verborum, Auct. ad Her. 3, 20. —
e.
The second alter in a different case:
alter alterius ova frangit,
Cic. N. D. 2, 49:
uterque numerus plenus, alter alterā de causā habetur,
Macr. Somn. Scip. 2:
qui noxii ambo, alter in alterum causam conferant,
Liv. 5, 11:
alteri alteros aliquantum attriverant,
Sall. J. 79, 4; so id. ib. 42, 4;
53, 7 al. —Also with alteruter: ne alteruter alterum praeoccuparet,
Nep. Dion. 4, 1.—With unus:
quom inter nos sorderemus unus alteri,
Plaut. Truc. 2, 4, 30:
dicunt unus ad alterum,
Vulg. Ez. 33, 30:
ne unus adversus alterum infletur pro alio,
ib. 1 Cor. 4, 6.—With uterque:
uterque suo studio delectatus contempsit alterum,
Cic. Off. 1, 1, 4:
utrique alteris freti finitimos sub imperium suum coëgere,
Sall. J. 18, 12.—With nemo, nullus, neuter:
ut nemo sit alteri similis,
Quint. 2, 9, 2:
cum tot saeculis nulla referta sit causa, quae esset tota alteri similis,
id. 7, prooem. 4:
neutrum eorum contra alterum juvare,
Caes. B. C. 1, 1, 3:
ut neutra alteri officiat,
Quint. 1, 1, 3.—After two substt., the first alter generally refers to the first subst., and the second to the second:
Philippum rebus gestis superatum a filio, facilitate video superiorem fuisse. Itaque alter semper magnus, alter saepe turpissimus,
Cic. Off. 1, 26; cf. Plaut. Am. 1, 2, 21; Brem. ad Suet. Claud. 20.—Sometimes the order is reversed: contra nos (summa gratia et eloquentia) raciunt in hoc tempore;
quarum alteram (i. e. eloquentiam) vereor, alteram (i. e. gratiam) metuo,
Cic. Quinct. 1; so id. Off. 3, 18; 1, 12; cf. Spald. ad Quint. 9, 2, 6.—
2.
As a numeral = secundus, the second, the next, o heteros:
primo die, alter dies, tertius dies, deinde reliquis diebus etc.,
Cic. Verr. 2, 1, 7:
proximo, altero, tertio, reliquis consecutis diebus non intermittebas etc.,
id. Phil. 1, 13 Wernsd.:
quadriennio post alterum consulatum,
id. Sen. 9:
die altero,
Vulg. Jos. 10, 32: alteris Te mensis adhibet deum, i. e. at the dessert (= mensā secundā), Hor. C. 4, 5, 31.—So, alterā die, the next day, têi allêi hêmerai, têi heterai:
se alterā die ad conloquium venturum,
Caes. B. C. 3, 19; Vulg. Gen. 19, 34; ib. Matt. 27, 62:
die altero,
ib. Num. 11, 32; ib. Jos. 5, 11 al.—So in comparative sense:
alterā die quam a Brindisio solvit, in Macedoniam trajecit,
Liv. 31, 14; Suet. Vit. 3:
intermittere diem alterum quemque oportet,
every other day, Cels. 3, 23; 3, 13; 4, 12:
Olea non continuis annis, sed fere altero quoque fructum adfert,
Col. R. R. 5, 8.—With prepp.:
qui (Ptolemaeus) tum regnabat alter post Alexandream conditam,
next after, Cic. Off. 2, 23, 82; so, fortunate puer, tu nunc eris alter ab illo, the second or next after him, Verg. E. 5, 49:
alter ab undecimo jam tum me ceperat annus,
id. ib. 8, 39.—Hence,
b.
Also with tens, hundreds, etc.:
accepi tuas litteras, quas mihi Cornificius altero vicesimo die reddidit,
on the twenty-second day, Cic. Fam. 12, 25 Manut.:
anno trecentesimo altero quam condita Roma erat,
in the three hundred and second year, Liv. 3, 33:
vicesima et altera laedit,
Manil. 4, 466.—
c.
So of a number collectively:
remissarios pedum XII., alteros pedum X.,
a second ten, Cato, R. R. 19, 2:
ad Brutum hos libros alteros quinque mittemus,
Cic. Tusc. 5, 41, 121:
basia mille, deinde centum, dein mille altera, dein secunda centum,
Cat. 5, 7.—So with the numeral understood: aurea mala decem misi;
cras altera (sc. decem) mittam,
a second ten, Verg. E. 3, 71.—Hence,
d.
Unus et alter, unus atque alter, unus alterque, the one and the other.
(α).
For two (as in Gr. heis kai heteros):
unus et alter dies intercesserat,
Cic. Clu. 26:
adductus sum tuis unis et alteris litteris,
id. Att. 14, 18:
et sub eā versus unus et alter erunt,
Ov. H. 15, 182; so Suet. Tib. 63; id. Calig. 56; id. Claud. 12 (cf. id. Gram. 24: unum vel alterum, vel, cum plurimos, tres aut quattuor admittere).—
(β).
More freq. of an indef. number, one and another; and: unusalterve, one or two:
Unus et item alter,
Ter. And. 1, 1, 50:
mora si quem tibi item unum alterumve diem abstulerit,
Cic. Fam. 3, 9; so id. Clu. 13, 38; 13, 26:
versus paulo concinnior unus et alter,
Hor. Ep. 2, 1, 74; so id. S. 1, 6, 102; 2, 5, 24; id. A. P. 15:
ex illis unus et alter ait,
Ov. F. 2, 394; id. Am. 2, 5, 22; Petr. 108; Plin. Pan. 45 Schwarz; cf. id. ib. 52, 2; Suet. Caes. 20; id. Galb. 14 al.:
paucis loricae, vix uni alterive cassis aut galea,
Tac. G. 6.—
e.
Alterum tantum, as much more or again, twice as much (cf. Gr. heteron tosouton or hetera tosauta):
etiamsi alterum tantum perdundum est, perdam potius quam sinam, etc.,
Plaut. Ep. 3, 4, 81; so id. Bacch. 5, 2, 65:
altero tanto aut sesqui major,
Cic. Or. 56, 188:
altero tanto longior,
Nep. Eum. 8, 5; so Dig. 28, 2, 13:
numero tantum alterum adjecit,
Liv. 1, 36; so id. 10, 46; Auct. B. Hisp. 30; Dig. 49, 14, 3 al.—
f.
Alteri totidem, as many more:
de alteris totidem scribere incipiamus,
Varr. L. L. 8, 24 Müll. —
g.
To mark the similarity of one object to another in qualities, etc., a second, another (as in English, a second father, my second self, and the like). So,
(α).
With a proper name, used as an appellative (cf. alius, II. G.):
Verres, alter Orcus,
Cic. Verr. 2, 4, 50:
alterum se Verrem putabat,
id. ib. 5, 33 fin.:
Hamilcar, Mars alter,
Liv. 21, 10.—
(β).
With a com. noun:
me sicut alterum parentem observat,
Cic. Fam. 5, 8:
altera patria,
Flor. 2, 6, 42 al. —
(γ).
Alter ego, a second self, of very intimate friends (in the class. per. perh. only in Cic. Ep.; cf. ho hetairos, heteros egô, Clem. Al. 450):
vide quam mihi persuaserim te me esse alterum,
Cic. Fam. 7, 5:
me alterum se fore dixit,
id. Att. 4, 1:
quoniam alterum me reliquissem,
id. Fam. 2, 15; Aus. praef. 2, 15.—
(δ).
Alter idem, a second self, like heteroi hautoi, Arist. Eth. M. 8, 12, 3 (on account of the singularity of the expression, introduced by tamquam):
amicus est tamquam alter idem,
Cic. Lael. 21, 82.—
3.
The one of two, either of two, without a more precise designation, for alteruter:
non uterque sed alter,
Cic. Ac. 2, 43, 132:
fortasse utrumque, alterum certe,
id. Att. 11, 18:
melius peribimus quam sine alteris vestrūm vivemus,
Liv. 1, 13:
nec rogarem, ut mea de vobis altera amica foret,
Ov. A. A. 3, 520:
ex duobus, quorum alterum petis, etc.,
Plin. Ep. 1, 7, 3:
ex duobus (quorum necesse est alterum verum), etc.,
Quint. 5, 10, 69:
ac si necesse est in alteram errare partem, maluerim etc.,
id. 10, 1, 26; 1, 4, 24; 9, 3, 6 al.—Once also with a negative, neither of two: hos, tamquam medios, [p. 98] nec in alterius favorem inclinatos, miserat rex, Liv. 40, 20, 4.—
II.
Transf.
A.
Another of a class = alius (as opp. to one's self, to another); subst., another, a neighbor, a fellow-creature, ho pelas (so sometimes heteros, Xen. Cyr. 2, 3, 17); cf. Ochsn. Eclog. 90 and 458 (alter designates the similarity of two objects; alius a difference in the objects contrasted): SI. INIVRIAM. FAXIT. ALTERI., Fragm. XII. Tab. ap. Gell. 20, 1:
qui alterum incusat probri, eum ipsum se intueri oportet,
Plaut. Truc. 1, 2, 58; id. Am. prol. 84: mox dum alterius abligurias bona, quid censes dominis esse animi? Enn. ap. Don. ad Ter. Phorm. 2, 2, 25:
ut malis gaudeant atque ex incommodis Alterius sua ut comparent commoda,
Ter. And. 4, 1, 3: qui alteris exitium paret, etc., Att. ap. Cic. Tusc. 2, 17, 39:
qui nihil alterius causā facit et metitur suis commodis omnia,
Cic. Leg. 1, 14:
ut aeque quisque altero delectetur ac se ipso,
id. Off. 1, 17, 56; 1, 2, 4:
scientem in errorem alterum inducere,
id. ib. 3, 13, 55 et saep.:
cave ne portus occupet alter,
Hor. Ep. 1, 6, 32 Schmid.:
nil obstet tibi, dum ne sit te ditior alter,
id. S. 1, 1, 40; 1, 5, 33:
canis parturiens cum rogāsset alteram, ut etc.,
Phaedr. 1, 19:
nec patientem sessoris alterius (equum) primus ascendit,
Suet. Caes. 61; id. Tib. 58:
in quo judicas alterum, te ipsum condemnas,
Vulg. Rom. 2, 1:
nemo quod suum est quaerat, sed quod alterius,
ib. 1 Cor. 10, 24;
14, 17: sic in semet ipso tantum gloriam habebit et non in altero,
ib. Gal. 6, 4 al. —Hence, alter with a neg., or neg. question and comp., as an emphatic expression (mostly ante-class.; cf.
alius, II. H.): scelestiorem nullum illuxere alterum,
Plaut. Bacch. 2, 3, 22:
scelestiorem in terrā nullam esse alteram,
id. Cist. 4, 1, 8:
qui me alter audacior est homo?
id. Am. 1, 1, 1; id. Ep. 1, 1, 24.—
B.
The other, the opposite:
alterius factionis principes,
the leaders of the opposite party, Nep. Pelop. 1, 4 (cf. id. ib. 1, 2:
adversariae factioni): studiosiorem partis alterius,
Suet. Tib. 11. —
C.
In gen., different:
quotiens te speculo videris alterum,
Hor. C. 4, 10, 6: abeuntes post carnem alteram (Gr. heteros, q. v. L. and S. III.), Vulg. Jud. 7.—
D.
In the lang. of augury, euphem. for infaustus, unfavorable, unpropitious, Fest. p. 6 (v. L. and S. Gr. Lex. s. v. heteros, III. 2.).
► The gen.
alterius commonly serves as gen. of alius instead of alīus, Cic. Fam. 15, 1, 1; id. Att. 1, 5, 1; 1, 20, 2; Caes. B. G. 1, 36, 1; Sall. C. 52, 8; Liv. 21, 13, 3; 22, 14, 4; 26, 8, 2; 28, 37, 6 al.; Col. 8, 17, 2; 11, 2, 87; 12, 22, 2; Sen. Ep. 72, 10; 102, 3; id. Ben. 4, 3, 1; id. Ot. Sap. 4, 1; id. Brev. Vit. 16, 2; id. Q. N. 2, 34, 1 al.; Quint. 7, 9, 8; 8, 3, 73 al.; Tac. A. 15, 25; id. H. 2, 90; Plin. Ep. 10, 114, 2; Suet. Caes. 61; id. Tib. 58 al.; Gell. 2, 28 al.—It also stands as correlative to alius:
alius inter cenandum solutus est, alterius continuata mors somno est,
Sen. Ep. 66, 39:
cum inventum sit ex veris (gemmis) generis alterius in aliud falsas traducere,
Plin. 37, 12, 75, § 197; Plin. Pan. 2, 6 (Neue, Formenl. II. p. 216).
► ‡ altĕras, adv.
[alter], for alias, acc. to Paul. ex. Fest. p. 27 Müll.

Lewis & Short latin dictionary > alter

Страницы

См. также в других словарях:

Romance languages — Romance Geographic distribution: Originally Southern Europe and parts of Africa; now also Latin America, Canada, parts of Lebanon and much of Western Africa Linguistic classification: Indo European Italic … Wikipedia
AMAZONIA — I. AMAZONIA dicta a Commodo Imperatore Martia, concubina eius famosa, quâ literas signâsle legitur apud Iulium Captolin. in Colodio Albino, c. 2. imagine eius in signatorio suo annulo insculptâ: Habebis praeterea dandi stipendii liberam… … Hofmann J. Lexicon universale
CETHEGUS — I. CETHEGUS Consul, Cicerone teste, cum Pub. Tuditano, bellô Punicô secundô; de quo sic scribit ipse in Bruto, c. 15. M. Corn. Cethegus, cuius eloquentiae est auctor et idoneus, meâ quidem sententiâ Q. Ennius; praesertim cum et ipse cum audiverit … Hofmann J. Lexicon universale
CYCEON — Graece κυκεὼν, adoris potio est, qua de supra diximus. Sumebatur autem Cyceon, in sacris Eleusiniis, ob illum, quem Ceres a Baubone anu exhilarata, hauserat, postquam quaesitâ nequiquam filiâ in pagum Atticae Eleusinem, tristitiâ, labore et siti… … Hofmann J. Lexicon universale
NEPOS Corn. — Corn. NEPOS et ante Caesaris dictaturam, et eô dictatore, et postea vixit. Hieronym. in Chronico Eusebiano, refert illum ad annum Augusti quartum. Padi fuit accola, teste Plinio l. 3. c. 18. Unde Catullo, epigr. 1. Italus: Ausonio autem Ep. 24.… … Hofmann J. Lexicon universale

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

eo illum ad te misi (ut)

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Словари и энциклопедии на Академике

Перевод: со всех языков на все языки

eo illum ad te misi (ut)

См. также в других словарях:

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка: